هیرمند؛ تشنه حق خود از آب / حقابه ایران به جای هیرمند، راهی شوره‌زارهای افغانستان شد
حقابه ایران از هیرمند 25 سال است که با وجود انعقاد معاهده 1351 به‌صورت واقعی و کامل دریافت نشده که با روی کار آمدن دولت سیزدهم و فعال‌شدن دیپلماسی آب باید به دنبال حل این مشکل و تأمین امنیت غذایی کشور و حل مشکل سیستان از مسیر دیپلماسی یا راه‌های جایگزین باشیم.
به گزارش خبرنگار اقتصادی شبکه اطلاع‌رسانی راه دانا؛ خشکسالی در سال‌های اخیر به‌خصوص در نوار شرقی کشور این روزها یکی از بزرگ‌ترین ظرفیت‌های کشاورزی و یکی از پایه‌های امنیت غذایی کشور را لنگ کرده و با وجود توافقات انجام شده با دولت کنونی افغانستان و گذشت بیش از یک سال از روی کار آمدن طالبان هنوز حقابه ایران از هیرمند محقق نشده و حق مردم ایران از این آب راهی شوره‌زارهای افغانستان می‌شود. این در حالی است که دولت قبلی افغانستان باوجوداینکه ادعای تأمین حقابه ایران را داشت؛ اما با احداث سد "کمال خان" در استان نیمروز بر رودخانه هیرمند، مانع از اجرای این پیمان شد و موجب واردشدن خسارت‌های زیادی به زندگی انسانی، جانوری و گیاهی هیرمند در خاک ایران به‌خصوص استان سیستان و بلوچستان وارد کردند. بیشتر بخوانید: انتظارات ایران از کشور همسایه در موضوع حق‌آبه هیرمند محقق نشده / میزان آبی ورودی بسیار ناچیز است
بعد از 25 سال، مسدودسازی مسیر رودخانه‌های مرزی همچنان ادامه دارد
دولت موقت طالبان نیز پس از روی کار آمدن در افغانستان، بر پایبندی به معاهده هیرمند در خصوص حقابه ایران تأکید کرد؛ اما در عمل حقابه ایران از هیرمند به دلیل مشکلاتی از جمله مسدودسازی مسیر رودخانه‌های مرزی مشترک، همچنان ادامه دارد. پس از تأکید ویژه رئیس‌جمهوری مبنی بر پیگیری حقابه هیرمند و مأمور کردن وزرای امور خارجه و نیرو برای تحقق این امر، وزیر نیرو در صدر هیئتی متشکل از نماینده ویژه رئیس‌جمهوری در امور افغانستان، دو معاون وزیر، دو نماینده مجلس و دو مدیرکل به کابل سفر کردند تا بهره‌گیری از ظرفیت دیپلماسی عمومی و هماهنگی میان دستگاهی در سطح ملی و مشکل تخصیص حقابه قانونی ایران از هیرمند را حل کنند. هفته گذشته علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیروی ایران که در رأس هیئتی به کابل سفر کرد در پاسخ به روند پیشرفت حل مشکل اظهار کرد: ما باید دیپلماسی آب را فعال کنیم و البته در این بخش هم تاکنون موفق بوده‌ایم. پای ثابت تمامی مذاکرات ما با کشورهای خارجی موضوع آب است و احیای حقوق آب خود را همواره پیگیری می‌کنیم.
ایران آماده همکاری فنی برای رهاسازی حقابه هیرمند است
وی افزود: در حوزه افغانستان و ترکیه، ایران در منطقه پایین‌دست محسوب می‌شود که دریافت‌کننده است و پیش‌ازاین سازه‌هایی وجود داشت که مانع ورود آب می‌شد که طی سفر اخیر به این کشورها این سازه‌ها باید برداشته می‌شد، طرف افغانستانی موافقت کرد و موضوع بعدی رهاسازی حقابه ایران بود. وی تصریح کرد: طبق ماده 151 باید این اقدام صورت می‌گرفت که هم اکنون رهاسازی انجام شده و امروز طبق آخرین آمار 13.5 مترمکعب بر ثانیه را دریافت کرده‌ایم. وزیر نیرو افزود: مطالبات آبی ایران از هیرمند در سال‌های گذشته 820 میلیون مترمکعب بوده که باید دریافت می‌کردیم که در حال پیگیری این حق عقب‌افتاده نیز هستیم.
