«نوستالژی امپراتوری»؛ تحلیل هاکان یاووز از خاستگاه گفتمان نوعثمانیسم در ترکیه

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، کتاب «نوستالژی امپراتوری» اثر هاکان یاووز در قالب هشت فصل به نگارش درآمده و هر فصل شامل چندین زیرعنوان تحلیلی است. نویسنده در این اثر با بهره‌گیری از منابع تاریخی، ادبی و سیاسی، به بررسی چگونگی پیدایش و گسترش گفتمان نوعثمانیسم می‌پردازد؛ گفتمانی که به یکی از قدرتمندترین جریان‌های فکری و سیاسی در ترکیه امروز تبدیل شده است.

یاووز در این کتاب می‌کوشد تحلیلی جامع از پیوند نوعثمانیسم با گذشته عثمانی ارائه دهد. او با تکیه بر داده‌های تاریخی و ادبی، نشان می‌دهد که چگونه احیای خاطرات دوره عثمانی در ترکیه معاصر، به‌ویژه از رهگذر ادبیات، نقش مهمی در بازسازی هویت فرهنگی و سیاسی ایفا کرده است. در نگاه نویسنده، ادبیات نه صرفاً ابزاری برای انتقال خاطرات، بلکه بستری برای ذخیره‌سازی و بازآفرینی حافظه تاریخی به شمار می‌رود.

در بخشی از کتاب، یاووز با تمرکز بر آثار و اندیشه‌های نویسندگانی چون یحیی کمال، احمد حمدی تانپینار، اورهان پاموک، نجیب فاضل کیساکورک و سمیحه آیوردی، به نقش آنان در بازسازی هویت اسلامی و خاطرات امپراتوری عثمانی می‌پردازد. او همچنین ارتباط میان ادبیات صوفیانه و سیاست‌های هویتی احزاب اسلام‌گرای ترکیه مانند حزب رفاه و حزب فضیلت را در فاصله سال‌های 1994 تا 2001 بررسی کرده و بر این باور است که نخستین گسست جدی از روند ملت‌سازی کمالیستی در دوران تورگوت اوزال و سیاست‌های اقتصادی او شکل گرفت.

از فصل ششم به بعد، کتاب وارد مباحث روزتر می‌شود و به تحلیل نقش حزب عدالت و توسعه و شخص رجب طیب اردوغان در تداوم گفتمان نوعثمانی می‌پردازد. نویسنده دو منبع اصلی درک اردوغان از سیاست و مشروعیت را امپراتوری عثمانی (به‌ویژه دوره عبدالحمید دوم) و اسلام سیاسی می‌داند و معتقد است این دو عنصر شالوده فهم اردوغان از ملت و قدرت سیاسی را تشکیل می‌دهند.

یاووز در ادامه، تحول سیاست خارجی ترکیه را در سه مرحله تاریخی بررسی می‌کند: 1. دوره اروپایی‌سازی و سیاست خارجی بازارمحور (2002 تا 2010) 2. دوره بهار عربی و اسلامی‌سازی سیاست خارجی (2010 تا 2013) 3. دوره سیاست خارجی غیرواقع‌گرایانه و منطقه‌محور از سال 2013 به بعد.

او همچنین به واکنش کشورهای منطقه‌ای و سرزمین‌های پیشین عثمانی، از جمله در بالکان و خاورمیانه، نسبت به سیاست نوعثمانی ترکیه می‌پردازد.

در مجموع، کتاب «نوستالژی امپراتوری» در پی آن است که نشان دهد ترکیه، با تکیه بر موقعیت تاریخی، جغرافیایی و ژئوپولیتیکی خود، چگونه و چرا به‌صورت گزینشی به دنبال بازگرداندن خاطره امپراتوری عثمانی به ذهن جمعی جامعه ترکیه است و این سیاست را با چه اهدافی دنبال می‌کند.

از ویژگی‌های برجسته این اثر، تحلیل دقیق تحول حافظه عثمانی در ادبیات ترکیه از دهه 1940 میلادی تا ابتدای هزاره سوم و تبیین تلاش‌های اردوغان برای احیای آن است. همین ویژگی‌ها، «نوستالژی امپراتوری» را به منبعی ارزشمند برای پژوهشگران روابط بین‌الملل، تاریخ‌پژوهان، و علاقه‌مندان به مطالعات ترکیه از منظر ادبیات، اندیشه سیاسی و سیاست خارجی تبدیل کرده است.

5959