ماکارونی «مخصوص»

زر خودرو در واقع قرار است به عنوان زیرمجموعه هلدینگ بزرگ زر که ایرانی‌ها بیشتر آن را با ماکارونی‌هایش می‌شناسند، فعالیت خودرویی خود را آغاز کند. محصول اصلی هلدینگ زر را انواع ماکارونی تشکیل می‌دهد که در کارخانه زرماکارون تولید می‌شوند. هلدینگ زر البته در حوزه شیرینی و شکلات نیز فعال است و در کل نامی پر آوازه در صنایع غذایی کشور به شمار می‌رود. هرچند ماکارونی‌ساز بزرگ کشور اعلام نکرده که انگیزه‌اش از ورود به صنعت خودرو چیست، اما به نظر می‌رسد زرخودرو بنا دارد تا به قطب جدید (به نوعی قطب سوم) خودروسازی ایران تبدیل شود. البته با توجه به اینکه ایران خودرو و سایپا هیچ‌کدام فعلا تولیدی بالای 800‌هزار دستگاه ندارند و بابت آن فعلا برنامه‌ریزی نیز نکرده‌اند، زرخودرو اگر بتواند همان طور که ادعا کرده به تیراژ یک‌میلیون دستگاهی برسد، از حیث تیراژ قطب نخست خودروسازی کشور خواهد بود نه سوم.

اما با انتشار خبر ورود زرخودرو به عرصه خودروسازی، این موضوع به سوژه‌ای داغ تبدیل شد و رسانه‌ها و افکار عمومی شهرت اصلی این شرکت یعنی ماکارونی‌سازی را دست مایه قرار دادند. در واقع به نظر می‌رسد سوژه شدن زرخودرو ارتباط مستقیمی با حوزه فعالیت اصلی هلدینگ زر یعنی مواد غذایی به‌خصوص ماکارونی دارد. اینکه یک شرکت صنایع غذایی که با ماکارونی‌هایش شهرت دارد، قصد ورود به صنعت خودرو را کرده، چندان برای افکار عمومی قابل هضم نیست و چگونگی و چرایی این ماجرا برای آنها به یک علامت سوال تبدیل شده است. احتمالا شهروندان ایرانی از خود می پرسند ایران خودرو و سایپا به عنوان دو غول خودروسازی کشور و با این همه سابقه، چه گلی به سر صنعت خودرو زده‌اند که حالا یک تولیدکننده ماکارونی هم می‌خواهد به عرصه تولید خودرو ورود کند.

اما نکته مهم دیگر در مورد ورود ماکارونی‌ساز بزرگ کشور به حوزه خودرو، جذابیت‌های این صنعت است. خودروسازی فی نفسه صنعتی جذاب به شمار می‌رود و بنابراین شاید خیلی هم عجیب نباشد که هلدینگ‌های بزرگ و متمولی مانند زر نیز هوس ورود به این صنعت به سرشان بزند که زده است. زرخودرویی‌ها احتمالا با خود فکر کرده‌اند وقتی که پول دارند و برندی شناخته شده در صنایع غذایی هستند و برای مردم نیز نامی آشنا به شمار می‌روند، بد نیست شانس‌شان را در خودروسازی هم امتحان کنند، صنعتی که به هر حال برد اجتماعی بالایی دارد و می‌تواند منبع درآمدی خوبی نیز برای این هلدینگ باشد.

البته با توجه به جلسه چندی پیش مدیران هلدینگ زر و قطعه سازان بزرگ کشور با معاون اول رئیس جمهور، یک احتمال دیگر نیز در مورد زرخودرو مطرح می‌شود. در مورد این جلسه گفته می‌شود که صحبت بر سر تشکیل یک کنسرسیوم بزرگ برای خرید سهام خانوادگی ایران خودرو و سایپا بوده است. وزارت صمت قصد دارد 15‌درصد از سهامداران درونی ایران خودرو و 40‌درصد سهام درونی سایپا را واگذار کند. از همین رو احتمال می‌رود که زرخودرو و قطعه‌سازان قصد دارند با تشکیل یک ائتلاف (حال پشت پرده یا شفاف) بخشی از سهام ایران خودرو و سایپا را خریداری کنند.

