منتظر باشید: این مجمع وظیفه قانونمندکردن فضای مجازی را برعهده دارد

گروه جامعه خبرگزاری فارس - مریم شریفی؛ «صفحه یک هنرمند خلاق بی‌حاشیه را در اینستاگرام دنبال می‌کردم. کم‌کم حجاب را کنار گذاشت. بعد، کلاس‌های مختلط برگزار کرد که خانم‌های بی‌حجاب در آن حضور داشتند و به‌راحتی فیلم آن را در صفحه‌اش منتشر کرد. از همه عجیب‌تر، یک بار اثری با موضوع پیکر‌تراشی یک زن برهنه خلق کرد و فیلم و عکسش را هم در صفحه‌اش گذاشت! با ستاد امر به معروف و نهی از منکر تماس گرفتم. گفتند: حتماً رسیدگی می‌کنیم اما بیش از یک ماه از تماسم گذشته و آن محتوای غیر‌اخلاقی هنوز در صفحه آن فرد موجود است»...

«اخیراً جریانی در اینستاگرام راه افتاده که بعضی فعالان مجازی، فیلم‌هایی با موضوع تمسخر چادر، تولید می‌کنند. هیچ‌کس روی کار آن‌ها نظارت ندارد؟»... «بچه‌های مردم در مدارس، شده‌اند بازیچه دست معلم بلاگر‌ها. به‌راحتی با حضور دانش‌آموزان، محتوا‌های مغایر با عرف و فرهنگ جامعه تولید و در صفحاتشان منتشر و فالوئر جذب می‌کنند. یعنی هیچ نظارتی بر فعالان مجازی نیست و آن‌ها آزادانه هر کاری بخواهند، می‌توانند انجام دهند؟»...

صفحه شخصی یک خانم معلم...!

این‌ها مشت، نمونه خروار است از گلایه‌ها و اعتراضات مردم دغدغه‌مند نسبت به آنچه این روز‌ها در فضای مجازی به‌ویژه اینستاگرام می‌گذرد. همه آن‌ها هم یک سؤال مشترک دارند؛ «آیا نظارتی بر عملکرد فعالان فضای مجازی نیست؟»... پیگیری این نگرانی‌ها، ما را به خبر خوبی رساند که از آغاز جریان ساماندهی فضای مجازی حکایت داشت. با گفت‌و‌گوی ما با حجت الاسلام «سید علی خان محمدی»، رئیس شورای عالی مجمع فعالین و کسب و کار‌های مجازی همراه باشید که می‌گوید در آینده‌ای نزدیک، تمام فعالان و صاحبان کسب و کار‌های مجازی، موظف به پایبندی به قوانین کشور و مبانی شرعی و اخلاقی خواهند شد.

حجت الاسلام «سید علی خان محمدی»، رئیس شورای عالی مجمع فعالین و کسب و کار‌های مجازی

