محتوای بسیاری از ادعیه ماه رمضان ناظر به تقویت ارتباط با دیگران است
تهران - ایرنا - عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) گفت: محتوای بسیاری از ادعیه و نیز توصیه ها و مستحبات ماه مبارک رمضان همچون بحث اطعام، ناظر به «تقویت ارتباط با دیگران» است.
به گزارش ایرنا، دکتر عبدالکریم خیامی طی سخنانی در دانشگاه آزاد اسلامی، اظهار داشت: در جامعه شناسی انتقادی و مطالعات فرهنگی اصطلاحی به نام طبیعی‌شدگی داریم که درباره آن دست از اعتقادات و رفتارهایی است که از سوی یک جمع یا اجتماع بدیهی انگاشته می‌شود و کسی درباره آنها ابهام یا سؤالی ندارد و موضوع واضح و پذیرفته شده است.
وی افزود: یکی از آثار ماه مبارک رمضان این است که برخی از این مُسلمات مکرر که در زندگی ما مستمراً تکرار می‌شوند و کسی از آنها پرسشی ندارد را برهم می‌زند تا انسان را به جایگاه متعالی‌تری توجه دهد؛ اموری چون خوردن، آشامیدن، خوابیدن و التذاذات حلال جنسی از جمله امور روزمره و عادی و مکرری است که ماه مبارک رمضان، همین روزمرگی‌ها را متوقف و جا به جا می‌کند تا به تعبیر گفتمانیست ها این روزمرگی مسلم انگاشته شده را از «عینیت یافتگی» بیندازد و توجه ها را به امری متعالی تر جلب نماید.
استاد هادی اندیشکده فرهنگ و رسانه گفت: این توقف را می توان با استفاده از چارچوب مفهومی فرمالیست های کلاسیک، نوعی افشا یا «آشنایی‌زدایی» دانست به این معنا که آنچه هنجاری و به ظاهرآشناست را با تغییر زاویه نگاه و دیگر روشها به امری تازه با تفسیری نو تبدیل می کند. می بینید که همین امور در طول ماه مبارک رمضان با تفسیری نو از سوی روزه داران و حتی غیرآنان فهم می شوند.
خیامی ادامه داد: نکته دیگری که در رابطه با ماه رمضان قابل توجه است را می توان با استفاده از مفهوم «سپهر نشانگانی» مکتب تارتو توضیح داد. رمضان آشکارا مجموعه‌ای از نشانگانِ منسجم جامعه را تغییر می‌دهد. تغییر در ریخت شناسی شب و روز، تغییر در بازار (از گردش مالی مرتبط با تغییرات تغذیه ای تا تغییر ظاهر و پوشش و حتی کاربری برخی مغازه ها و...)، تغییرات در ساعات اوج و فرود تردد خودروها و ترافیک، تغییر ساعت کاری ادارات و سازمانها، تغییر محتوا و آرایش سفره ها و حتی ورود عبارات و اصطلاحات مخصوص ماه مبارک در کلام و زبان روزمره و... از سوی عموم مردم احساس می شود.
دبیر علمی کنفرانس بین المللی ارتباطات، رسانه و حکمرانی سایبری گفت: این تغییرات فراگیر و همه جانبه، قدرت عبور انسانِ مسلمانِ قرن 21 از جهانی که پست مدرن ها آن را دنیای وانموده و یا حاد واقعیت می نامند را می دهد. دنیایی که به تعبیر برخی صاحبنظران عرصه فرهنگ، انسان را در معرض گم شدگی در نشانه ها قرار داده است.
وی تصریح کرد: ماه رمضان در کنار سایر عبادات و احکام، مجموعه‌ای برای «بازتنظیم گری» ارتباطات و روابط است. در جامعه شناسی و ارتباطات، مجموعه ای از مفاهیم تخصصی برای توصیف جمع های انسانی داریم. مانند گروه، توده، همگان، اجتماع، انبوه خلق و... ویژگی عبادت روزه داری (خود این عبادت نه سنت های پیرامونی) به خلاف عباداتی چون نماز جماعت یا نماز جمعه یا حج و امثال آن، ایجاد جمع هایی با مجاورت فیزیکی مانند توده یا انبوه خلق نیست. در این ماه هر یک از افراد یک رفتار اعم از امساک یا افطار را به صورت همزمان اما در مکانهای مختلف انجام می دهند. یعنی نوعی اعتقاد مشابه، رفتار مشابه، همزمان، غیرمجاور و با فراگیری بالا؛ که تا حدودی مفهوم همگان (پابلیک) را به ذهن متبادر می کند، گرچه در آن تعریف هم نمی گنجد. این ویژگی در کنار سایر ویژگی هایی که بیان شد حاکی از نوعی «عقلانیت ارتباطی رمضانی» است که توانایی ایجاد یک نظم نوین ارتباطی - اجتماعی یک ماهه را در جامعه دارد.
عضو هیئت علمی اندیشکده تحلیل گفتمان راهبردی خاطرنشان کرد: ماه رمضان در کشورهای غیرمسلمان هم به دلیل تمایز خاصی که دارد ظرفیت برانگیختن توجه احترام‌آمیز را بر می‌انگیزد، چرا که نوعی امساک خودخواسته و اعتقادی در جمع اکثریتی است که به خورد و خوراک همیشگی خود مشغولند و در عین حال نه تنها هیچ مزاحمتی برای دیگران ایجاد نمی کند که حتی تا حدودی برخی استفاده های موجه و قانونی را هم از خود سلب می کند. حضور رؤسای جمهور این کشورها در سفره افطاری کارمندان مسلمان و یا توقف مسابقه فوتبال برای افطار کردن بازیکنان مسلمان، و یا حجم بالای پسندکردن (لایک کردن) تصویر افطاری قبل یا حین بازی برخی بازیکنان مسلمان بسکتبال و فوتبال نمونه این اقبال هاست.
وی با اشاره به این که بیشترین تنوع ادعیه از آنِ ماه مبارک رمضان است، با اشاره به محتوای این ادعیه و نیز توصیه ها و مستحبات این ماه مانند اطعام، «تقویت ارتباط با دیگران» در ماه مبارک رمضان را قابل توجه دانست.
خیامی ضمن برشمردن برخی دیگر از نظریه ها و مفاهیم تخصصی حوزه علوم اجتماعی، فرهنگ و ارتباطات همچون آستانگی ویکتور ترنر، حوزه عمومی هابرماس، هرم نیازهای ابراهام مازلو و...، آنها را نیز دارای ظرفیت هایی برای تبیین برخی ابعاد ارتباطی و اجتماعی ماه مبارک رمضان دانست و اضافه کرد: در رویدادها و آیین‌های ملی، «نوروز»؛ و در آیین‌های دینی ما، ماه مبارک رمضان، از چنین نظم های اختصاصی ارتباطی و نیز ظرفیت های تمایزیافتگی و اقبال جهانی برخوردارند. این دو می توانند چه از منظر دیپلماسی عمومی و گفتمانی و چه از منظر گسترش مرزهای فکری و معنوی میراث دینی و ملی اسلامی - ایرانی مورد توجه سیاستگذاران کشور با رویکرد احیای تمدن نوین اسلامی باشند.