زر قطب سوم؟

اما مطرح شدن زرخودرو جدا از حرفه اصلی این شرکت - ماکارونی سازی - از جهات دیگر نیز قابل بررسی است به‌خصوص اینکه مسوولان این شرکت ادعا کرده‌اند قصد تولید یک‌میلیون دستگاه خودرو را دارند و با برند‌های مختلفی نیز وارد مذاکره شده‌اند. در بازار انحصاری خودرو ایران ورود هرگونه شرکت جدید معمولا برای افکارعمومی جذابیت دارد و شهروندان در وهله اول به این موضوع فکر می‌کنند که آیا رقابتی در بازار شکل خواهد گرفت و انحصار ایران خودرو و سایپا کمتر خواهد شد یا نه. اگرچه در حال حاضر چند خودروساز در کشور فعالیت می‌کنند و غول‌های جاده مخصوص این موضوع را شاهدی برای عدم‌انحصار می‌دانند، اما پر واضح است که انحصار بازار در دست ایران خودرو و سایپا قرار دارد، ضمن آنکه واردات نیز انجام نمی‌شود. بنابراین هرگاه صحبت از ورود یک خودروساز جدید به کشور می‌شود همه یاد انحصار ایران خودرو و سایپا می‌افتند و معمولا نیز با توجه به قدرت پشت پرده خودروسازان بزرگ، شانسی را برای بازیگر جدید قائل نمی‌شوند. حالا باید چند ماه دیگر و شاید تا دو سال صبر کرد و دید آیا زرخودرو به مرحله تولید می‌رسد و می‌تواند با غول‌های جاده مخصوص وارد رقابت شود یا نهایتا در قالب یک شرکت بخش خصوصی معمولی فعالیت خواهد کرد.

نکته دیگر در مورد زرخودرو نزد افکار عمومی، ادعای این شرکت مبنی بر دریافت مجوز تولید یک‌میلیون دستگاهی است. هرچند آنها به صراحت نگفته‌اند که قصد دارند تا یک‌میلیون دستگاه خودرو به تولید برسانند، اما وقتی اعلام می‌کنند مجوز تاسیس کارخانه‌ای با ظرفیت یک‌میلیون دستگاه را گرفته‌اند، یعنی این را در خود می‌بینند که به این تیراژ برسند. این در حالی است که ایران خودرو و سایپا به عنوان دو خودروساز بزرگ کشور هرگز در این سال‌ها به صورت جداگانه به تیراژ یک‌میلیون دستگاهی نرسیده اند و در حال حاضر نیز چنین برنامه ای ندارند. بنابراین این پرسش برای افکار عمومی پیش آمده که زرخودرو چگونه و با کدام شریک می‌خواهد یک‌میلیون دستگاه خودرو را تولید کند؟

در کنار این مسائل اما وعده ایجاد قطب سوم خودروسازی ایران نیز در مطرح شدن زرخودرو به‌خصوص نزد رسانه‌ها و فعالان صنعت خودرو بی تاثیر نیست. تشکیل قطب سوم صنعت خودرو از سال‌ها پیش مطرح بوده و گزینه‌های مختلفی نیز کاندیدای تشکیل آن بوده‌اند، از جمله قطعه‌سازان و حتی نهادهای نظامی. روزگاری نیز صحبت از تشکیل قطب سوم خودروسازی در مناطق آزاد بود و حتی گفته می‌شد مذاکراتی با برندهای مطرح صنعت خودرو جهان از جمله نیسان موتورز ژاپن در این مورد صورت گرفته است. حالا نیز از ماکارونی‌ساز بزرگ کشور به عنوان گزینه جدید تشکیل قطب سوم (شاید هم اول) خودروسازی ایران یاد می‌شود.

زرماکارون مجوز تولید خودرو دارد؟

اما نکته جالب دیگر در مورد زرخودرو، اختلاف‌نظر بر سر اعطای مجوز تولید به این شرکت است. در این مورد، عبداله توکلی لاریجانی مدیرکل صنایع خودرو وزارت صمت عنوان کرده که «این وزارتخانه در حوزه خودروسازی کشور نیاز به سرمایه‌گذاری دارد و از جذب این سرمایه ها استقبال می‌کند، اما هر شرکتی که بخواهد محصول تولید کند، باید مجوز محصول دریافت کند؛ این در حالی است که برای شرکت زرخودرو هنوز مجوز تولید محصول صادر نشده است».

اظهارات وی در شرایطی است که سخنگوی وزارت صمت تاکید کرده گروه سرمایه‌گذاری زر مدت‌ها قبل پیشنهاد 4‌میلیارد دلاری را برای سرمایه‌گذاری در حوزه های حمل ونقل، غذایی، پتروشیمی و خودرو مطرح کرده است. امید قالیباف گفته که در قالب آن و در بخش خودرو پیشنهاد سرمایه‌گذاری یک‌میلیارد و 900‌میلیون یورویی برای تولید یک میلیون خودرو شامل 600‌هزار دستگاه سواری، 200‌هزار دستگاه هیبریدی و 200‌هزار دستگاه خودروی سنگین مطرح شده است. وی با اشاره به اینکه بررسی کارنامه عملکردی گروه صنعتی زر نشان می داد این گروه در دهه 60 به ساخت قطعات خودرو از جمله سرسیلندر و میل لنگ اقدام کرده و بنابراین در این حوزه بی‌تجربه نیست، تاکید کرده تیرماه 1400 مجوز تولید خودرو برای این گروه صادر شده و در حال حاضر با تخصیص زمین خط تولید در حال آماده سازی است. با توجه به اختلاف‌نظر در صمت، مشخص نیست که زرخودرو بالاخره مجوز تولید دارد یا نه.