*این روز‌ها با رواج رفتار‌های خلاف قانون، عرف و شرع توسط برخی فعالان و صاحبان کسب و کار‌های مجازی به‌ویژه در پلتفرم اینستاگرام، گلایه و نگرانی دغدغه‌مندان جامعه نسبت به وضعیت فضای مجازی به اوج خود رسیده. اما برخلاف انتظار مردم، برخورد قابل توجهی از طرف نهاد‌های مسؤول با این صفحات و گردانندگان متخلف آن صورت نمی‌گیرد. کم نیستند افراد دلسوزی که در تماس با ستاد امر به معروف و نهی از منکر، درباره فعالیت -‌های مغایر با قانون و اعتقادات دینی جامعه در فضای مجازی گزارش می‌دهند اما از این تماس‌ها و پیگیری‌ها به نتیجه مؤثری نمی‌رسند. شما که تا چند ماه قبل، در جایگاه سخنگوی ستاد امر به معروف و نهی از منکر فعالیت می‌کردید، شاید بهتر از هر کسی بتوانید به این سؤال و ابهام پاسخ بدهید. - کاملاً درست است. شرایط ناخوشایندی که در حال حاضر در فضای مجازی و در صفحات مرتبط با کسب و کار‌های مجازی وجود دارد، به این دلیل است که نظارتی بر عملکرد آن‌ها وجود ندارد و تخلفات آن‌ها پیگیری نمی‌شود. وقتی صاحب یک کسب و کار مجازی می‌بیند خودش کشف حجاب کرده و آزادانه فعالیت می‌کند، از آن طرف هم کلاس مختلط با حضور خانم‌های بی‌حجاب برگزار می‌کند و فیلمش را در صفحه‌اش منتشر می‌کند اما هیچ خبری نمی‌شود و کسی کاری به او ندارد، این پیام را دریافت می‌کند که هیچ نظارتی در این عرصه وجود ندارد. به همین دلیل هم، شرایط در فضای مجازی، هر روز بدتر می‌شود. ناراحتی و نگرانی مردم متدین و دغدغه‌مند از وجود این شرایط در فضای مجازی و مطالبه‌شان از ستاد امر به معروف و نهی از منکر هم، بجا و درست است. آن‌ها توقع دارند نسبت به گلوگاه‌های کلیدی مثل فضای مجازی که جمعیت بزرگی از جوانان جامعه با آن درگیر هستند، رصد و نظارت بیشتری صورت بگیرد. اما با این حال، باید توجه داشته باشیم که شأن ستاد امر به معروف و نهی از منکر، شأن اجرایی نیست که انتظار داشته باشیم برای مثال به وضعیت صفحه یک فعال فضای مجازی رسیدگی کند...

امروز، زندگی انسان ها با فضای مجازی در هم تنیده شده است

*حتماً برای مخاطبان این گفت‌و‌گو هم مثل من، این سؤال ایجاد می‌شود که پس، شأن ستاد امر به معروف و نهی از منکر چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟ - ستاد، طبق قانون مصوب سال 1394 مجلس شورای اسلامی، شأن حمایتی از آمرین به معروف و ناهیان از منکر و همچنین شأن هماهنگی میان اعضا و مطالبه‌گری از دستگاه‌های مختلف دارد. ستاد امر به معروف و نهی از منکر به لحاظ جایگاه قانونی، یک ستاد وزین محسوب می‌شود که نمایندگان نهاد‌های مختلف در آن عضویت دارند ازجمله 6وزیر (کشور، فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری، اطلاعات، و صنعت، معدن و تجارت)، 2نماینده مجلس، نماینده قوه قضاییه، فرمانده کل انتظامی کشور، 2نفر مجتهد و یک نفر مجتهده و...

بنابراین برخلاف تصور موجود، ستاد امر به معروف و نهی از منکر، وظیفه هماهنگی میان این اعضا و پیگیری مصوبات جلسات را بر عهده دارد و برخورد با مواردی مانند صفحات متخلف در فضای مجازی، بر عهده ضابطان قضایی و فراجاست. ستاد علاوه‌بر‌این، شأن مطالبه‌گری از دستگاه‌ها نسبت به وظایفشان در حوزه امر به معروف و نهی از منکر دارد. خوب است بدانید همه دستگاه‌ها، شورای امر به معروف و نهی از منکر دارند و ستاد باید در این زمینه، از این دستگاه‌ها درخصوص وظایفشان، مطالبه کند.

