هر چقدر از خرده فرهنگ‌ها حرف بزنیم کم است
تهران - ایرنا - کارگردان فیلم مستند «جهان، خیال خدا» با اشاره به اهمیت خرده‌فرهنگ‌ها، گفت: امروزه بسیاری کشورهای دنیا صنعت گردشگری را اولویت خود قرار داده‌اند. بدون شک ایران با آثار تاریخی و خرده فرهنگ‌ها می‌تواند موفقیت‌های زیادی در این حوزه داشته باشد.
فیلم مستند جهان، خیال خدا با نگاه به این مهم که انسان از آغاز خلقت همواره به دنبال راهی برای فرار از جدایی و رسیدن به وصل بوده است، روایت زنانه‌ای از زندگی خانواده‌ای در روستای سلخ جزیره قشم را به تصویر کشیده که زندگی عاشقانه‌ای دارند و با مسائل گوناگونی روبه‌رو می‌شوند.
آیدا انصاری کارگردان این مستند که دانش‌آموخته آکادمی هنرهای زیبای رم است، در این فیلم به زندگی و فرهنگ مردمان جنوب ایران و تجربه‌شان در خلسه، خیال و وصل پرداخته است.
فیلمبرداری مستند جهان، خیال خدا محصول تازه مدرسه فیلم‌سازی ایموفیس به تهیه‌کنندگی بهروز نشان از خرداد امسال آغاز شده بود و به زودی آماده نمایش شده است.
موضوع مستند جهان خیال خدا چیست و چرا سراغ این موضوع رفتید؟
این فیلم در مورد زندگی آدم‌هایی است که شاید در ظاهر زندگی عادی دارند اما در باطن، زندگی آمیخته با رویا و خیال دارند. مادیات برای آنها اصل زندگی نیست، واقعا نیست. مصداق کامل این بیت از سنایی است که: آز را گشتن دگر آن آرزو دیدن دگر / هر دو با هم کرد نتوان یا وثن شو یا شمن
دلیل اینکه قشم را به عنوان محل روایت فیلم انتخاب کردید چه بود؟
دو سال بود که در مورد جزیره قشم و کلا هرمزگان زیبا تحقیق می‌کردم. در آغاز برای من پوشش زنان آن منطقه گیرا بود. شاید هم این علاقه به این خاطر است که تحصیلات من در حوزه مد و لباس است. لباس‌های زنانه این منطقه در کنار پوشش و حجاب از زیبایی‌های بسیاری برخوردار است. رنگی که در این لباس‌ها به کار برده می‌شود جذابیت دارد. به خصوص برقع که یک حجاب است و تحقیقات زیادی در مورد آن صورت گرفته است. در ابتدا نیز من برای پرداختن به اهمیت برقع و نقش آن در زندگی زنان وارد این منطقه شدم، موضوع پایان نامه من این بود.
در تحقیقات ابتدا با هرمز آشنا شدم، اما بعدتر تصمیم گرفتم به سلخ بروم. دوستان و همکاران من در این فیلم پیش از این به این محل سفر کرده بودند و با تحقیقاتی که انجام دادم متوجه ویژگی‌های منحصر به فرد این مردم شدم. سفرم به این منطقه دو دلیل داشت. یک اینکه قشم بسیار بکر و دست نخورده است و به جهت فرهنگی ناشناخته مانده است. دوم خانواده‌ایی که شناخته بودم و زندگی آنها برای من زیبا و خاص بود.
همین دلیل‌ها انگیزه‌ای شد برای اینکه زندگی آنها را جلوی دوربین ببرم. تا نه تنها مردم ایران، بلکه سایر مردم دنیا نیز با این فرهنگ آشنا شوند. امروزه بسیاری کشورهای دنیا صنعت گردشگری را اولویت توجه خود قرار داده اند. بدون شک ایران با آثار تاریخی و خرده فرهنگ‌ها نیز می تواند موفقیت‌های زیادی در این حوزه داشته باشد. برای خود من شیوه زندگی این آدم‌ها بسیار جذاب و دیدنی بود. انسان‌هایی خونگرم که علی‌رغم دریانوردی به کارهایی دیگر نیز می‌پردازند. مردمی که تفریحی ندارند توانسته‌اند آداب و رسوم اجداد خود را زنده نگهدارند و با آن روزگار می‌گذرانند. هرچند با پیشرفت شبکه‌های اجتماعی این روزها تصاویر بسیاری را از این سرزمین‌ها شاهد هستیم گمان می‌کنم بخشی از زندگی این آدم ها تا به حال کمتر در آثار مستند و سینمایی نمایش داده شده است.
نمایی از مستند جهان، خیال خدابا توجه به موضوع فیلم و ورود به زندگی بومی مردم قشم آیا با مشکلاتی مواجه نبودید؟
پیش از هر چیز باید بدانیم این فیلم در دوران انتشار ویروس کرونا ساخته شد. آن روزهایی که ما به هرمزگان سفر کردیم تمام منطقه قرنطینه شد. قطعا، هم ما و هم میزبانان ما نگرانی‌هایی داشتیم که خوشبختانه با رعایت شیوه‌نامه‌ها مشکلی پیش نیامد. اما خود این موضوع در فیلمبرداری برای ما سختی های زیادی در پی داشت.
