نکاتی درباره تشدید مجازات تعزیری پدر در قتل فرزند

با وقوع فرزندکشی دیگری در بهار امسال، و این بار قتل بابک خرمدین به دست پدر، مقامات رسمی خبر از نزدیک بودن زمان تصویب این لایحه دادند تا اینکه سرانجام لایحه اصلاح ماده 612 قانون مجازات اسلامی در کتاب تعزیرات بر اساس پیشنهاد قوه قضاییه و معاونت مذکور به تصویب رسید و در هشتم خرداد ماه جاری جهت تصویب به مجلس ارسال شد.

اما لایحه‌ای که هدف از تهیه آن تشدید مجازات تعزیری فرزندکشی اعلام شده بود، بر خلاف این منظور اساسا مجازات تعزیری این عمل را حذف کرد!

در حالیکه ماده 612 فعلی، برای کسی که مرتکب قتل عمد شود و «شاکی نداشته» یا «شاکی داشته ولی از قصاص گذشت کرده باشد» و یا «به هر علت قصاص نشود» (مثل پدر در قتل فرزند) مجازات حبس تعزیری از سه تا ده سال تعیین نموده است، با کمال تعجب، درماده اصلاحی فرض سوم حذف شده و تنها امکان قانونی برای صدور حکم به مجازات حبس در مورد پدری که فرزند خود را عمدا به قتل رسانده، منتفی شده است.

از نظر مجازات نیز، تنها حداقل آن افزایش یافته و حداکثر آن یعنی ده سال، افزایش نیافته است که البته در عمل هم دادگاه‌ها در این پرونده‌ها حکم به حداقل صادر نمی‌کردند.

در تبصره 1 الحاقی به این ماده در لایحه گفته شده که «در مواردی که فرد با علم به عدم امکان قصاص، مرتکب قتل مذکور شود، به حداکثر مجازات مذکور محکوم می‌شود.» این تبصره از دو جهت موجب شگفتی است: یکی اینکه ناظر به «علم به عدم امکان قصاص» است، نه «علم به احتمال گذشت»، در حالیکه تعزیر مذکور در متن ماده برای فرض «عدم امکان قصاص» نیست.

دیگر آنکه این تبصره مطلقا برای علم به عدم امکان قصاص، مجازات شدیدتری پیش‌بینی نموده است، در حالیکه اصولا در حقوق جزا، آنچه می‌تواند عامل تشدید مجازات باشد، علم به «موضوع» است، نه علم به «حکم». اساسا انتشار قانون در روزنامه رسمی برای اطلاع از مفاد آن است و این قانون نباید کسی را که عالم به حکم آن است، با مجازات بیشتری سزا دهد.

آخر آنکه بار دیگر بی‌جهت از دادرسی کیفری برای شدت عمل نشان دادن به متهم استفاده شده و بازداشت موقت الزامی که با تصویب قانون آیین دادرسی کیفری، جز در جرائم نظامی، از فرایند کیفری رخت بربسته بود، در موارد علم مرتکب به عدم امکان قصاص احیاء شده و تا یکسال ادامه خواهد داشت.

*استاد حقوق کیفری دانشگاه تهران

47231