*حالا که با توضیحات شما، مسؤولیت نظارت بر فضای مجازی از عهده ستاد امر به معروف و نهی از منکر برداشته شد، این سؤال پیش می‌آید که تکلیف نظارت بر این فضا، فعالان و کسب و کار‌های موجود در آن، چه می‌شود؟ آیا چنین ضرورتی احساس نشده و این مسؤولیت بر عهده نهادی قرار نگرفته؟ - بله. کسب و کار‌هایی که بر بستر فضای مجازی فعالیت می‌کنند، باید ساماندهی شوند. این ضرورت هم، بعد از حوادث اخیر در کشور، بیشتر احساس شد و بر همین اساس از یک سال قبل برای نظارت بر عملکرد فعالان فضای مجازی، «شورای عالی مجمع فعالین و کسب و کار‌های مجازی» تشکیل شد. ببینید، فضای مجازی در کشور ما، متأسفانه یک فضای رهاست که تا همین اواخر، هیچ نظارتی روی آن وجود نداشت. تازه همین یک سال اخیر است که برخی اقدامات درباره تخلفات فعالان این عرصه انجام گرفته و مثلاً پلیس اطلاعات فراجا اعلام می‌کند فلان صفحه به دلیل تخلفات، مسدود شده یا تعدادی از فعالان فضای مجازی فراخوانده شدند و تذکر دریافت کردند و... تا قبل از این، در حوزه پلتفرم‌های خارجی مخصوصاً بستر اینستاگرام، اصلاً نظارتی وجود نداشت مگر اینکه کسی در این فضا مرتکب اقدامات امنیتی می‌شد.

* اهداف تشکیل شورای عالی مجمع فعالین و کسب و کار‌های مجازی چیست و چه برنامه‌هایی برای آن تدارک دیده شده.

- اولین اقدام شورای عالی مجمع فعالین و کسب و کار‌های مجازی، تدوین یک منشورنامه برای مشخص کردن چارچوب قانونی فعالیت در فضای مجازی بود. برای مثال، یکی از اصول این منشورنامه، پایبندی به مبانی شرعی و اخلاقی است. اصل دیگر، بحث التزام به قانون کشور است که پایبندی به عفاف و حجاب، ذیل همین اصل، تعریف می‌شود. بنابراین در اولین قدم، به افرادی که تمایل دارند در فضای مجازی ازجمله اینستاگرام فعالیت کنند یا کسب و کار داشته باشند، این اصول و قوانین ارائه می‌شود و آن‌ها براساس این منشورنامه، متعهد می‌شوند به قوانین کشور و مبانی اخلاقی و اعتقادی پایبند باشند. بر این اساس، فعالان و صاحبان کسب و کار‌های مجازی از یک طرف، ملتزم به قانون و مبانی شرعی و اخلاقی خواهند شد و از طرف دیگر، از مجموعه‌ای از مزایا بهره‌مند خواهند شد. مثلاً در بخش مالیات و در بحث‌های قضایی می‌توانند مورد حمایت قرار بگیرند. چنانچه فردی هم در این فضا دچار تخلف شد، به صورت جدی با او برخورد می‌شود. چون افراد بعضاً درآمد‌های آنچنانی در فضا‌ی مجازی دارند در‌حالی‌که هیچ‌گونه پایبندی به قوانین کشور و مبانی شرعی ندارند. تا تذکری هم داده می‌شود و برخوردی صورت می‌گیرد، بلافاصله فرد اینطور وانمود می‌کند که: «وای، کسب و کار مرا بستند و بیچاره شدم و...» اما نمی‌گوید در فعالیت یا کسب و کارش در فضای مجازی، تخلف کرده و قانون کشور را زیر پا گذاشته است.