از زمان روی کار آمدن طالبان مشکلات بیشتر شده
فدا مالکی نماینده مردم زاهدان نیز در خصوص سفر وزیر نیرو به افغانستان و حقابه هیرمند گفت: این حقابه قانونی از سال 1351 بین دو کشور تعیین شده است و نباید هیچ خدشه‌ای به این سند معتبر تاریخی وارد شود البته همان زمان نیز تمام حق‌وحقوق ایران نیز از هیرمند در نظر گرفته نشده است؛ اما بعضی مبادلات آن زمان، منجر به این معاهده شد. وی افزود: نادیده‌گرفته‌شدن این حقابه بسیار دشوار است در دولت حامد کرزای مشکلی در این زمینه وجود نداشت و حتی گاهی آب این رودخانه در مدتی کوتاه به شکل عادلانه بین دو کشور توزیع می‌شد؛ اما از زمان روی کار آمدن طالبان مشکلات بیشتر شده است. این عضو کمیسیون امنیت ملی گفت: گروگان گرفتن حقابه نشان می‌دهد که طالبان درون خود با مشکلات ساختاری و سیاسی دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ اما با پیگیری‌هایی که از مسیر دیپلماسی‌های آشکار، پنهان، رسمی و غیررسمی صورت‌گرفته، مقامات طالبان پذیرفته‌اند که باید این آب را تحویل دهند. وی آخرین اقدام طالبان در این زمینه را رهاسازی سیلاب به‌عنوان حقابه دانست و گفت: طالبان نباید کار را به جایی برساند که ایران مجبور به نشان‌دادن عکس‌العمل شود یا راهکارهای سخت دیگری را در دستور کار قرار دهد.
لزوم جدیت دستگاه دیپلماسی در موضوع حقابه هیرمند
محمد سرگزی، نماینده مردم سیستان در گفتگو با راه دانا، با اشاره به لزوم جدیت دستگاه دیپلماسی در موضوع حقابه هیرمند بیان کرد: بحث حقابه موضوع بسیار مهمی است، رئیس‌جمهور اخیراً تأکید مضاعفی بر ضرورت پیگیری حقابه ایران را داشتند، چرا که این موضوع هم برای مردم سیستان بسیار مهم است و هم در زمینه تأمین امنیت غذایی کشور اهمیت بالایی دارد. وی افزود: التزام هیئت حاکمه سرپرستی موقت افغانستان به مفاد قراردادهای قطعی ایران و افغانستان در خصوص حقابه یک محک و بستر آزمونی مبنی بر میزان التزام تعهد مقامات این کشور به توافقات مشترک و رعایت حق‌وحقوق همسایگان است. رئیس فراکسیون حقوق بشر مجلس تأکید کرد: خواست مردم سیستان این است که وزارت امور خارجه و نیرو این موضوع را با جدیت دنبال کنند و وزرای مربوطه بعد از تأکید و دستور رئیس‌جمهور با جدیت بیشتر موضوع را پیگیری کنند. وی تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران اعلام آمادگی کرده که اگر موانع فنی وجود دارد آماده است هیئت فنی خود را برای همکاری با طرف‌های ذی‌ربط افغانستان اعزام کند. وی اظهار کرد: تحقق این امر به همکاری صادقانه طرف‌های ما در کشور افغانستان بستگی دارد و این را به‌عنوان نشانه حسن‌نیت می‌دانیم که همسایگان ما مایل هستند همکاری مبتنی بر تعامل سازنده را با ایران شکل دهند یا نه که در غیر این صورت باید دولت ایران تدابیر لازم در خصوص حل مشکل حقابه هیرمند، از راه‌های جایگزین را دنبال کند.