ضمن اینکه پیش از ما نیز دوستانی به آن سرزمین سفر کرده و متاسفانه تصاویری گرفته بودند که برخی اهالی را دچار مشکلاتی کرده بود. با تمام این تفاسیر ما برای این فیلم باید خیلی به مردم این منطقه نزدیک می شدیم. راستش طبیعتا با توجه به فرهنگ ما وارد شدن به زندگی خصوصی مردم راحت نیست، مخصوصا اینکه شما یک زن باشید. اما خوب وقتی علاقه زیاد و صمیمیت با خود را دیدند همراه شدند. لباس محلی آن سرزمین را می‌پوشیدم، به رسم و رسوم‌های آنها احترام می‌گذاشتم و تلاش کردم در امور زندگی با آنها همراه باشم. حتی فقط شب اول برای اسکان به جایی که اجاره کرده بودیم رفتیم و باقی زمان را با همراهانم در منزل آنها مستقر شدیم.
فیلم چه زمانی آماده خواهد شد و آیا پس از آماده شدن برنامه خاصی برای آن دارید؟
در حال حاظر فیلم در مرحله تدوین است. با توجه به حساسیت‌ها تلاش دارم تا به بهترین خروجی برسیم. این فیلم یک برش از زندگی مردمانی است که در جنوبی ترین نقطه ایران و سرزمین های مرزی زندگی می‌کنند. وسواس دارم امانت داری کرده باشم از فرصتی که آنها در اختیار من گذاشته اند. در بیخ گوش منطقه آزاد قشم روستاهایی وجود دارد که مردم با کمترین امکانات در آن زندگی می کنند. اما جالب است که بدون گلایه با آداب و رسوم خود زندگی می گذرانند.
این آرامش زندگی در کنار محرومیت‌های فراوان برای من خیلی عجیب بود. چگونه با این همه کمبود می توان این چنین زندگی آرامی داشت. چرا ما که در شهرهای مدرن و با امکانات خوب زندگی می کنیم این آرامش را نداریم. برای پیدا کردن این پاسخ حتما این فیلم را ببینید.
زنان و کودکان در کنار مردان آن چنان در زندگی میدان داری می کنند که برای هر بیننده‌ای جذاب است. برای همین تلاش داریم پس از پایان تدوین، فیلم را پخش کنیم تا نشان دهیم آرامش ذاتی انسان تنها در توسعه فناوری نیست. زندگی دیگری در زیر پوست این جهان در جریان است که آرامشی عجیب را برای انسان به ارمغان می آورد.
در صورت اکران از طریق جشنواره‌ها یا عمومی فکر می‌کنید چقدر بتواند توجه مخاطب عام را جلب کند؟
مخاطب با این فیلم ارتباط بسیار خوبی برقرار خواهد کرد. شما در این فیلم سرزمینی عجیب را می‌بینید که با رنگ، دریا و موسیقی ارتباط عجیبی دارد. فرهنگ‌هایی کمتر دیده شده که می تواند هر مخاطبی را به خود جلب کند.
قبل از اینکه این کار را بسازم خیلی به آن فکر کردم. دوست داشتم مخاطبم از دریچه دوربین من که یک زن هستم به این فیلم نگاه کند. شاید هم به همین خاطر بود که خود دوربین به دست گرفتم و به‌رغم سختی‌های کار تلاش کردم این مهم را خود انجام دهم. حتی برای تدوین فیلم هم سعی کردم از یک زن کمک بگیرم تا حس زنانگی در فیلم حفظ شود. به همین دلایل امید زیادی دارم که فیلم توجه مخاطبان را جلب کند.
فکر می‌کنید چقدر موضوعات مشابه در رابطه با معرفی فرهنگ‌ها وجود دارد و چقدر می‌توان به چنین موضوعاتی پرداخت؟
هر چقدر از خرده فرهنگ‌ها حرف بزنیم و در ساخته‌هایمان از آن الهام بگیریم کم است. همه ما می‌دانیم با گذشت زمان بسیاری از این آداب و رسوم یا از بین می‌روند یا متاسفانه دچار تغییرات جدی می‌شوند و اشخاصی آن را تحریف می‌کنند. پس به نظرم هرچه می‌توانیم باید در این حوزه اثر تولید کنیم. این قسمت از جنوب ایران به جهت مهاجرانی که بیشتر از شرق آفریقا داشته طبیعتا از نظر فرهنگی مشابهت‌های زیادی دارد. برای مثال شمنیسم که از گذشته در این منطقه رواج داشته و هنوز هم در نقاطی از ایران به ویژه جنوب رایج است. مهاجرانی که در طول تاریخ به این سرزمین آمده‌اند و با گذشت زمان در این نواحی مانده‌اند موضوع جالبی برای هر مستند سازی است.
قصد دارید باز هم در زمینه معرفی فرهنگ‌های بومی کشور فیلم بسازید؟ در این صورت به چه موضوعی و چه منطقه‌ای خواهید پرداخت؟
حتما، همانطور که گفتم می‌شود سال‌ها و سال‌ها در ایران به فرهنگ و هنر مردم پرداخت و به آخر نرسید. البته برای من نقش زن، پوشش زن و میزان تاثیر گذاری‌اش در هر منطقه اولویت است.
برنامه‌ای برای حضور در عرصه ساخت فیلم داستانی دارید یا صرفا قصد دارید در زمینه مستندسازی فعالیت کنید؟
از نظر من در این دوره و زمانه و با پیشرفت فناوری تمام انسان‌ها می‌توانند فیلم بسازند. هر کدام از ما یک داستان برای تعریف کردن و به تصویر کشیده شدن داریم. حالا این به دغدغه و علاقه افراد بر می‌گردد که چه می‌خواهند. علاقه و دغدغه من سینمای مستند است؛ اما فیلمنامه‌هایی هم آماده دارم که شاید روزی جلوی دوربین ببرم.
*س_برچسب‌ها_س*