* ساز و کار طراحی‌شده توسط شورای عالی مجمع فعالین و کسب و کار‌های مجازی برای ارتباط با فعالان فضای مجازی چگونه است و آن‌ها چه فرآیندی را باید طی کنند؟ - فعالان و صاحبان کسب و کار‌های مجازی باید با مراجعه به سایت مجمع فعالین و کسب و کار‌های مجازی، مجوز فعالیت در فضای مجازی دریافت کنند. در این فرآیند، افراد ابتدا با پذیرش منشورنامه فعالیت مجازی، متعهد می‌شوند به مبانی شرعی و اخلاقی و قوانین کشور ازجمله قانون عفاف و حجاب پایبند باشند. بعد از این مرحله، با بارگذاری مدارک متقاضیان در سایت، یک کد شناسه به آن‌ها داده می‌شود که براساس آن، می‌توانند در فضای مجازی فعالیت داشته باشند. در این فرآیند، چارچوب فعالیت‌های هر فرد در فضای مجازی، مشخص می‌شود. به‌این‌ترتیب از یک طرف، آن‌ها کاملاً مشخص و هدفمند می‌توانند در فضای مجازی فعالیت کنند و کسب و کار خود را داشته باشند. از آن طرف، برای ما که نهاد ناظر در این فضا هستیم هم، امکان رصد و پایش فعالیت‌های آن‌ها میسر می‌شود. اگر این ساماندهی به طور جدی انجام شود و تمام فعالان فضای مجازی، کد شناسه دریافت کنند و فعالیت‌هایشان مشخص شود، آن وقت احساس می‌کنند باید به جایی پاسخگو باشند. اتفاقی که الان شاهد آن نیستیم. متخلفان فضای مجازی با خودشان می‌گویند: این پلتفرم که یک پلتفرم خارجی است. ما هم که با فیلترشکن در این فضا حضور داریم. اینهمه هم صفحه در اینستاگرام وجود دارد. چه کسی می‌تواند بیاید همه آن‌ها را کنترل کند؟... بابت گزارش‌های مردمی هم، نگران نیستند. می‌گویند: مگر چند نفر آدم دغدغه‌مند وجود دارد که صفحات را رصد کنند و به نهاد‌های مسؤول گزارش بدهند؟...

اما در ساز و کاری که شورای عالی مجمع فعالین و کسب و کار‌های مجازی طراحی کرده، از یک طرف، از فعالان فضای مجازی تعهد گرفته می‌شود. از طرف دیگر، با توجه به اینکه همه آن‌ها کد‌شناسه خواهند داشت، فعالیت آن‌ها در فضای مجازی رصد می‌شود و در صورت تخلف، موظف خواهند بود پاسخگو باشند.

*در صحبت‌هایتان، به حمایت از فعالان و صاحبان کسب و کار‌های مجازی اشاره کردید. این موضوع چطور محقق می‌شود؟ - درست است که در مرحله اول، قصد ما از ایجاد شورای عالی مجمع فعالین و کسب و کار‌های مجازی، ساماندهی فضای مجازی، رصد و نظارت بر فعالان این فضا و رسیدگی به تخلفات احتمالی این افراد با همکاری پلیس اطلاعات فراجا و دیگر نهاد‌های مرتبط است، اما در مراحل بالاتر، هدف ما تسهیلگری برای فعالیت در فضای مجازی و حمایت و کمک به فعالان و صاحبان کسب و کار‌های مجازی است. مدتی قبل، جلساتی داشتیم با تعدادی از افرادی که به‌عنوان بلاگر و فعال فضای مجازی مشغول فعالیت هستند و صفحات پرمخاطب با 2، 3میلیون دنبال‌کننده دارند. در پایان آن صحبت‌های دوستانه، بسیاری از این افراد اعلام کردند پایبند به قوانین و ارزش‌های شرعی و اخلاقی هستند و از این پس هم، دقت و توجه بیشتری به این مسائل خواهند کرد. این نشان می‌دهد که اگر نهاد ناظری برای فضای مجازی وجود داشته باشد و اقدام به ساماندهی آن کند، فعالان این فضا هم قانونمند‌تر و با دقت بیشتری عمل خواهند کرد. یعنی حتی ممکن است بعضی از این افراد، توجیه نباشند. این نکته مهمی است.

یکی از صفحات متخلف که با حکم مراجع نظارتی، مسدود شده است

*لطفاً بیشتر توضیح دهید. این به آن معناست که برخی تخلفات در فضای مجازی، به دلیل ناآگاهی فعالان مجازی نسبت به قوانین است؟ - بله. واقعیت این است که ما فعالان فضای مجازی را نسبت به قوانین حضور در این فضا، توجیه نکرده‌ایم. برایشان توضیح نداده و اطلاع‌رسانی نکرده‌ایم که چه رفتار‌هایی و چه ارتباطاتی در این فضا، تخلف محسوب می‌شود. یک فرد ممکن است تقید مذهبی نداشته باشد اما اگر بداند فلان حرکت، طبق قانون جمهوری اسلامی، جرم است، دقت می‌کند که مرتکب آن کار نشود. اما متأسفانه عدم اطلاع‌رسانی دقیق، باعث می‌شود افراد به‌راحتی مرتکب کار‌های خلاف قانون شوند. این، نکته بسیار مهمی است.

