ناگفته هایی از سریال تاریخی عاشقانه «بوم و بانو»

به گزارش ایسنا، بهرنگ ملک‌محمدی که چندی است از مدیریت فیلم و سریال سیمافیلم به گروه فیلم و سریال شبکه دو سیما آمده است، در گفت وگویی درباره جدیدترین سریال این شبکه سریال تاریخی مذهبی «بوم و بانو» مطالبی را عنوان کرده است.

این سریال که چندی است از شبکه دو سیما روانه آنتن می‌شود، ملودرامی عاشقانه است که در دوره پهلوی اول شکل می‌گیرد؛ داستانی که عنصر نقاشی، ممنوعیت عزاداری در محرم و کشف حجاب در کنار رویدادهای سیاسی و اجتماعی آن برهه از تاریخ را در دل یک داستان عاشقانه تعریف می‌کند.

بازیگران «بوم و بانو» هم مسعود رایگان، مهدی امینی، بهنام تشکر، دیبا زاهدی و... هستند. روایت «بوم و بانو» قرار است نزدیک به 40 قسمت هر شب ساعت 21 و 30 دقیقه پخش می شود.

«بوم و بانو» تا چه اندازه بر اساس واقعیت‌های تاریخی است؟

ملک محمدی درباره روند ساخت سریال «بوم و بانو» یادآور شد: زمانی که در مدیریت فیلم و سریال سیما فیلم فعالیتم را آغاز کردم، سریال «بوم و بانو» در شورای سریال‌های الف ویژه بررسی می‌شد. همان زمان وقتی طرح را خواندم از قصه خوشم آمد. درام عاشقانه‌ای که در دوران پهلوی اول اتفاق می‌افتد و افت و خیزهای پرکششی دارد که برایم جذاب بود. در نهایت قسمت این شد که به شبکه دو بیایم و دو سه ماه آخر کار را تا به امروز همراهی کنم.

او ادامه داد: قصه بوم و بانو، به نظرم قصه خاصی است. چون در قسمت‌های ابتدایی سریال هستیم و نمی‌خواهم داستان فاش شود نمی‌توانم بیشتر از این توضیح دهم اما خط داستانی کار، نقطه درخشانی دارد که شاید همه دوستانی که طرح را خوانده‌اند هم با من هم‌عقیده باشند و از این نقطه خوش‌شان آمده باشد. سریال روایت نوآورانه‌ای دارد که حرف دارد و کاملا می‌داند می‌خواهد چه بگوید.

او در پاسخ به این پرسش که داستان «بوم و بانو» تا چه اندازه با واقعیت‌های تاریخی نزدیکی و انطباق دارد؟ توضیح داد: تعهد این سریال به تاریخ بسیار زیاد است. وقایع اجتماعی که در بستر این داستان اتفاق می‌افتد بسیار مبتنی بر تاریخ معاصر است. از کشف حجاب گرفته تا تجدد غربی که با دیکتاتوری رضا شاه وارد ایران می‌شود و نکته پررنگ کار هم ممنوعیت عزاداری برای اباعبدالله (ع) در این دوران است.

مدیر گروه فیلم و سریال شبکه دو سیما در عین حال با بیان اینکه «درام بوم و بانو کاملا بر اساس ذهنیت نویسنده شکل گرفته است»، توضیح داد: هر چند نمی‌توان گفت داستان‌های مشابهی در آن دوران وجود نداشته‌اند. وفاداری به تاریخ هم به نظرم از چند منظر قابل بررسی است. در آثار درخشانی که زنده‌یاد علی حاتمی ساخته نیز در مواردی مطابقت مطلق تاریخی وجود ندارد. مثلا در کمال‌الملک فرمان مشروطیت از زیر کرسی امضا می‌شود در صورتی که این اتفاق به لحاظ واقعیت تاریخی در مردادماه و اوج گرما رخ داده. استاد حاتمی نیز در صحبت‌های‌شان اشاره می‌کنند که من روایت خودم را از تاریخ دارم.

به گفته این مدیر تلویزیون «وفاداری تاریخی در سریال «بوم و بانو» بیشتر به لحاظ فضای تاریخی است. قائم به اینکه در آن دوران اگر قرار بوده عزاداری در محرم اتفاق بیفتد چه حواشی داشته و شخصیت‌های مختلف چه واکنشی داشته‌اند. تجدد غربی چگونه در شئون مختلف زندگی مردم از پوشش گرفته تا حتی نقاشی وارد شده است. آن سیستم حتی تحمل نداشته نقاشی سنتی هم وجود داشته باشد و فکر می‌کرده باید هنر هم از فضای غرب‌زده آن دوران تاثیر بگیرد.»

