لبنان و ساختاری سیاسی بر پایه توازن طایفه‌ای
تهران - ایرنا - ساختار سیاسی لبنان از نوع دموکراتیک پارلمانی است و ارکان سه‌گانه قدرت یعنی رئیس‌جمهوری، نخست‌وزیر و رئیس پارلمان از سوی نمایندگان مردم انتخاب می‌شوند.
ساختار سنتی قدرت سیاسی در لبنان بر اساس توازن طایفه‌ای استوار است. مجموعه‌ای از طوایف گوناگون، ساختار سیاسی لبنان را شکل داده‌اند. لبنان دارای تعدد مذاهب و دارای 18 گروه دینی به رسمیت شناخته شده است؛ یازده گروه مسیحی (مارونی، ارتدوکس، کاتولیک، ارمنی‌های ارتدوکس، ارمنی‌های کاتولیک، پروتستان‌ها، سریانی‌های ارتدوکس، سریانی‌های کاتولیک، لاتین‌ها، کلدانی‌ها و نستوری‌ها)، پنج مذهب اسلامی (شیعیان، سنیان، دروزیان، علویان و اسماعیلیان) و یک فرقه یهودی، که جزو کم اهمیت‌ترین فرقه‌ها است.
در این نظام، پست‌های دولتی در حکومت، خدمات عمومی، ارتش و قوه قضائیه بر اساس وابستگی‌های طایفه‌ای و مذهبی تقسیم شده‌اند. طبق قانون اساسی لبنان، رئیس جمهوری از میان مارونی‌ها، نخست وزیر از میان سنی‌ها و رئیس مجلس از میان شیعه‌ها و تعدادی از وزرای کابینه نیز از میان سایر فرقه‌های مهم مانند ارتدوکس‌ها و کاتولیک‌های یونانی و دروزی‌ها باید برگزیده شوند.
پارلمان لبنان
طبق اصلاحات به عمل آمده در قانون اساسی لبنان در سال 1999 میلادی، پارلمان لبنان 128 عضو دارد که بر اساس سیستم «مناصفه» یا تقسیم به دو، بطور مساوی میان مسیحیان و مسلمانان تقسیم شده است. این تقسیم بندی نسبی، در درون هر یک از دو طائفه مسیحی و مسلمان نیز اجرا و برای همه 18 طائفه لبنانی سهمیه ها به نسبت جمعیت آن طائفه در نظر گرفته شده است.
طبق قانون اساسی، نمایندگان با رأی مستقیم مردم برای یک دوره 4 ساله برگزیده می‌شوند. ترکیب پارلمان بر اساس هویت مذهبی و قومی است. نمایندگان، علاوه بر تعیین ریاست مجلس برای یک دوره چهارساله، وظیفه انتخاب رئیس جمهوری به مدت 6 سال با دوسوم آرا و دادن رای اعتماد به نخست وزیر را دارند.
در صورتی که دولت نسبت به تعهدات خود به مجلس عمل نکند یا خلاف منافع ملی عمل کند، مجلس می‌تواند رای عدم اعتماد به دولت بدهد. مجلس از حق پیشنهاد قانون برخوردار است. این قوانین و همچنین قوانین پیشنهادی هیأت وزیران باید به تصویب مجلس برسد. مهمترین کارکرد پارلمان لبنان را می‌توان انتخاب رئیس جمهوری، رای اعتماد به دولت و تصویب قوانین دانست. رأی دهندگان می‌توانند هر تعداد از اسامی را که مایلند از فهرست حزبی حذف کنند و در نهایت حتی به یک نامزد رأی دهند.
نامزدی که در یک حوزه انتخابیه بتواند بیشترین تعداد آرای رأی دهندگان را در میان نامزدهای یک گروه از یک استان یا منطقه کسب کند، در انتخابات پیروز شده و چنانچه دو نامزد دارای آرای مساوی باشند، نامزد مسن‌تر برنده خواهد بود.
رئیس جمهوری
رئیس جمهوری که رئیس کشور است بالاترین مقام لبنان محسوب می شود و دارای وظایف مهم در ساختار این کشور است. رئیس جمهوری، که معمولا یک مسیحی مارونی است با دو سوم آراء برای یک دوره 6 ساله از سوی نمایندگان مجلس انتخاب می‌شود.
رئیس جمهوری پس از مشورت با نمایندگان مجلس و بر اساس معرفی اکثریت نصف بعلاوه یک نفر از نمایندگان مجلس، نخست وزیر را معرفی و مکلف به تشکیل کابینه می‌سازد. بر اساس قانون اساسی لبنان، رئیس جمهوری، رئیس کشور، نماد وحدت ملی است و وظیفه پاسداری و احترام به قانون اساسی و حفظ استقلال، وحدت و حاکمیت ارضی این کشور را بر عهده دارد.