نمونه ای از صفحات متخلف که با حکم مراجع نظارتی، مسدود شده است

برای مثال، ارتباط با شبکه‌های خبری معاند و فعالان رسانه‌ای خارج از کشور مثل مصی علی‌نژاد، جرم محسوب می‌شود. ما مدتی قبل این موضوع را توضیح دادیم که طبق ماده 508 قانون مجازات اسلامی، ارتباط با دول متخاصم و ارسال فیلم و عکس برای شبکه‌های معاند، جرم است و بین یک تا 10سال زندان دارد. خب، این اطلاع‌رسانی‌ها، هم به فعالان فضای مجازی آگاهی می‌دهد و هم، جلوی بهانه‌ها را می‌گیرد. ما در بازدید‌هایی که از زندان داشتیم، برخی از افرادی که گرفتار این مسأله شده بودند، می‌گفتند: ما اصلاً نمی‌دانستیم ارسال عکس و فیلم برای شبکه‌های خبری خارجی، جرم است. بنابراین، یکی از دلایل وقوع تخلفات در فضای مجازی، عدم اطلاع است و اساساً یکی از اهداف شورای عالی مجمع فعالین و کسب و کار‌های مجازی، اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی به فعالان و صاحبان کسب و کار‌های مجازی نسبت به قوانین حضور و فعالیت در این فضاست.

حجت الاسلام «سید علی خان محمدی»، رئیس شورای عالی مجمع فعالین و کسب و کار‌های مجازی

*در حال حاضر، فعالیت مجمع فعالین و کسب و کار‌های مجازی و سایت آن، در چه سطحی است؟ آیا به فعالان فضای مجازی، معرفی شده و آن‌ها از وجود این نهاد آگاه شده‌اند و می‌دانند باید برای دریافت کد‌شناسه و مجوز فعالیت به سایت آن مراجعه کنند؟ - بله. خبر آغاز فعالیت مجمع فعالین و کسب و کار‌های مجازی، مدتی قبل در رسانه‌ها منتشر شد. این مجمع، از حدود یک سال قبل فعالیتش را شروع کرده اما با توجه به اینکه در بخش اعظم این مدت، مشغول آماده‌سازی زیر‌ساخت‌ها و هماهنگی با دستگاه‌های مرتبط بودیم، این شورا کمتر به فعالان فضای مجازی، معرفی شده است. با این حال، فعالان و صاحبان کسب و کار‌های مجازی به‌تدریج دارند برای ثبت‌نام و بارگذاری مدارک به سایت مجمع به نشانی www.iranbma.com مراجعه می‌کنند. *با توجه به صحبت‌های شما، همه فعالان فضای مجازی موظفند در این سایت ثبت‌نام کرده و مجوز فعالیت دریافت کنند. درست است؟ - در حال حاضر، این کار را اجبار نکرده‌ایم. الان هرکس تمایل دارد، می‌تواند به سایت مجمع فعالین و کسب و کار‌های مجازی مراجعه و ثبت‌نام کند. اما ان‌شاء‌الله به مرور، تمام فعالان فضای مجازی، تحت‌پوشش این مجمع قرار خواهند گرفت. البته این، خواست خود آن‌ها هم هست...

