لطفا پنجاه روز سخنرانی نکنید!

برخی حتی بیش از این از تبلیغات فریبکارانه این رژیم متاثر شده و اسرائیل را دوستی برای مردم ایران تصور می کردند. بخش بزرگی از این خوش بینی ها در سایه واقعیتهای مشهود تجاوز دوازده روزه فروریخت. مردم در این دوازده روز شاهد بودند آنجا که منافع اسرائیل اقتضا کند این رژیم از کشتن بیگناهان، زنان و کودکان (چه ایرانی و چه غیرایرانی)، باکی ندارد. لیست بیگناهان کشته شده در این تجاوز آنچنان طولانی است که رژیم نمی تواند منکر ارتکاب این جنایات شود و فعلا سکوت را بر توجیه ترجیح داده است.

اما از همین رژیم سفاک می توان نکات و درسهای بسیاری آموخت. این موضوع برای بنده که بخشی از عمر خود را وقف مطالعات اسرائیل نموده ام، به واقعیتی جدی تبدیل شده است. رژیم صهیونیستی در رویکرد خود به سیاست از عقل و علم و تکنولوژی بهره بسیاری می برد و این موضوع را می توان در حرکتهای زیرکانه و عالمانه این رژیم جستجو کرد. یکی از این ترتیبات عاقلانه «ممنوعیت موضع گیری مسئولین» در مواقع حساس کشور است. در این شرایط نخست وزیر می تواند اعضای دولت را از موضع گیری در مورد این موضوع حساس منع می نماید و در واقع موضع گیری را به شخصیتهای مسئول، که در جریان حساسیت موضوع و جزئیات آن می باشند، واگذار می کند. با این ابتکار عملا موضع گیری کشور در مسیر و کانال مشخصی می افتد که مصالح کشور اقتضا می کند و از ابراز نظرات دیگر که ممکن است مغایر این مصالح باشند جلوگیری به عمل می آید.

در کشور ما متاسفانه این امور مهم و تاثیرگذار رها شده و از این راه آسیبهای فراوانی متوجه منافع و مصالح ملی شده است. نمونه این موضوع، اوضاع نابسامان موضع گیری درباره تجاوز اسرائیل و یا مذاکرات هسته ای با طرفهای غربی است. در این اوضاع همه مسئولین و مقامات لشگری و کشوری به خود حق می دهند در مورد این امور حساس و سرنوشت ساز اظهارنظر کرده و آن را موضع جمهوری اسلامی بنامند. بسیاری از این افراد در جریان مصالح عالیه کشور و جزئیات موضع گیری مسئولین و حساسیتهای بین المللی و... نیستند و مواضعی اتخاذ می نمایند که مخل سیاست کشور در این زمینه است. ظاهرا مسئولینی که اطلاع کمتری از اوضاع بین المللی دارند (یا حداقل به یک زبان خارجی برای دنبال کردن تحولات بین المللی مسلط نیستند) اشتیاق بیشتری برای اظهارنظر و تحلیل تحولات بین المللی دارند. این مواضع، که با واقعیتهای بین المللی بیگانه است، معمولا با اوضاع بین المللی تناسبی نداشته و به آسانی به لقمه های چربی برای دستگاههای تبلیغاتی و سیاسی دشمن تبدیل می شود.

ارگانهای مسئول در اسرائیل، که مسئول رصد این اظهارات می باشند، انباری از اظهارات نابجا و حساب نشده را در دست دارند که می توانند هر زمان که اراده کنند روابط ایران با هر کشوری در جهان را به آتش بکشند! این اظهارات عموما در سخنرانی های مردمی مسئولین - آنگاه که سخنرانان می خواهند قدرت و خوبی ما و بدی دیگران را به رخ جمع بکشانند و آنها را مملو از هیجان و احساس پیروزی و خوشبختی نمایند - ظهور می نماید. حجم این موضعگیریهای مخرب در حدی است که یک بخش مهم از کار وزارت خارجه (و سایر ارگانهای مسئول) رفع و رجوع و به عبارت دیگر ماست مالی کردن این افاضات است. این کار البته برای محدود کردن خسارات انجام می شود و هیچگاه نمی تواند اثرات منفی آنها را بطور کامل خنثی نماید.

