"لایحه حجاب" در مجلس فعلی به سرانجام می‌رسد؟/ 5 ملاحظه اصلی حقوقی و عرفی این لایحه
عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس با بیان اینکه بیش از 50 طرح و لایحه در نوبت رسیدگی در صحن علنی قرار دارد، گفت: بعید است لایحه حجاب در این دوره از مجلس رسیدگی شود.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، انتشار محتوای لایحه "حمایت از فرهنگ عفاف و حجاب" واکنش‌هایی قابل پیش‌بینی را به‌دنبال داشت؛ زیرا از منظر بسیاری از کارشناسان امور اجتماعی و جمعی از حقوقدانان، مفاد آن، بازدارندگی حداقلی در حوزه عفاف وحجاب را نیز به‌همراه نخواهد داشت.
برای بررسی بیشتر این لایحه در نشستی میزبان "حسین سلیمانی" از طراحان اولیه لایحه حجاب و عفاف و کارشناس آسیب‌های اجتماعی و "حجت‌الاسلام حسن نوروزی"؛ عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی بودیم تا درباره این لایحه و نقاط ضعف و احتمالاً قوت آن گفت‌وگو کنیم.
هرچند قصد داشتیم نماینده‌ای از قوه قضاییه به‌ویژه معاونت حقوقی آن که لایحه "حمایت از فرهنگ عفاف و حجاب" را تدوین کرده است در نشست حضور داشته باشد اما تلاش‌های چندروزه ما در این خصوص نتیجه‌ای در پی نداشت و در نهایت، هیچ نماینده‌ای از دستگاه قضا حاضر به حضور در این نشست نشد.
بخش نخست این گفت‌وگو چندی پیش با عنوان "نمی‌توانیم در مسئله "حجاب" با روش‌های 10 سال قبل مواجه شویم / آیا نگاه رفع تکلیفی صرف باعث تدوین "لایحه عفاف و حجاب" شد؟!" منتشر شد و آنچه در ادامه می‌خوانید؛ مشروح بخش دوم و پایانی این نشست دوساعته است:
تسنیم: آقای نوروزی! در صورت تعلل مجلس و دیگر دستگاه های مسؤال در حوزه عفاف و حجاب در تدوین قوانین لازم و بازدارنده در این حوزه، چه آینده‌ای را برای وضعیت پوشش در سطح کشور پیش‌بینی می‌کنید؟
نوروزی: ما یک بار دیگر باید بازگردیم و انقلابی شویم. تا وقتی که در دولت‌ها از جمله در دولت آقای روحانی افرادی که دوتابعیتی بودند مسئولیت‌های کلان را می‌گیرند و فرزندان کسانی در کنار رئیس جمهور هستند در خارج از کشور به سر می‌برند، افرادی که چند هزار میلیارد تومان سرمایه دارند به عنوان وزیر انتخاب می‌شوند، نباید انتظار داشته باشیم که وضع بهتر شود!
در موضوع عفاف و حجاب هم اولاً باید کسانی که به مواد 638 و 639 قانون مجازات عمل نکرده‌اند از باب ترک فعل محاکمه شوند و بگویند که چرا عمل نکرده و نمی‌کنند و دلیل تساهل آنها چیست.
تسنیم: مشکل اینجاست که می‌گویند ما عمل می‌کنیم اما مجازات جایگزین و جزای نقدی وضع موجود را ایجاد کرده است.
نوروزی: مشکل همین است؛ تا وقتی دلداده انقلاب و کسی که برای انقلاب سیلی خورده به میدان نیاید، وضع بر همین منوال است؛ باید برگردیم به جایی که چهره‌های اصیل انقلاب و دلدادگان انقلاب در دولت و مجلس و قوه قضاییه قرار بگیرند.
اگر ورود به‌موقع و قاطع نداشته باشیم کشف حجاب به‌سرعت گسترش پیدا و شکنندگی ایجاد خواهد کرد و با وضع موجود، جلوگیری از آن سخت است و سخت‌تر هم خواهد شد البته باید روی هر کاری مطالعه داشته باشیم.
تأکید می‌کنم که باید به چهره‌های پابرهنه انقلاب که راه امام و رهبری را خوب شناخته‌اند اعتماد کنیم. به قول شهید بهشتی، زنگوله زیاد داریم اما کسی که زنگوله را به گردن گرگ بیندازد نداریم! ما قانون زیاد داریم، محتوای علمی هم زیاد داریم اما کسی که مالک اشتروار و محمد ابی‌بکروار در راه انقلاب ایثار کند را کم داریم.
