منابع آبی گرمسار نیازمند تعادل بخشی / عدم استفاده درست ازمنابع

گرمسار - یکی از موضوعاتی که این روزها درزمینه استفاده بهینه از منابع آبی گرمسار به‌خصوص برای کشاورزی مطرح می‌شود نیاز به تعادل بخشی در منابع آبی است.

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - داوود عبدی: طی سال‌های قبل و بعد از انقلاب اسلامی همواره یک وجه از برنامه‌های توسعه منطقه‌ای به‌طور خاص با مفهوم انتقال آب در گرمسار عجین شده و رسیدن به این مهم همواره به‌عنوان یک دغدغه بزرگ مطرح است.

ظاهرا این برنامه‌ها دست آورد چندانی به همراه نداشته و در طول نیم‌قرن اخیر طرح‌ها و برنامه‌های مختلفی تهیه و در سطح شهرستان و حوضه آبریز حبله رود مطرح‌شده که تعدادی از آن‌ها اجراشده و برخی نیز در دست اقدام است.

آب به اکثر روستاها نمی‌رسد

بهره‌برداران و کشاورزان گرمساری بابیان اینکه علیرغم بارش‌های بسیار خوب فصل بهار در سال‌های اخیر آب رودخانه به اکثر روستاهای بخش مرکزی گرمسار نمی‌رسد و عموما سیلاب‌های ناشی از بارندگی‌ها به مسیل سودغلان در آرادان و ازآنجا به بخش جنوبی شهرستان آرادان هدایت می‌شود.

به دلایل مختلف ازجمله عدم برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های توسعه جامع در سطح حوضه آبخیز حبله رود و دشت گرمسار و انجام یک سری اقدامات یک‌سویه و تک‌بعدی، ضعف علمی برخی مطالعات صورت گرفته، تأثیرگذاری تصمیمات سیاسی واداری بر مطالعات کارشناسی، طولانی شدن زمان اجرای طرح‌ها و تغییر نظام‌های بهره‌برداری کشاورزی. بعضا این طرح‌ها و برنامه‌ها نه‌تنها نقش بارز و تأثیرگذاری در راستای حل مشکلات موجود نداشته بلکه باعث اتلاف سرمایه‌های ملی و عدم کارایی طرح‌ها و تخریب منابع کمیاب آب‌وخاک منطقه نیز شده‌اند.

در گزارش نخست به طرح موضوع و بیان مسئله درزمینه منابع آبی شهرستان گرمسار پرداختیم و در این بخش به سراغ مسئولان می‌رویم تا ببینیم به‌واقع برای احیای منابع آبی شهرستان باید چه کرد؟

عدم وجود مسئولان کار درست

دبیر اجرایی صنف کارهای کشاورزی گرمسار در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن اشاره به اینکه موضوع دیگری که منابع آب‌های زیرزمینی را با مشکل مواجه کرده، شوری و تغییر کیفیت آب‌های استحصالی چاه‌ها است، گفت: تغذیه مصنوعی می‌تواند در حاشیه کویر با تشدید آبیاری و در اختیار قرار دادن آب مازاد به گروه‌های کشاورزی که فقط منبع آب زیرزمینی دارند انجام پذیرد که این اقدام به‌نوبه خود از اهمیت بالایی برخوردار است.

جعفر ثامنی بابیان اینکه با خاموش شدن چاه‌ها تخلیه‌ای صورت نمی‌گیرد بیان داشت: با هدایت آب مازاد حاصل از بارندگی‌ها، از شستشوی خاک مزارع کویری و پیشروی کویر جلوگیری به عمل می‌آید و با بالا آمدن آب سفره‌ها، از وارد شدن آب‌شور به داخل آبخوان جلوگیری به عمل می‌آید در این شرایط از طریق واردکردن آب به داخل لایه‌های آبدار نزدیک کویر، این لایه‌ها پر آب‌شده و آب‌شور در اثر فشار پیزومتری به‌طرف کویر پس‌زده می‌شود.

وی افزود: به نظر می‌رسد با توجه به عدم اجرای اقدامات اساسی و کارشناسی فوق، باید گفت که ما با بحران آب مواجه نیستیم، بلکه با بحران مدیریت و عدم وجود مسئولان دلسوز و کارکشته واردان مواجه هستیم.