در ماده 49 قانون اساسی لبنان درباره نحوه انتخاب ریاست جمهوری آمده است: رئیس جمهوری در دوره اول رای‌گیری بر اساس رای دو سوم نمایندگان شرکت کننده و در دوره‌های بعدی بر اساس اکثریت مطلق انتخاب می‌شود.
رئیس جمهوری لبنان ریاست شورای عالی دفاع و فرماندهی عالی نیروهای مسلح را بر عهده دارد و نیروهای مسلح نیز زیر نظر هیات دولت انجام وظیفه می‌کنند. رئیس جمهوری هر زمان که بخواهد می‌تواند ریاست نشست هیات وزیران را بر عهده داشته باشد بدون اینکه در رای گیری شرکت کند.
تفویض حکم نخست وزیری، صدور دستور تشکیل کابینه و قبول استعفای وزراء یا برکناری آنها با توافق نخست وزیر، صدور احکامی مبنی بر قبول کابینه یا مستعفی اعلام کردن آن و صدور عفو ویژه و صدور عفو عمومی با مجوز قانون از وظایف مهم رئیس جمهوری لبنان است. همچنین رئیس جمهوری اختیار انتشار قوانین مصوب مجلس ملی و صدور مقررات مکمل برای تضمین اجرای قوانین و نیز مذاکره و تصویب معاهدات را دارا است.
بر اساس ماده 65 و 77 قانون اساسی لبنان، رئیس جمهوری می‌تواند از شورای وزیران بخواهد تا پارلمان را پیش از پایان دوره‌اش منحل کند و در صورت تصویب شورای وزیران، پارلمان منحل می‌شود و رئیس جمهوری دستور انحلال پارلمان را صادر خواهد کرد.
دریافت استوارنامه‌های سفرا و مسئولیت بستن قراردادها با هماهنگی نخست وزیر و انتصاب کارکنان دولت نیز از وظایف رئیس جمهوری است. دولت تعیین سیاست‌های کلی در تمامی زمینه‌ها، نظارت بر اجرای قوانین، تعیین کارکنان در نهادهای رسمی و دیگر صلاحیت‌هایی را به عهده دارد که در قانون پیش بینی شده است. رئیس جمهوری شورای عالی دفاع و فرماندهی کل نیروهای مسلح را بر عهده دارد.
نخست وزیر
دومین مقام مهم نخست وزیر، رئیس دولت و رئیس هیأت وزیران است. در انتخاب وزیران رئیس جمهوری و نخست وزیر نقش دارند. نخست وزیر لبنان، رئیس دولت است و به نمایندگی از آن سخن می‌گوید و مسئول اجرای سیاست‌های کلی نظام است که از سوی شورای وزیران تدوین و طراحی شده است.
پست نخست‌وزیری در لبنان با پیشنهاد گروه اکثریت در پارلمان انتخاب و از سوی رئیس جمهوری مامور تشکیل دولت جدید می‌شود. اگر چه لازم نیست نخست وزیر عضو مجلس ملی باشد، اما اغلب اینگونه بوده است. نخست وزیر به عنوان بالاترین مقام سیاسی مسلمان می‌تواند اختیارات قابل توجهی داشته باشد، اگر چه اختیارات ناشی از قانون اساسی برای نخست وزیر محدود است. نخست وزیر رئیس هیأت دولت است و سیاست کلی دولت را اجرا می‌کند. وی هیأت وزیران را برای تشکیل جلسه دعوت می‌کند و دستور جلسه را تنظیم می‌نماید. همچنین بر فعالیت‌های نظام اداری و مؤسسات نظارت دارد.
------
منابع:
1: فصلنامه علمی تخصصی حقوق عمومی، سال اول، شماره اول، پاییز 1395، صص 47 - 67، «نظام حقوقی حاکم بر دادرسی شرعی در کشور لبنان»، (http://ensani.ir/fa/article/384365/)
2: پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام، 12 دی 1398، «نظام سیاسی مبتنی بر تقسیم هویتی قدرت در لبنان و علت شناسی اعتراضات گسترده 2019»، (http://csr.ir/fa/news/837/%)
3: شبکه الکوثر، ساختار سیاسی لبنان، چهارشنبه، 25 مرداد 1396، «ساختار سیاسی لبنان»، (https://fa.alkawthartv.com/news/88618)
4: مرکز الاستشارات و البحوث، لبنان تاریخ، جامعه و سیاست، (1976)، ترجمه موسسه مطالعات اندیشه سازان نور، (تهران، موسسه مطالعات اندیشه سازان نور، 1388، چاپ اول) (https://daneshjoo-k.blogsky.com/1389/04/06/post-2/)
*س_برچسب‌ها_س*