هما و کرکس کوچک: پرندگان افسانه‌ای در ایران

در هفته‌های اخیر خبر‌هایی از رویت هما یا همان کرکس ریش‌دار و کرکس مصری منتشر شده است این در حالیست که به گفته یک عضو کارگروه حفاظت از کرکس اتحادیه حفاظت از طبیعت هیچ کدام از این دو گونه در ایران کمیاب و نایاب نیستند.

تعداد زیاد «هما» در رشته‌کوه‌های البرز و زاگرس

به گزارش ایسنا، علیرضا هاشمی درباره گونه‌های کرکس اظهارکرد: شش گونه مهم کرکس داریم که شامل کرکس سیاه (دال سیاه)، دال معمولی، دال پشت سفید، دال هیمالیایی، هما و کرکس کوچک می‌شود. بیش از 50 است که گونه کرکس پشت سفید در ایران دیده نشده است. حدود پنج بال از کرکس هیمالیایی طی یک دهه در مکان‌های مختلف ایران دیده شده است البته احتمالا جزو پرندگان ایران بوده است، ولی آن را شناسایی نمی‌کردیم، چون شبیه کرکس معمولی است. کرکس معمولی و کرکس سیاه نیز در نقاط مختلف کشور دیده می‌شود به‌ویژه در فصل مهاجرت بسیار زیاد هستند.

این پرنده‌شناس تصریح کرد: کرکس پرنده‌ای نیست که مانند گنجشک با انسان هم‌زیست باشد و در زیستگاه‌های انسانی دیده شود. کرکس معمولا دور از انسان زندگی می‌کند و نهبت به سایر پرندگان زندگی منزوی‌تری دارد.

وی درباره «هما» اظهارکرد: هما «کرکس ریش‌دار» نیز خوانده می‌شود که برگرفته از نام انگلیسی آن (Bearded vulture) است. بیشتر کرکس‌های ایران مهاجر هستند. اما تنها گونه کرکس که تقریبا تمام جمعیت آن بومی و ساکن است، هما است. تعداد زیادی از این گونه در کل رشته کوه‌های البرز و زاگرس زیست می‌کنند و زادآوری دارند حتی در پایتخت هما دیده می‌شود. معمولا از کوه‌های شمال تهران به سمت خجیر و سرخه حصار در حال رفت و آمد هستند.

این پرنده‌شناس اذعان کرد: متاسفانه از جمعیت «هما» تخمینی نداریم، ولی جمعیت نسبتا خوبی دارد البته برای قضاوت درباره جمعیت یک جانور باید به جایگاه آن در زنجیره غذایی توجه کرد. به عنوان نمونه جمعیت کرکس، چون بالای این زنجیره قرار دارد با جمعیت گنجشک قابل مقایسه نیست چراکه تعداد افراد گونه در بالای جمعیت زنجیره غذایی کم است، چون مصرف کننده هستند و از زیرشاخه‌های خود تغذیه می‌کنند.

رؤیت کرکس کوچک در نقاط مختلف کشور

وی همچنین درباره رویت کرکس کوچک یا کرکس مصری برای نخستین بار در نهبندان استان خراسان جنوبی گفت: چندین سال است که از نام قدیمی کرکس مصری که کرکس کوچک است، استفاده می‌شود. اسم انگلیسی این گونه Egyption vulture یا همان کرکس مصری است و مدتی از ترجمه تحت‌اللفظی برای نامیدن این گونه استفاده می‌شد. تقریبا استانی نداریم که در آن کرکس کوچک را ندیده باشیم. به‌ویژه در فصول مهاجرت بیشتر دیده می‌شوند البته شاید در شهری برای نخستین بار دیده شده باشد. این گونه در شمال غرب، شمال شرق، استان‌هایی مانند قم، گلستان وخراسان شمالی زادآوری دارد.

هاشمی با اشاره به اجرای پروژه کرکس کوچک در جزیره قشم اظهارکرد: پیش از این درباره مطالعه پراکنش کرکس کوچک در ایران اقداماتی انجام دادیم. بر اساس اطلاعات به دست آمده صد‌ها جفت کرکس کوچک و ده‌ها جفت زادآور در ایران داریم. تعداد زادآوری کرکس کوچک در جزیره قشم تقریبا با کل کشور برابری می‌کند. 300 فرد کرکس کوچک را در یک سرشماری مستقیم از این گونه در قشم شمارش کردیم. قشم پایتخت کرکس کوچک نه تنها در ایران است بلکه یکی از بهترین نقاط در دنیا برای این گونه است.

وی با بیان اینکه جزیره قشم چند نماد زیستی دارد، توضیح داد: نماد پستانداران دریایی این جزیره دلفین و نماد خزندگان آن لاکپشت دریایی است. طی سال گذشته کرکس کوچک به عنوان نماد پرندگان این جزیره از سوی سازمان منطقه آزاد قشم شناخته و اعلام شد و به این گونه به عنوان جاذبه گردشگری جزیره هم نگریسته شده است.

هاشمی در پایان خاطرنشان کرد: دو گونه هما و کرکس کوچک بر اساس اطلس پرندگان ایران پراکندگی وسیعی در ایران دارند. از 60 سال قبل که اطلاعات پرندگان ایران ذکر شده، این دو گونه جزو پرندگان ایران بوده‌اند. کرکس کوچک بالاترین رده حفاظتی کرکس در ایران را دارد و در معرض خطر انقراض جهانی است. هما نیز در معرض تهدید جهانی است و توجه جهانی به آن می‌شود، ولی هیچکدام از از دو گونه در ایران کمیاب و نایاب نیستند.

تالاب انزلی؛ در انتظار مرگ خانه ماهی‌ها

اظهارات وزیر آموزش و پرورش درباره افزایش حقوق معلمان