نقدینگی و پایه پولی رکورد زدند / رشد تورم در راه است؟+ نمودار

جدیدترین آمار متغیرهای پولی توسط بانک مرکزی بعد از مدت‌ها منتشر شد. داده‌ها تا خرداد امسال حاکی از ادامه روند صعودی رشد نقدینگی به عنوان اصلی‌ترین عامل تورم است. در این میان در همین مدت رشد پایه‌پولی نیز روندی افزایشی را تجربه کرده است. این امر احتمالا به افزایش فشار تورمی منجر خواهد شد.

در واقع رشد نقدینگی از هدف‌گذاری بانک مرکزی بسیار فراتر رفته و احتمال دارد تورم از رقم‌های 2 تا 4 درصدی فعلی پیشی بگیرد و وارد کانال 5 درصدی شود. اگر این اتفاق رخ دهد اقتصاد ایران وارد بحران ابرتورم خواهد شد. با این‌حال فعلا براساس آمارهای موجود، اقتصاد ایران در وضعیت ابرتورم قرار نگرفته است.

نقدینگی و پایه‌پولی رکورد زدند

بانک مرکزی بعد از دوره‌ای طولانی آمار متغیرهای پولی را منتشر کرد. با اینکه این داده‌ها تا خرداد امسال اعلام شده اما برآوردهای این نهاد حاکی از آن است که رشد نقدینگی و پایه‌پولی در برخی ماه‌ها به بالاترین مقدار رسیده‌اند. به زبان اعداد رشد نقدینگی در فروردین 1402 معادل 33.1 درصد برآورد شده، با این‌وجود بعد از حدود یک سال در فروردین 1403 و به دلیل سیاست سقف ترازنامه بانک مرکزی و کنترل بازار ارز به علت فروش بیشتر نفت و افزایش درآمدهای ارزی به 24.1 درصد رسید. مقداری که پایین‌ترین نرخ رشد نقدینگی از فروردین سال 98 است.

اما این روند نزولی رشد نقدینگی دوامی نداشت و مجدد روند صعودی این متغیر شروع شده و در بهمن 1403 به 27.8 درصد افزایش داشت. از بهمن سال گذشته تا خرداد سال جاری روند رشد نقدینگی به مسیر صعودی خود ادامه داده و براساس آخرین داده‌های بانک مرکزی، 32.4 درصد برآورد شد. این رقم بالاترین مقدار در 26 ماه اخیر است.

رشد پایه‌پولی نیز در این مدت روندی مشابه نقدینگی را تجربه کرده است. به طوری که این متغیر از فروردین 1402 تا شهریور سال گذشته روندی نزولی داشته و از 44.1 درصد به 18.7 درصد کاهش پیدا کرده است. با این‌حال این متغیر بعد از این تاریخ مجددا صعودی شده و در اردیبهشت سال جاری به بیشترین میزان در 16 ماه اخیر رسیده است. در این ماه نرخ رشد پایه‌پولی 30.1 درصد برآورد شد. با این‌حال در آخرین آمار بانک مرکزی در خرداد امسال نرخ رشد پایه‌پولی معادل 29.6 درصد محاسبه شده که نسبت به اردیبهشت کاهش داشته اما باز هم در مقایسه با شهریور سال گذشته روندی افزایشی را تجربه کرده است.

همانطور که اشاره شد می‌توان گفت از سال گذشته هم نرخ رشد نقدینگی و هم نرخ رشد پایه‌پولی که از مهم‌ترین متغیرهای تاثیرگذار بر تورم هستند روندی صعودی را تجربه کرده‌اند. در ادامه به دلایل و پیامدهای این امر پرداخته شده است.

تحلیلی بر تحولات متغیرهای پولی براساس آمارهای بانک مرکزی

بانک مرکزی در گزارش تحولات پولی به دلایل رشد نقدینگی و پایه‌پولی اشاره کرده است. این نهاد انتشار اوراق دولتی مازاد بر مقدار تعیین‌شده در قانون بودجه و خرید بخش قابل توجهی از این اوراق توسط بانک‌ها را یکی از عوامل اصلی رشد نقدینگی عنوان کرده است. به عبارتی اینکه دولت مجبور شده تا اوراق اضافه برا مقدار مجاز منتشر کند ناشی از کسری بودجه‌ای است که عمدتا در تحریم‌ها نهفته است. علاوه بر این مورد بانک مرکزی به نقش تسهیلات تکلیفی، افزایش ذخایر طلای این نهاد با ریال، قانون رفع مواد تولید که منجر به تسویه بخشی از مطالبات بانک‌ها از بانک مرکزی شده و در نهایت استفاده دولت از تنخواه خزانه در سال 1404 اشاره کرده است.

همچنین در رابطه با رشد پایه‌پولی نیز بانک مرکزی از افزایش خالص بدهی بخش دولتی به این نهاد و رشد خالص دارایی‌های خارجی به عنوان دلایل اصلی یاد کرده است.

با همه این‌ها به نظر می‌رسد فشار تحریم‌های اقتصادی آمریکا و بار مالی شدید هزینه‌های دولت موجب شده تا رشد نقدینگی به روند صعودی خود ادامه دهد. به عبارت دیگر کسری بودجه دولت بیشتر ناشی از محدودیت‌های فروش نفت و همچنین ایجاد هزینه‌های بی جهت مانند وام ازدواج و فرزندآوری و سایر تسهیلات تکلیفی منجر به رشد نقدینگی و فشار شدید تورمی و معیشتی بر مردم و به ویژه اقشار بیشتر آسیب‌پذیر شده است.

شرحی مختصر از متغیرهای پولی

براساس علم اقتصاد، پولی که به صورت مستقیم توسط بانک مرکزی خلق شده و در جریان اقتصاد قرار گیرد پایه‌پولی یا پول پرقدرت نام دارد. سپس پول خلق شده با ضریب مشخص که به ضریب فزاینده مشهور است تبدیل به نقدینگی شده و در نهایت منجر به افزایش قیمت‌ها و تورم می‌شود.

از طرف دیگر نقدینگی خود از دو جز تشکیل شده است. جز اول پول است که شامل اسکناس و مسکوک در اختیار مردم می‌شود. شبه پول جز دوم تشکیل دهنده نقدینگی است که شامل سپرده‌های بلندمدت است.

به طور کلی اما از نگاه عمده کارشناسان این نقدینگی است که بازیگر اصلی تورم است و پایه‌پولی آنچنان اهمیتی در این زمینه ندارد. لازم به ذکر است که کنترل نقدینگی به شدت وابسته به کنترل بانک‌های خصوصی و دولتی و کاهش کسری بودجه دولت است.

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.