چرخه مدیریت آب

مدیر امور منابع آب گرمسار در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به وضعیت منابع آب و نقش مفید و مؤثر تولیدات کشاورزی با استفاده بهینه از منابع آبی بیان داشت: چرخه علمی مدیریت منابع آب شبکه‌ای پیچیده از متغیرهای اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی و... است که بی‌توجهی به هرکدام از این عوامل، آسیب‌های خاص خود را دارد

ولی‌الله جورابلو با طرح این پرسش که در زمان سیلاب‌های فصلی باید به شرایط کمی و کیفی آب توجه داشته باشیم که آیا ازنظر کیفی، فیزیکی و شیمیایی با نیازهای ما انطباق دارد؟ ادامه داد: سیلاب‌های که در مناطق بالادست دشت گرمسار تا کبوتر دره اتفاق می‌افتد به دلیل شوری و بی‌کیفیتی آب از طریق مسیل سو دغلان از دسترس دشت گرمسار خارج می‌شود تا دشت گرمسار حاصلخیزی خود را از دست ندهد و این سیلاب‌ها موجب از بین رفتن اراضی مرغوب نشود.

وی با به اشاره به اینکه آب رودخانه حبله رود در حال حاضر 15 مترمکعب در ثانیه معادل 1500 سنگ است گفت: از این مقدار 5.11 مترمکعب از طریق شبکه‌های آبیاری به کشاورزان و گروه‌های مشاع که از طریق نهر متصل به شبکه هستند تحویل و مقدار 60.1 مترمکعب آن صرف تغذیه مصنوعی و حدود 3 مترمکعب در مسیل‌های فروان، هشت آباد در شهرستان آرادان و کردوان در شهرستان گرمسار توزیع می‌گردد.

سیلاب‌ها شور هستند

مدیر امور منابع آب گرمسار افزود: آب هدایت‌شده به سمت مسیل‌ها در طول مسیر علاوه بر تغذیه طبیعی منابع زیرزمینی، کشاورزان مجاور مسیل‌ها نیز اقدام به برداشت آب مذکور می‌کنند که به‌این‌ترتیب چاه‌های خود را خاموش می‌کنند و موجبات استفاده بهینه از آب را فراهم می‌آورند.

جورابلو بابیان اینکه در مواقع سیلاب‌های که در مناطق بالادست دشت گرمسار تا کبوتر دره اتفاق می‌افتد به دلیل شوری و بی‌کیفیتی آب، سیلاب حادثه از طریق مسیل سو دغلان از دسترس دشت گرمسار خارج می‌شود گفت: این کار باعث می‌شود دشت گرمسار حاصلخیزی خود را از دست ندهد زیرا این سیلاب‌ها موجب از بین رفتن اراضی مرغوب خواهد شد.

وی تأکید کرد: در راستای پیشگیری از تخریب اراضی مرغوب شهرستان گرمسار، در ماه گذشته و اوایل ماه جاری شش روز آب شبکه را قطع و کل سیلاب و آب بی‌کیفیت را از طریق مسیل سو دغلان از دسترس خارج کردیم متأسفانه برخی با دیدن آب در مسیل سو دغلان فکر می‌کنند که آب دارد به هدر می‌رود درصورتی‌که باید این آب از دسترس دشت خارج شود زیرا یقینا آبیاری با این آب منجر به تخریب اراضی کشاورزی خواهد شد.

شستشوی خاک انجام شد

مدیر امور آب گرمسار در ادامه بیان داشت: با تحویل آب مازاد به گروه‌های کشاورزی در سال جاری حدود 12 هزار هکتار از اراضی جنوب دشت گرمسار و آرادان آبیاری و شستشوی خاک انجام شد که این امر نقطه عطفی در بهبود خاک زراعی بوده است.

وی با اشاره به اینکه در بخش تغذیه مصنوعی، بخشی از سیلاب‌ها به مسیل کردوان هدایت شد که به دلیل درشت‌دانه بودن، مسیر آب تا حوضچه تغذیه مصنوعی روستای چهار قشلاق گرمسار رسید افزود: بحث لایروبی مسیل کردوان در دستورکار قرار دارد و در آینده نزدیک انجام خواهد شد.

مدیر امور منابع آب گرمسار تأکید کرد: بااعتباری که در سال جاری برای لایروبی در نظر گرفته‌ایم بخشی از مسیل‌های هشت آباد و فروان در آرادان لایروبی شده و هم‌اینک رودخانه حبله رود در مجاورت ایستگاه بن کوه در حال اجرا است.