ملک محمدی اضافه کرد: تفکر سطحی آن دوران با بن‌مایه‌ای ضعیف در هم آمیخته که گمان می‌کرد اگر لباس افراد تغییر کند اندیشه آنها هم متحول می‌شود. در «بوم و بانو» مثل سریال‌هایی که در این چند سال اخیر به این وقایع پرداخته‌اند علاوه بر کشف حجاب و عزاداری ایام محرم، نقاشی را هم به عنوان عنصری که شاید در طول تاریخ به آن توجه نکرده باشیم مورد توجه قرار می‌دهد که تحت تاثیر این سیاست قرار گرفته است. وقتی تعزیه و عزاداری در محرم ممنوع می‌شود بزرگترین پایه آن یعنی پرده نقالی که همان نقاشی‌های عظیم قهوه‌خانه‌ای و پرده‌های هنرمندانه تعزیه است هم به سایه می‌رود.»

او در توضیح نام سریال «بوم و بانو» هم گفت: اسمی که برای سریال انتخاب شده، متاثر از همین فضاست و چون هنوز در قسمت‌های ابتدایی هستیم شاید مشخص نباشد اما در ادامه مخاطب متوجه ارتباط نام سریال و اتفاقات آن خواهد شد.

نقش تحقیق و پژوهش تاریخی در «بوم و بانو» 

این مدیر تلویزیون در پاسخ به اینکه تحقیق و پژوهش تاریخی در سریال «بوم و بانو» چگونه بوده است؟ اظهار کرد: تحقیق و پژوهش در این پروژه بسیار جدی بوده است، خود کارگردان یعنی سعید سلطانی به نظرم کارگردان مولفی است. طی کار نیز از تحقیق و پژوهش استفاده شده و حتی از کنار جزیی‌ترین مسائل هم به سادگی عبور نشده است. ساده‌انگارانه است اگر فکر کنیم درباره موضوعی مثل نقاشی قهوه‌خانه‌ای تحقیق نشده، سریالی ساخته شده باشد.

او ادامه داد: دوستی می‌گفت چرا در چند قسمت ابتدایی این سریال خانم‌ها کمتر در سطح شهر دیده می‌شوند؟ پاسخ این است چون در مقطع مصادف با کشف حجاب تردد بانوان در سطح شهر کم شده بود. اگر سندهای تاریخی را مطالعه کنیم از برخوردهای شهربانی با مردمی که سال‌ها حجاب جزیی از زندگی‌شان بوده، شگفت‌زده می‌شویم. این خشونت وجود داشته حتی خانواده تیمسار افشار و افرادی مثل دایه خانواده یا حتی همسر وی از اجرای این قانون کراهت دارند. در بخشی از سریال می‌بینیم که همسر تیمسار از رفتن به مهمانی‌ها خودداری می‌کند. این نکات و فضاسازی‌ها در سریال رعایت شده تا بازنمایی واقعیت تاریخی اتفاق بیفتد. در همین زمان بوده که فرهنگ پستو، مطبخ و... شکل می‌گیرد و سعید سلطانی به نوعی کارشناس این حوزه است. اینکه افراد ناچارند داخل عمارت بمانند و مناسبات بین افراد داستان‌های مختلفی را باعث می‌شود. حتی دخترهای تیمسار که یکی فرنگ رفته و دیگری مزون‌دار است و از قشر تحصیل‌کرده جامعه آن زمان محسوب می‌شوند اما در این سطح جامعه هم رفته رفته اتفاقاتی می‌افتد که در ادامه سریال باید دید.

تاریخ یا رویدادهای مذهبی؛ کدام در «بوم و بانو» پررنگ تر است؟

مدیر گروه فیلم و سریال شبکه دو در پاسخ به اینکه بیشتر به سویه تاریخی «بوم و بانو» پرداخته شده یا رویدادهای مذهبی آن مورد توجه بوده است؟ گفت: درصد نمی‌توانم بگویم اما در بخشی از کار کاملا به یک سریال محرمی تبدیل می‌شود و اصرار ما هم برای پخش در ایام محرم برای همین بوده است. البته این صحبت به این معنا نیست که قرار است از 35 قسمت، 20 قسمت آن مذهبی باشد، خیر. اما آن‌قدر اتفاقات مربوط به محرم و ممنوعیت عزاداری به عنوان عنصری تاثیرگذار در خط داستانی سریال لحاظ شده که می‌توان روی آن تمرکز کرد. ولی به نظرم قابل تفکیک نیست. در سریال‌سازی امروز ژانرها با هم ادغام می‌شوند، به عنوان مثال یک سریال تاریخی هست و در کنار آن عاشقانه و حتی اجتماعی هم محسوب می‌شود و همه اینها را در سطوح مختلف خود دارد.