خیلی از طراحان و نویسندگان مواد قانونی ما، چهره‌های دلداده انقلاب نیستند؛ کسانی با لباس زیبای قانون و علم و دانش ممکن است نفوذ می‌کنند و لوایح را به مجلس ارسال می‌کنند. انسان با دیدن این موارد احساس خطر می‌کند.
سلیمانی: خلأهایی که در این لایحه وجود دارد باید در کمیسیون مطرح، بررسی و اصلاح شود.
پاسخ قوه قضاییه به انتقادات درباره ضعیف بودن لایحه حجابتسنیم: شما با همکارانتان در مجلس درباره لایحه حجاب و عفاف صحبت کرده‌اید، نظر آنها چیست؟
نوروزی: کسانی که وابسته به انقلاب هستند و در حوزه قانون‌گذاری دقت دارند از این لایحه ناراحت هستند.
سلیمانی: به هر حال تدوین این لایحه فرصتی است تا یک قانون که همه ابعاد را در نظر دارد، تصویب شود اما لایحه باید به نوعی اصلاح شود که معضل را رفع کند. نگاه بدبینانه به لایحه خیلی مناسب نیست اما با اصلاح درست آن می‌توان اوضاع را بهبود داد؛ اگر لایحه به کمیسیون بیاید در کمترین زمان می‌شود اصلاحات را انجام داد به شرط اینکه بررسی آن به ماه‌های آخر مجلس موکول نشود.
نوروزی: من هم فکر می‌کنم با وضع الان که امسال سال آخر مجلس است و حدود 50 طرح و لایحه در نوبت صحن علنی است، در این دوره مجلس نوبت به بررسی این لایحه نخواهد رسید و به این دلیل معتقدم که حتی نشر مواد این لایحه خودش امر اشاعه منکر و ضد معروف بود.
سلیمانی: برآیند نظرات بیرون آمده از مجلس اینطور است که بعد از اعمال نظر کارشناسی کمیسیون مربوطه، کمتر از یک ماه قابل تصویب است.
نوروزی: از زمانی که شما روی طرح اولیه کار کردید تا زمانی که به مجلس تقدیم شد چقدر طول کشید؟
سلیمانی: بیشترین انرژی ما صرف این شد که لایحه تهیه شود.
نوروزی: لایحه کرامت بانوان از زمانی که نطفه آن منعقد شد تا زمانی که به مجلس آمد، 8 سال طول کشید و در این مدت در پیچ و خم‌ها مانده بود! آیا این لایحه ریشه‌ای و خاص را که حدود 7 ماه طول کشیده تا به مجلس تقدیم شود می‌توان در چند جلسه جمع‌بندی کرد و تحویل داد؟ بعید می‌دانم! لایحه کرامت بانوان دو ماه است در کمیسیون‌های مختلف بررسی می‌شود و معلوم نیست این لایحه در این دوره تمام شود، لایحه حجاب هم مثل آن است، قانون‌گذاری در حوزه فرهنگ جامعه و جلوگیری از فساد و فحشا و منکرات خیلی نیاز به مداقه و دقت کاری دارد و اینطور نیست که با کارشناسان دسته چندم روی آن کار شود.
تسنیم: چه باید کرد؟
نوروزی: الان چهره‌های مذهبی برجسته خیلی نگران هستند و ما نباید کار را رها کنیم و بر این اساس اولاً باید مجریان خیلی دقیق باشند، ثانیاً کسانی که می‌خواهند قانون را بنویسند خیلی باید دقت کنند و کسانی که می‌خواهد دفاع از قانون کنند خیلی عالمانه و آگانه رفتار کنند.
از طرفی با جریان ضدانقلاب و شبکه‌های تلویزیونی آنها مواجه هستیم که هر شب به مدافعان عفاف و حجاب حمله می‌کنند. جالب است که در اول انقلاب می‌گفتند که ببینید دشمن در مورد فلان شخص چه می‌گوید، اگر از او تعریف می‌کند که او مشکل دارد و اگر به او حمله کند که نیروی انقلابی قابل اعتمادی است.
دوفوریت لایحه حجاب در مجلس رأی نیاوردتسنیم: فکر می‌کنید لایحه در این دوره مجلس بررسی می‌شود؟
نوروزی: راه پرپیچ و خم سختی داریم و نیاز به استفاده از حقوقدانان بزرگ و مشاورین زبده و کارشناسان متعدد است تا به سرمنزل درستی برسانیم.
درباره این لایحه تاکید می‌کنم که باید از نو کار کنیم؛ چون آنچه به مجلس آمده یک کار مبنایی همه‌جانبه نیست.