با توجه به این واقعیت تلخ و همچنین شرایط حساس کشور و توانایی فوق العاده اسرائیل در سوء استفاده از این اظهارات در جهت تخریب ابتکارات دیپلماتیک ایران، لازم است اتخاذ موضع رسمی در مورد مسائل حساس تنها به مقامات مسئول محدود و منحصر شده و سایر مسئولین، اعم از لشگری و کشوری، از اتخاذ موضع و سخنرانی در مورد این موضوعات - مذاکرات هسته ای و مذاکرات با کشورهای غربی - منع شوند. لازم است این ممنوعیت حداقل برای پنجاه روز - تا مهلت مقرر برای پایان این فرآیند در9 شهریور - دوام داشته باشد. خوشبختانه در مرحله فعلی همه سخنگویان رسمی دولت، اعم از سخنگوی دولت، وزیر امور خارجه و سخنگوی وزارت خارجه، از متخصصان و سخنگویان با تجربه ای می باشند که به کار خود مسلط هستند و در مورد مسائل خارجی عاقلانه و مسئولانه موضع می گیرند. این افراد می توانند مواضع کشور را به خوبی تبیین نموده و امکان سوء استفاده از مواضع رسمی ایران را به حداقل برسانند.

این ممنوعیت، که می تواند از سوی شورای عالی امنیت ملی، برقرار شود البته تنها متوجه مسئولین و مقاماتی است که جایگاه رسمی دارند و مواضع آنها می تواند موضع رسمی کشور قلمداد گردد. اما سایر افراد باید در ارائه نظر و تحلیل آزاد باشند. این نظرات البته مختلف و گاه متعارض است. این اقتضای آزادی نظر است و نمی توان جلوی آن را گرفت. اگر شری نیز بر آن مترتب باشد در برابر خیرکثیر حاصله ناچیز است. براین اساس برخی حساسیتها و نداها در این زمینه برای محدود کردن و بستن دهان تحلیلگران و نظریه پردازان نیز مقرون به صواب نیست. بزرگ کردن نظر یک نویسنده یا تحلیل گر به عنوان خیانتی به کشور در این رابطه قابل ارزیابی است.

آنچه خطرناک است و می تواند پرونده ایران را در سطح بین المللی سنگین یا مخدوش نماید، مواضع مسئولین رسمی است و الا نظام در برابر اظهارات شهروندان عادی مسئولیتی ندارد. اتفاقا در این زمینه نیز فضای اسرائیل می تواند به عنوان یک الگوی قابل استفاده مورد توجه قرار گیرد. در این رژیم (که در مواقع لازم مسئولین از موضع گیری منع می شوند)، منابع غیررسمی دست بازی برای ابراز نظر و موضع گیری دارند و در واقع حکومت اسرائیل برای ارسال پیامهای غیررسمی خود از این فضا استفاده فراوانی می برد. در ایران نیز این فضا می تواند برای ارسال پیامهای غیررسمی مورد استفاده قرار گیرد و چون مسئول این اظهارنظر خود افراد، و نه حکومت، می باشند از ناحیه موضع گیریهای تند یا کند این افراد آسیبی متوجه منافع و سیاست ملی نمی شود. همچنین این فضای آزاد موجب می شود همه نگاهها و دیدگاهها در مورد مسائل حساس کشور مطرح شده و در این میان نظرات عالمانه و عاقلانه برتری و قوت خود نسبت به دیدگاههای دیگر را نشان داده و از این مسیر مسئولین امر از اتاق فکری به وسعت همه اندیشمندان و دلسوزان کشور برخوردار و بهره مند شوند.

* استاد مطالعات اسرائیل - دانشگاه تهران