چرا فضای سریالهای تاریخی مشابه می شود؟

ملک محمدی درباره اینکه تطابق با سبک زندگی آن دوران از تاریخ از لحاظ طراحی صحنه، دکور، لباس و... چگونه صورت گرفته و جزییات تا چه حد لحاظ شده است؟ اظهار کرد: باید بپذیریم که در ساخت کارهای تاریخی به لحاظ سخت‌افزاری خیلی قوی نیستیم. بنابراین اکثر کارهای تاریخی ما دارای صحنه‌های مشابه هستند که دلیلش نداشتن سخت‌افزار است. یکی از امکاناتی که باید داشته باشیم داشتن شهرک‌های سینمایی برای دهه‌های مختلف تاریخی است. شهرک غزالی مربوط به دهه‌های 10 و 20 می‌شود که از همان هم محدود می‌توانیم استفاده کنیم. در شهرک‌های پیشرفته سینمایی دنیا نیاز نیست کل خیابان و خانه‌ها عوض شوند گاه با تغییر چارچوب یک پنجره یا برداشتن چند دیوار حتی گذاشتن یک درب متفاوت یک دوره تاریخی عوض می‌شود.

این مدیر تلویزیون تصریح کرد: یکی از بحران‌های جدی ما در سینما و تلویزیون این است که ما شهرک سینمایی متعلق به دهه 50 و 60 شمسی نداریم. اگر بخواهیم سریالی بسازیم که در دهه 50 اتفاق افتاده باید عمدتا به کوچه پس کوچه‌های جنوب شهر برویم و بعد علمک گاز را از بین ببریم یا ماشین و خودروی آن دهه را بیاوریم. «بوم و بانو» چون متعلق به سال‌های14 و 1313 است به لحاظ فضا با کارهای دیگر تاریخی این دوران شباهت‌هایی دارد اما سعی شده در جزییات تفاوت ایجاد کنیم. به عنوان مثال اگر دقت کنید این جزییات در لباس تیمسار افشار مشخص است. یا خانه‌ای که استاد حافی در آن ساکن است سعی شده این جزییات در آن لحاظ شود. اما فضای شهری قبلا هم در سریال‌های دیگر دیده شده است.

سریالهای تاریخی تلویزیون کافی است؟

تجربه نشان داده همواره اقبال خوبی نسبت به سریال‌های تاریخی از سمت مخاطب و بیننده تلویزیون وجود دارد، بر این اساس چه مقدار در ساخت این دسته از آثار تلویزیونی سرمایه‌گذاری شده و آیا مقدار تولیدات فعلی رسانه ملی در زمینه ساخت سریال‌های تاریخی کافی است؟

ملک محمدی در پاسخ به این پرسش چنین توضیح داد: دو دسته آثار تاریخی داریم؛ بخشی از پروژه‌های تاریخی هزینه تولید بسیار بالایی دارند که با توجه به شرایط فعلی، تلویزیون کمتر به سراغ آن‌ها می‌رود. دسته دیگر آثار نسبتا ارزان اما تاریخی هستند که «بوم و بانو» از این دسته است. آثار تاریخی عمده هزینه‌شان مربوط به لوکیشن می‌شود، بنابراین کارهایی که به لحاظ زمانی در شهرک سینمایی فیلمبرداری می‌شوند هزینه تولیدشان کاهش می‌یابد. به لحاظ قصه، آثار تفاوت چشمگیری با هم ندارند، بلکه لوکیشن‌ها محدود است و گاهی نیاز به ساخت و ساز است.

دلیل این اقبال به سمت کارهای تاریخی هم بخشی از آن به این نکته برمی‌گردد که تاریخ جادوگر است و جذابیت دارد. بنابراین حتی فیلم‌های مستندی که صحنه‌های تاریخی دارند مخاطب بیشتری پیدا می‌کنند. دوره پهلوی اول ظرفیت بالایی برای تولید آثار تصویری دارد به دلیل اینکه رویدادهای اجتماعی و سیاسی فراوانی در این دوره رخ می‌دهند. از جنگ جهانی دوم گرفته تا درگیری‌های داخلی و سیاست خارجی ایران در آن دوره، ورود تجدد غربی و... که وجوه دراماتیک فراوانی دارند همه در این دوران اتفاق می‌افتند. به نظرم این جادو را دهه 50 و 60 هم دارد.