سلیمانی: همانطور که گفتم این چیزی نیست که ما آن را تحویل دادیم؛ شاکله‌اش همان است اما محتوای آن خیلی دچار تغییرات شده است. به هر حال باید کارشناسان بنشینند و ببینند که اثرگذاری هر بند آن تا کجاست. اینکه تنبیهات برای چهره‌ها مثل افراد دیگر در نظر گرفته شود احتمالاً اثرگذار نیست.
الان این تعداد کشف حجابی که مشاهده می‌کنیم زیبنده جامعه اسلامی نیست و اگر نمایندگان با نگاه فرصت در چند جلسه به بندهای لایحه برسند می‌توان به قانونی خوب دست یافت. کسی که تغییرات به مواد لایحه داده یا در آن بند برخورد با آمران به معروف را افزوده، کمی ناشیانه عمل کرده است.
مثلا در حال حاضر طرح‌های ناظر در حال اجراست و طرح ناظر 3 مربوط به کشف حجاب در خیابان و معابر است؛ در ناظر 3 چون جرم آشکار و مشهود در انظار عمومی رخ می‌دهد باید در همان دفعه اول و دوم اِعمال قانون شود زیرا اثر فسادش بیشتر و گاهی همراه با بدن‌نمایی است. درباره سلبریتی‌ها هم همین‌طور است. فکر می‌کنم می‌شود در چند جلسه رسیدگی به لایحه را جمع کرد و در همین مجلس هم یک قانون خوب از دل این لایحه تصویب شود.
تسنیم: بحثی مطرح است درباره کارآمدی لایحه و اینکه بازدارنده است یا نه؛ یک بحث هم درباره قابلیت اجرایی قانون است. الان ما ظرفیت و زیرساخت‌های موجود برای اجرای کامل مواد این لایحه را داریم، آیا دوربین‌های شهری ما امکان این را دارند که چهره‌ها را به درستی ثبت کنند؟
سلیمانی: اگر اراده باشد مشکلی در این باره نیست. ما در طرح ناظر 1، 2 و 4 مشکلی نداریم یعنی کشف حجاب در خودرو، کشف حجاب در واحدهای صنفی و کشف حجاب در فضای مجازی. در ناظر 3 (کشف حجاب در معابر) که اصلی‌ترین نوع آن با اثر فساد بیشتری است مقابله با مجرمان با تمام امکانات در حال انجام است و اگر مجلس کمک کند می‌توان آن را به حد مطلوب و کاملی اجرا کرد.
می‌توان با کمک مجلس تجهیزات جدید را زودتر خریداری کرد و نقاط درگیر را به دوربین‌های ثابت چهره‌خوان و پلیس را به دوربین‌های حرفه‌ای بیشتر تجهیز کنیم تا قانون در تمام مراحل به طور کامل اجرا شود.
هر چند برای کشف حجاب در معابر هم ناظر یک و دو می‌توانند آن را پوشش دهند. به هر حال کسی که در معابر کشف حجاب می‌کند 10 کیلومتر که پیاده‌روی نمی‌کند! یا باید سوار خودرو شود که ناظر یک ورود می‌کند، یا آن فرد سوار مترو می‌شود که در ایستگاه‌ها دوربین‌های خوبی داریم، یا به مراکز تجاری و واحدهای صنفی می‌رود که ناظر 2، تخلف و جرم را ثبت می‌کند.
تسنیم: آقای نوروزی! مجلس تجربه تصویب چند طرح را دارد که در قابلیت اجرایی آن حرف و حدیث است، آیا این لایحه در صورت تصویب نهایی، قابلیت اجرایی دارد؟
نوروزی: زمانی طرح صیانت از فضای مجازی مطرح بود اما متأسفانه این طرح به دلایل مختلف متوقف شد. الان موضوعی که آقای سلیمانی می‌فرماید این است که در فضای مجازی منکر و فحشا اتفاق می‌افتد و باید قانون بنویسیم که اِعمال قانون شود.
ما در طرح صیانت چه می‌گفتیم! اعلام کردیم پلتفرم‌ها یا سکوهای خارجی در ایران مستقر شوند و اگر دست به جاسوسی و اشاعه فحشا زدند احضارشان کنیم. دولت را مکلف کرده بودیم که سکوهای داخلی را حمایت کند که همه اینها متوقف شد.
الان هم بحث همین است، مثلاً الان در مغازه‌ای کسی با سر برهنه پشت پیشخوان نشست و فروشندگی کرد، با او چه برخوردی می‌شود؟
سلیمانی: طبق لایحه، واحد صنفی دفعه اول تذکر می‌گیرد، دفعه دوم یک هفته پلمب و دفعه سوم یک هفته پلمب و پرونده به مرجع قضایی ارجاع می‌شود.
