نحوه شهادت امام سجاد (ع) پس از واقعه کربلا

امام سجاد (ع) بنا به روایتی در روز 25 محرم سال 95 هجری قمری به وسیله زهری که هشام بن عبدالملک برادر ولید بن عبدالملک، خلیفه وقت دستور آن را داده بود به شهادت رسیدند. (بحارالانوار، جلد 46، صفحه 152 تا 154) البته در سال دقیق شهادت امام سجاد (ع) روایت‌های مختلفی وجود دارد که بین سال‌های 92 تا 100 هجری قمری اختلاف است. هرچند مشهورترین روایت حکایت از آن دارد که شهادت امام زین العابدین (ع) در سال 94 (طبق نظر اربلی) یا 95 (طبق نظر شیخ مفید و شیخ کلینی) رخ داده است. همچنین بعضی از مورخین معتقدند که روز شهادت ایشان 12، 18، 19 یا 22 محرم بوده است. بر اساس روایتی از امام صادق (ع): علی بن الحسین (ع) در سن 57 سالگی در سال 95 هجری قمری وفات یافت و بعد از امام حسین (ع) 35 سال زندگی کرد. (اصول کافی، جلد 2، صفحه 372)

چگونگی شهادت امام زین العابدین (ع) درباره شب شهادت امام سجاد (ع) در کتاب بحارالانوار، جلد 46، صفحه 148، حدیث 4 آمده است: امام صادق (ع) فرمود: حضرت امام سجاد (ع) در شب شهادتش به فرزندش، امام محمد باقر (ع)، فرمود: «پسرم، برایم آب بیاور تا وضو بگیرم.» امام محمد باقر (ع) برخاست و ظرفی آب آورد. امام سجاد (ع) فرمودند: «این آب برای وضو شایسته نیست، چرا که در آن حیوان مرده‌ای افتاده است.» امام باقر (ع) چراغی آورد و دید موشی مرده در آن افتاده بوده است. به همین خاطر ظرف آب دیگری برای پدر برد. امام سجاد (ع) فرمود: «پسرم! این همان شبی است که به من وعده داده‌اند.» سپس سفارش کرد به شترش که 22 بار با آن به حج مشرف شده بود، خوب رسیدگی کنند و غذا بدهند. این شتر بعد از شهادت امام سجاد (ع) یکسره بر سر قبر ایشان می‌رفت و بعد از سه روز از دنیا رفت. روایت است که امام سجاد (ع) بعد از این که به او سم خورانده شد لحظه‌ای از هوش رفت و دوباره به هوش آمد و سوره‌های واقعه و زمر را خواند و فرمود: «الحَمدُ لِلَهِ الَذِی صَدَقَنَا وَعدَهُ وَأَورَثَنَا الأَرضَ نَتَبَوَأُ مِنَ الجَنَهِ حَیثُ نَشَاءُ. فَنِعمَ أَجرُ العَامِلِینَ»؛ «حمد و ستایش مخصوص خداوندی است که به وعده خویش درباره ما وفا کرد و زمین (بهشت) را میراث ما قرار داد که هر جا را بخواهیم منزلگاه خود قرار دهیم؛ چه نیکوست پاداش عمل کنندگان.» (آیه 74 سوره زمر) و سپس از دنیا رفت. امام سجاد (ع) به فرزندش امام محمد باقر (ع) وصیت کرده بود که بدنش را در کفنی از جنس پنبه بپیچند و در حنوط او از مشک استفاده نکنند. (ابن سعد طبقات، جلد 5، صفحه 163) تشییع امام سجاد (ع) سعید بن مسیب نقل می‌کند: «وقتی امام زین العابدین (ع) به شهادت رسید، همه مردم، از نیکوکار گرفته تا بدکار، برای تشییع جنازه ایشان حاضر شدند. همه زبان به ستایش او گشوده بودند و گریه می‌کردند. در تشییع جنازه امام (ع) همه مردم شرکت کرده بودند و حتی یک نفر در مسجد پیامبر (ص) باقی نمانده بود.» (بحارالانوار، جلد 46، صفحه 147 و 148 و اصول کافی، جلد 1، صفحه 467) علت شهادت امام سجاد (ع) به نظر می‌رسد که مهمترین انگیزه‌های خلیفه وقت برای شهادت امام سجاد (ع) به این شرح است: 1. وسعت نفوذ امام (ع) در بین مردم که باعث می‌شد ایشان از طریق دعا‌های خود و ترویج معارف اسلامی بر آگاهی مردم اضافه کنند. 2. حسادت و کینه‌توزی خلیفه وقت و برادر و پدر او نسبت به امام سجاد (ع) 3. افشاگری امام زین العابدین (ع) نسبت به ظلم و فساد حکومت بنی امیه 4. ترس خلیفه از قیام ایشان علیه حکومت

محل دفن امام زین العابدین (ع) محل دفن امام سجاد (ع) در شهر مدینه و در قبرستان بقیع است. قبر ایشان در کنار قبر عموی بزرگوارش امام حسن مجتبی (ع)، عباس عموی پیامبر (ص) قرار دارد و بعد از ایشان امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) هم در همین قسمت از قبرستان بقیع دفن شدند.