*چطور؟ بر چه اساسی معتقدید فعالان مجازی دوست دارند تحت‌پوشش نهادی مثل مجمع فعالین و کسب و کار‌های مجازی قرار بگیرند؟ - بسیاری از فعالان و صاحبان کسب و کار‌های فضای مجازی، به‌شدت دنبال این هستند که نهادی از آن‌ها حمایت کند چون آن‌ها صنف محسوب نمی‌شوند و هیچ حامی ندارند. مثلاً در ماجرای مالیات از فعالان فضای مجازی و بلاگر‌ها، خیلی از آن‌ها به مشکل برخورده‌اند اما نهادی نیست که بتوانند به آن مراجعه کنند و کمک بخواهند. بر این اساس ما بعد از اینکه در مرحله اول، بحث ساماندهی فعالان و کسب و کار‌های فضای مجازی را انجام دادیم، در مراحل بعد به سراغ کار‌های حمایتی خواهیم رفت. مثلاً با حوزه اشتغال وزارت کار داریم رایزنی‌هایی می‌کنیم که برای این افراد بتوانیم کار‌هایی انجام دهیم.

*برخورد با متخلفان در فضای مجازی به چه صورت خواهد بود؟ با تمام این توضیحات و نگاه مثبت و دوستانه شما، ممکن است یک فعال فضای مجازی یا یک صاحب کسب و کار مجازی دوست نداشته باشد در سایت شما ثبت‌نام کند و مجوز فعالیت بگیرد. از قضا در مقطعی هم با عملکردش نشان دهد ملتزم به قانون و مبانی شرعی و اخلاقی نیست. خب، چه اتفاقی برایش می‌افتد؟ شورای عالی مجمع فعالین و کسب و کار‌های مجازی درباره او چه تصمیمی می‌گیرد؟ - یکی از جنبه‌های فعالیت ما، رصد فضای مجازی و فعالیت فعالان و صاحبان کسب و کار‌ها در این فضاست. در این رصد، چنانچه با تخلف فردی مواجه شویم، در مرحله اول به او تذکر می‌دهیم. اگر رویه فعالیت خود را اصلاح کرد که مشکلی وجود نخواهد داشت اما چنانچه عدم پایبندی او به قانون و مبانی شرعی و اخلاقی در فعالیت‌ها و کسب و کار مجازی‌اش محرز شود و تذکراتی که به او داده می‌شود را هم جدی نگیرد، موضوع را به نهاد‌های نظارتی گزارش خواهیم داد. آن‌ها هم به طور رسمی آن فرد را احضار کرده و در دادسرا علیه او طرح شکایت می‌شود و برایش پرونده قضایی تشکیل خواهد شد.

صفحات فروش اسلحه در اینستاگرام! که برخی از آنها مسدود شده است

این کار الان هم دارد انجام می‌شود اما آرام‌آرام. اخیراً هم تعداد زیادی از صفحات متخلف که ترویج بی‌اخلاقی می‌کردند و به تذکرات هم بی‌توجه بودند، توسط پلیس اطلاعات فراجا، مسدود شد. اما توجه داشته باشید که ما با یک حجم چند میلیونی صفحات مجازی مواجهیم که تا به حال، ر‌ها بوده‌اند و هیچ نظارتی روی عملکرد آن‌ها وجود نداشته است. البته بستری هم برای این کار، وجود نداشته. اما فتنه، هر بار، درس‌هایی هم در خود دارد. حوادث اخیر هم، جایگاه فضای مجازی را به مسؤولان ما گوشزد کرد و درک کردند این فضا چقدر اهمیت دارد. بنابراین جلسات و همکاری‌ها و پیگری‌ها در این زمینه، دارد جدی‌تر دنبال می‌شود.

- در پایان بفرمایید مردم چطور می‌توانند با مجمع فعالین و کسب و کار‌های مجازی همکاری کنند؟ - این موضوع هم در سایت مجمع، پیش‌بینی شده است. مردم دغدغه‌مند از طریق مراجعه به سایت مجمع فعالین و کسب و کار‌های مجازی، می‌توانند تخلفات احتمالی فعالان و صاحبان کسب و کار‌های مجازی را گزارش دهند.

*فعالان و صاحبان کسب و کارهای مجازی می‌توانند برای ثبت‌نام و بارگذاری مدارک به سایت «مجمع فعالین و کسب و کار‌های مجازی» به نشانی  www.iranbma.com مراجعه کنند.

پایان پیام /

شما می توانید این مطلب را ویرایش نمایید

خبر خوب