نوروزی: بار دهم چه؟
سلیمانی: دوباره یک هفته تعطیلی و ارجاع به دادگاه و این روند تکرار خواهد شد.
نوروزی: حالا اگر دشمن آمد و گفت من هزینه شما را تأمین می‌کنم و شما کار خود را ادامه دهید چه؟!
سلیمانی: دادگاه باید آنجا بر اساس ضوابط تصمیم بگیرد و رأی صادر کند. مرحله اول جریمه، مرحله دوم جریمه سخت‌تر و مرحله سوم محرومیت‌های اجتماعی صادر می‌شود مثل باطل شدن پروانه کسب و کار. رفتار ما با عابر پیاده با کسی که در واحد صنفی کشف حجاب کرده فرق می‌کند.
نوروزی: به هر حال حرف ما این است که این قانون که اینطور با طراوت و با این آرامش و نوازش نوشته شده نمی‌تواند بازدارنده باشد.
سلیمانی: اتفاقاً در ناظر یک و ناظر دو خیلی بازدارنده بوده است.
نوروزی: به این دلیل که آنجا قانون نداریم و نیروی انتظامی خودش عمل می‌کند.
سلیمانی: البته ما ابلاغیه 18 بندی وزیر کشور را به عنوان اسناد بالادستی داریم که طبق آن اعمال قانون می‌کنیم و واقعاً اثرگذار است.
تسنیم: البته برخی حقوقدانان ورود کرده‌اند و آن را غیرقانونی دانسته‌اند.
سلیمانی: ما طبق اسناد بالادستی انجام تکلیف می‌کنیم، حالا هم به دنبال آن هستیم که قانون آن هم مصوب شود و دیگر حرف و حدیثی نباشد؛ در جلسات ستاد عفاف و حجاب وزارت کشور اینگونه مقرر شده که اولآً هر دستگاهی باید از ورود افراد کشف حجابی ممانعت کند و ثانیاً اگر متولیان دستگاه‌ها و حتی دانشگاه‌ها کشف حجاب کردند، علاوه بر اعمال قانون، پرونده آنان باید به هیئت تخلفات برود.
نوروزی: الان اگر کسی وارد یک زیارتگاهی می‌شود، دم در ورودی به او چادر می‌دهند و تا اتمام حضورش در حرم و صحن آن را از سر برنمی‌دارد، چون کنترل می‌شود اما برای نمونه در نمایشگاه کتاب که ماه قبل برگزاری شد، به کسانی که کشف حجاب کرده بودند روسری می‌دادند و دختر آن را هنگام ورود سر می‌کرد، اما در محوطه نمایشگاه بدون حجاب بود و روسری را از سر برمی‌داشت، چون کنترلی نبود.
سلیمانی: در ایستگاه‌ها و قطارهای مترو، حراست مترو باید ورود کند و مانع از تردد بانوان کشف حجابی شود و بسیج، حوزه‌های علمیه خواهران، طلاب و ستاد امر به معروف در گروه‌های تلفیقی اقدام به تذکر لسانی کنند و پلیس هم پشتیبانی انتظامی خود را نسبت به آنها داشته باشد.
تسنیم: می‌خواهیم برای جمع‌بندی، صحبت‌های نهایی شما را درباره این لایحه بشنویم...
نوروزی: امیدواریم یک قانون مناسب مصوب شود و از سوی ضابطین هم به صورت صحیح اجرا شود و اینکه مردم برای اجرای آن سهیم شوند، به‌ویژه از سوی بچه‌های حزب‌اللهی و انقلابی که در این صورت می‌توان خوشبین بود که کار به درستی انجام خواهد شد.
سلیمانی: طبق فرمایش حضرت آقا، هر چیزی را مردمی کنیم به نتیجه می‌رسیم. امنیت را اگر مردمی کنیم به آن دست پیدا می‌کنیم. ما از تعداد کثیر دشمن نمی‌ترسیم و اگر در جبهه خودی به 72 نفر مخلَص برسیم، می‌توانیم کربلای جدیدی را رقم بزنیم و حماسه بیافرینیم البته باید در این موضوع بجنبیم تا نگذاریم بدنه سختِ مدافع نظام که اعتقاد راسخ به انقلاب اسلامی دارد، سَرخورده شوند زیرا در این حالت دوقطبی ایجاد خواهد شد. طبق بند (م) وصیتنامه امام، اگر مسئولان کاری نکنند این قشر مدافع همیشه نظام ورود می‌کند؛ نباید اینطور شود که برخی از انقلابیون و مذهبی‌ها بخواهند رأساً به موضوع برخورد با بی‌حجاب ورود کنند.