اصلاح تصویر جعلی از تاریخ نیاز به سریال‌سازی دارد

مدیر گروه فیلم و سریال شبکه دو درباره لزوم اصلاح جعلیاتی که در زمینه اتفاقات تاریخی با تولید فیلم‌های داستانی و مستند در شبکه‌های ماهواره‌ای رخ داده، با فعالیت منظم‌تر در زمینه سریال‌سازی تاریخی و بازنمایی واقعیت، گفت: جعلیات فراوانی توسط مورخان دوران پهلوی درباره قاجار اتفاق افتاد. اما ما این کار را با پهلوی نکردیم. سیستم پهلوی اول قائم به فرد و دیکتاتوری محض است و با هر نوع مخالف می‌بینیم چه برخوردی می‌شود. شبکه‌هایی در خارج از ایران روی دوره پهلوی اول و دوم کار می‌کنند و تصاویری جعلی از بخشی از جامعه آن زمان نشان می‌دهند که درصد پایینی از جامعه را شامل می‌شود و حاوی یک سرخوشی و شادی اجتماعی است. در یکی از این فیلم‌ها و مستندهای جعلی که درباره پهلوی اول و شخص رضاشاه ساخته شده می‌بینیم که از کنار برخی از رویدادهای مهم می‌گذرد و سکوت می‌کند. راجع به دیکتاتوری رضا خان حرفی نمی‌زند، او را وطن‌پرست معرفی می‌کند، از وضعیت واقعی مطبوعات چیزی نمی‌گوید، همه این‌ها اسنادی دارند که خلاف این نوع مستندها و فیلم‌هاست. ضمن برخوردی که رضا خان با مخالفان و فضای مطبوعاتی جامعه داشته می‌بینیم که حتی با نزدیکان خود، وزرا و یک سری از نمایندگان مجلس چه می‌کند. کاری می‌کند که سه رئیس‌جمهور از سه نقطه دنیا به تهران می‌آیند، برای تقسیم‌بندی ایران جلسه برگزار می‌کنند و اداره کننده اصلی مملکت هم اصلا خبر ندارد.

او تاکید کرد: اصلاح این تصویر جعلی نیاز به سریال ساختن دارد و «بوم و بانو» تلاشی است برای اصلاح این تصویر جعلی. شخصیت تیمسار به عنوان یک شخصیت دیکتاتور و سپنتا مثال یک افسر تامینات که سرکوب را به حد اعلای خود رسانده است، معادل بیرونی دارند. «بوم و بانو» یک سریال تاریخی صرف نیست، داستانی عاشقانه است که از جایی به بعد یک قصه آیینی دارد و در بستر آن اتفاقات تاریخی هم ورق می‌خورد.

انتخاب بازیگران چگونه اتفاق افتاد؟

ملک محمدی در پاسخ به اینکه انتخاب بازیگران با توجه به معرفی چهره‌های جدید در این سریال چگونه اتفاق افتاد؟ گفت: در «بوم و بانو» چهره‌های جدیدی معرفی می‌شوند و از بازیگرانی استفاده شده که شاید خیلی در نقش‌های تاریخی دیده نشده باشند. چند بازیگر جوان در نقش‌های اصلی مثل دیبا زاهدی، ساغر قناعت و... به نوعی به مخاطبان تلویزیون معرفی می‌شوند. سریال دیدن صبر و حوصله می‌خواهد، هیچ‌وقت نباید انتظار داشت یک سریال نزدیک به 40 قسمت، مخاطب را در قسمت‌های ابتدایی جذب کند. به مرور قصه شکل می‌گیرد، بیننده جذب می‌شود و به نظرم از این سریال استقبال خوبی خواهد شد.

تاثیر کرونا بر «بوم و بانو»

این مدیر تلویزیونی عمده چالش‌های سریال‌های تاریخی را مشکلات مالی، لوکیشن و تداوم کار پروژه دانست و افزود: امروز هم که بحث کرونا به این مشکلات اضافه شده است. این سریال مانند پروژه‌های بسیاری از اسفند سال گذشته درگیر بیماری کرونا شد و بسیار آسیب دید. سریال‌های تاریخی باید برنامه‌ریزی درازمدت داشته باشند. در این سریال امکانات سخت‌افزاری مثل ماشین‌های قدیمی، اسب، درشکه و... باعث می‌شود نتوان برداشت‌های زیادی مثل سریال‌های عادی طی یک روز داشت. هر چند در بعضی صحنه‌ها با اسپشیال افکت کار راحت‌تر شده اما به هر حال سریال تاریخی ساختن دشوار است.

انتهای پیام