دبی رودخانه حبله رود

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری گرمسار نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن بیان اینکه این شهرستان، از دیرباز تحت تأثیر توده‌هوای غرب به شرق بوده و ازلحاظ جغرافیایی سرزمینی تحت تأثیر جدی فعالیت آب‌وهوایی بالادست رشته‌کوه البرز مرکزی است گفت: در این شرایط همواره دبی آب رودخانه حبله رود متأثر از جریان آب‌وهوای فیروزکوه و دماوند است.

اسماعیل عرب معصومی خاطرنشان کرد: با توجه به شرایط فوق‌الذکر، جریان آبی و دبی قابل‌انتقال به دشت شهرستان‌های گرمسار و آرادان که در آمار و ارقام ثبت‌شده در سال 270 میلیون مترمکعب بر ثانیه و در شرایط پرآبی 15 متر برابر با هزار و 500 سنگ آب و در کم‌آبی چهار متر برابر 400 سنگ و در شرایط عادی 76.8 مترمکعب بر ثانیه است که مبین این موضوع محسوب می‌شود که حوزه پایین‌دست می‌بایست برای ادامه حیاط در حوزه کشت و کار در حوزه انتقال سیلاب نسبت به بازگشایی و لایروبی مسیل‌ها، در حوزه بندهای ذخیره و حوضچه‌های کنترل سیلاب نسبت به تدوین سند و برنامه جدی اقدام نمود.

وی اضافه کرد: نقشه تهیه‌شده با عنوان مخروط افکنه دشت گرمسار و آرادان که با 9 یا 10 مسیل وظیفه انتقال سیلاب را به جنوب دشت و کویر برعهده‌گرفته دارد. در حال حاضر به علت توسعه شهرها، روستاها و شهرک‌های صنعتی و... شرایط متفاوتی نسبت به گذشته پیداکرده است.

مسیل‌ها بازگشایی شده‌اند

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری گرمسار تصریح کرد: هرچند طی سال‌های اخیر توسط امور منابع آب، مسیل‌ها در این منطقه بازگشایی‌شده ولیکن بازهم نیازمند بازگشایی مجدد دارد البته به دلیل راه‌یابی سیلاب‌های مخرب به مسیل سو دغلان و تخریب دیواره‌ها و آسیب جدی به اراضی هم‌جوار موجب گردیده که میزان قابل‌توجهی خاک هرساله به دشت کویر انتقال یابد که این موضوع نیازمند به توجه است.

عرب معصومی تصریح کرد: به نظر می‌رسد که مسئولان بایستی نسبت به انتقال آب به دشت گرمسار توجه خاصی مبذول نمایند و با انتقال آب به این شهرستان آینده کشاورزی منطقه را تأمین کنند، زیرا حیات کشاورزی منطقه درگرو تأمین به‌موقع آب موردنیاز آن است.

وی همچنین پیشنهاد کرد با بهره‌گیری از کارشناسان حوزه آب و تأمین اعتبار لازم در جهت ساماندهی مسیل‌ها و تدوین یک برنامه کوتاه‌مدت و بلندمدت با موضوعات مطروحه بتوان در جهت ساماندهی وضعیت موجود گام برداشت.

بخش کشاورزی نقطه امید کشور برای تاب‌آوری اقتصادی

خاوازی وزیر جهاد کشاورزی چندی پیش در گفتگو با خبرنگاران ضمن بیان اینکه بخش کشاورزی تنها نقطه امید کشور برای تاب‌آوری اقتصادی است، ابراز داشت: بخش کشاورزی از پیچیدگی‌ها، مشکلات و نوسانات زیادی رنج می‌برد این بخش تنها نقطه امید کشور برای تاب‌آوری اقتصادی است.

وی ابراز داشت: یکی از اصلی‌ترین رویکردهای ما توجه جدی به جامعه کشاورزی و نقش این افراد است؛ بنابراین کشاورزان و نمایندگان آن‌ها باید در تصمیم‌گیری‌های ما نقش عملی داشته باشند.

اخیرا مسئولان هواشناسی کشور اعلام کردند که شهرستان گرمسار در سال جاری با بارشی بیش از 43 درصد بالاتر از حد نرمال، دوره بازگشت 89 ساله خود را تجربه کرده و حتی یکی از مناطق رکورددار بارندگی در سطح کشور و استان سمنان بوده است ولیکن کشاورزان بهره چندانی از این آب در دشت گرمسار نداشتند.

در دو گزارش پیاپی سعی کردیم تا به مشکلات عدم استفاده از منابع آبی مانند سیلاب‌ها در زمینه کشاورزی شهرستان گرمسار بپردازیم حال باید دید که رویکرد کارشناسی مسئولان در قبال این معضلات چیست.