نقشه‌راه خزر در سن‌پترزبورگ
تهران و مسکو مجددا در تدارک یک رزمایش مشترک نظامی هستند. این بار قرار است که این رزمایش در دریای خزر برگزار شود. دیدار فرماندهان نیروی دریایی روسیه، ایران، قزاقستان و آذربایجان در سن‌پترزبورگ و امضای سند همکاری جامع راهبردی بهانه‌ای شد که روسیه به مهمانان خود پیشنهاد برگزاری رزمایش نظامی در 2026 به منظور «تمرین تضمین امنیت کشتیرانی و تاسیسات اقتصادی دریانوردی» را ارائه کند.
مرداد ماه گذشته، آخرین باری بود که روسیه و ایران در خزر رزمایش مشترک برگزار کردند. در این رزمایش، تاکتیک‌های رزمی مختلفی از جمله کمک به کشتی سانحه‌دیده، عملیات تبادل عمودی، عملیات تجسس و نجات، تمرین مانور افسر نگهبان، صورت‌بندی، عکس‌برداری هوایی و رژه دریایی برنامه‌ریزی شد که توسط یگان‌های دریایی جمهوری اسلامی ایران و فدراتیو روسیه با موفقیت انجام شد.
البته پیش از این نیز ایران با روسیه و چین به دفعات در منطقه چابهار و دریای عمان رزمایش مشترک برگزار کرده بود. وزارت دفاع روسیه آن زمان درباره برگزاری این رزمایش‌های مشترک، اعلام کرده بود که «هدف از برگزاری این رزمایش تحکیم امنیت و مبانی آن در منطقه و گسترش همکاری‌های چندجانبه میان کشورهای شرکت‌کننده و نشان دادن حسن‌نیت و توانایی این کشورها در راستای حمایت مشترک از صلح جهانی، امنیت دریایی و ایجاد یک جامعه دریایی با آینده‌ای مشترک است».
وزارت دفاع روسیه طی بیانیه‌ای پیشنهاد اخیر مسکو را تایید کرده و فرمانده کل ناوگان دریایی شمال روسیه نیز در توضیح بیشتر گفته است که «اصل اساسی که ما آن را سرلوحه کارمان قرار می‌دهیم فهم دقیق و روشن این است که دریای خزر یک آبراه بسته است که تنها فعالیت‌های دریانوردی پنج کشور کرانه ساحلی در آن مجاز است. ما معتقدیم که نیروهای دریایی کشورهای ما دارای صلاحیت، قدرت و منابع لازم برای حل مسائل پیش‌آمده، همچنین مقابله با تمامی چالش‌ها و تهدیدها بدون مشارکت بازیگران فرامنطقه‌ای در فرآیندهای درون‌خزری هستند».
البته در جریان دیدار اخیر فرماندهان نیروهای دریایی، یک سند همکاری جامع راهبردی حوزه خزر نیز به امضا رسید. این سند در راستای اراده مقامات عالی کشورهای ساحلی دریای خزر مبنی بر تحکیم و تقویت مناسبات همه‌جانبه، به‌ویژه در زمینه امنیت پایدار در این پهنه آبی، به امضا رسید و طبق آن، «هیچ کشور خارجی یا قدرت فرامنطقه‌ای اجازه مداخله در امور داخلی دریای خزر را نخواهد داشت. این دریا متعلق به پنج کشور ساحلی است و براین اساس تامین امنیت و مسائل مرتبط با دریای خزر، تنها با تصمیم کشورهای ساحلی انجام می‌شود».
امیر دریادار شهرام ایرانی، فرمانده نیروی دریایی ارتش در جریان دیدار اخیر با فرماندهان نیروهای دریایی کشورهای حوزه خزر، گفته است که «دریای خزر تنها متعلق به پنج کشور ساحل‌نشین دریای خزر از جمله ایران، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان است و مسائل آن نیز توسط این پنج کشور حل‌وفصل خواهد شد». او ادامه داد: «دریای خزر جایی برای قدرت‌های فرامنطقه‌ای نیست و کشورهای ساحلی خزر اجازه عرض‌اندام به آنها نخواهند داد و کشورهای حاشیه خزر خودشان برای این دریا تصمیم می‌گیرند. توانمندی کشورهای ساحلی خزر در سطحی است که بتوانند امنیت پایدار را تامین کنند و به پویایی اقتصادی و حل مسائل زیست‌محیطی کمک کنند».