مواجهه ایران و آمریکا در زمین تنش‌ها / تنش زدایی در کار نیست!
اقتصادنیوز: اتفاقات اخیر بین تهران و واشنگتن بسیاری را سردرگم کرده است؛ از یک سو شاهد شکل گرفتن یک توافق ضمنی و جزئی بین دو طرف هستیم و از سوی دیگر برخی اقدامات تنش‌زا در منطقه افزایش یافته است.
به گزارش اقتصادنیوز، از یک طرف آمریکا در یکی دو ماه گذشته تحرکاتش را در خلیج‌فارس شدت بخشیده و علاوه بر ارسال جنگنده‌های اف 16 و اف 35 به این منطقه، قرار است کشتی‌های تجاری به نیروهای مسلح تجهیز شوند و از طرف دیگر هم، اوایل تیرماه بود که آمریکا مدعی تلاش ایران برای توقیف 2 نفتکش در نزدیکی تنگه هرمز شد؛ هرچند مقامات دفاعی ایران این موضوع را تکذیب کردند.
پرسشی که ممکن است برای افکار عمومی ایجاد شود این است که اگر ایران و آمریکا می‌خواهند تنش‌ها را کاهش دهند پس این تحرکات چه مفهومی دارد؟
دلیل آن را باید در تفاوت دو مفهوم تنش‌زدایی و محدودسازی تنش جستجو کرد و توجه داشت که ایران و آمریکا در حال حاضر محدودسازی تنش را در دستور کار دارند. هادی خسروشاهین، پژوهشگر مسائل بین‌الملل درباره تفاوت این دو واژه توضیح داد:«امروز با دو واژه جداگانه محدودسازی تنش «de escalation» و تنش زدایی «Detente» مواجه هستیم و اگر برخی ناظران از افزایش تنش ها در منطقه بین ایران و آمریکا در بحبوحه کاهش تنش بین دو طرف متعجب هستند احتمالا تصور می‌کنند که تهران و واشنگتن اکنون در حال تنش‌زدایی هستند. اما باید توجه داشت که تنش زدایی بیشتر روابط ساختاری تر و بلندمدت تر را مدنظر قرار می‌دهد اما محدودسازی تنش که امروز در دستورکار تهران و واشنگتن قرار دارد بیشتر جنبه تاکتیکی، موضوعی، موقتی و زودگذر دارد.»
به گفته این پژوهشگر ایران و آمریکا هنوز در مرحله تنش زدایی قرار نگرفته اند یعنی اگر از این واژه استفاده کنیم بار معنایی خاص خود را دارد که با واقعیت های روابط تهران و واشنگتن کاملا منافات دارد.
پیش‌درآمد تنش‌زدایی
خسروشاهین در ادامه تشریح کرد:«آنچه که ایران و آمریکا در ماه های اخیر آن را به مرحله آزمون یا عملیاتی گذاشته اند، محدودسازی تنش است که برش کوتاهی از روابط خواهد بود. درواقع پیش درآمدی خواهد بود برای تنش زدایی احتمالی در آینده.»
وی درباره ویژگی‌های محدودسازی تنش گفت:«این نوع محدودسازی تنش جنبه موقتی، زودگذر و محدود دارد و مقدمه سازی برای فصلی ساختارمندتر است. این در حالی است که برای مخاطب محدودسازی تنش معادل همان تنش زدایی است؛ پس عجیب نیست که دچار پارادوکس شود.»
درواقع باید توجه داشت که در پروسه محدودسازی تنش، طرفین اهرم های خود را حفظ و بخشی از اهرم ها را موقتا غیرفعال می‌کنند. این غیرفعال کردن نیز به منزله از بین بردن اهرم ها نیست. به عنوان مثال محدودسازی تنش در حوزه هسته ای به این مفهوم نیست که ایران غنی‌سازی نکند؛ غنی سازی را ادامه می‌دهد و ذخیره 60 درصدی را نیز تاحدودی نگه می‌دارد؛ یعنی اهرم را حفظ اما استفاده از آن را محدود می‌کند.
همین بحث را در حوزه امنیتی نیز می‌توان تفسیر کرد. همچنانکه چندی پیش پایگاه خبری المانیتور در تحلیلی به نقل از یک مقام ارشد نظامی آمریکا از کاهش قابل‌توجه حمله گروه های نیابتی نزدیک به ایران در منطقه علیه نیروهای آمریکایی خبر داده بود.
بنابراین اگر مخاطب، معنای درستی از محدودسازی تنش داشته باشد و آن را با تنش زدایی اشتباه نگیرد، این برداشت پیش نمی آید.
همچنین بخوانید