واترگیت 50 ساله شد / درخشش دو خبرنگار

کمی بعد از نیمه‌شب هفدهم ژوئن 1972 یکی از نگهبانان ساختمان «واترگیت» در واشنگتن دی سی، پایتخت آمریکا، متوجه نوارچسب‌هایی روی چند در این ساختمان شد. درهایی که عمدتا از پارکینگ طبقه پایین به دفترهای کار در طبقه بالا منتهی می‌شدند: مقر اصلی ستاد انتخاباتی حزب دموکرات.

نوار چسب‌ها را طوری چسبانده بودند که درها بسته شوند، اما قفل نشوند.

به نوشته بی بی سی، کشفی که ابتدا به نظر می‌رسید به سرقتی به‌دقت برنامه‌ریزی‌شده مرتبط باشد، خیلی زود سرآغازی شد برای پرده برداشتن از یک رسوایی بی‌سابقه که زلزله‌ای سیاسی در کاخ سفید به‌پا کرد و دو سال بعد به استعفای رئیس جمهوری آمریکا منجر شد: رسوایی واترگیت.

برداشتن چسب‌های کشف شده از درهای واترگیت در آن نیمه‌شب تابستان نشان داد که در جای‌جای ستاد مرکزی انتخابات دموکرات‌ها دستگاه‌های شنود کار گذاشته شده‌اند.

شرح عکس: ریچارد نیکسون رئیس جمهور امریکا به دلیل رسوایی واترگیت (جاسوسی از مقر انتخاباتی حزب رقیب) استعفا کرد

جمهوری‌خواهان در هراس از واگذاری انتخابات پیش رو، در پی شنود گفت‌وگوهای حزب رقیب و دستیابی به اطلاعات حساس دموکرات‌ها بودند.

ابتدا تصور می‌شد این یک خبرچینی خودسرانه به ابتکار و آگاهی چند مقام نه چندان بلندپایه حزب جمهوری‌خواه باشد اما خیلی زود نورافکن رسانه‌ها به طرف این واقعه چرخید و تصویری واضح‌تر از رخدادها ارائه شد: ابعاد ماجرا بسیار فراتر از ارزیابی اولیه بود.

حالا دیگر جامعه تشنه روشنگری در این رابطه بود. مردم مشتاقانه خط‌به‌خط گزارش رسانه‌ها را مثل خبرهای ستاره‌های هالیود دنبال می‌کردند: با این تفاوت که سرگرم‌کننده نبود و خشم و شرم و حیرت را به جان آمریکایی‌ها می‌ریخت.

نیویورک‌تایمز، واشنگتن‌پست و چند نشریه دیگر گزارش‌های تاریخی کم‌نظیری از این واقعه منتشر کردند.

دو خبرنگار جوان روزنامه واشنگتن‌پست اما شاید ستاره‌های پوشش خبری واترگیت باشند.

مدارکی که باب وودوارد و کارل برنستین به دست آوردند و تصمیم‌گیری‌های شجاعانه واشنگتن‌پست برای انتشار آن‌ها، آمریکا را در حیرت و ناباوری فرو برد: ریچارد نیکسون، شخص رئیس جمهوری ایالات متحده در جریان جاسوسی جمهوری‌خواهان از رقیب بود.

در زمان کشف نوار چسب‌ها و ابزار شنود در واترگیت و بیرون آمدن نوک کوه یخ رخداد به نظر می‌رسید تنها پس از پایان تحقیقات جامع نهادهای قانونی مانند سی‌آی‌ای و اف‌بی‌آی حقیقت کامل آشکار شود.

یک منبع ناشناس خبری، اما، بازی را بر هم زد و آن ماراتن فرساینده در چشم‌انداز را با افشاگری‌هایش به دو سرعت تبدیل کرد: نیکسون خیلی سریع به خط پایان رسید.

منبع خبری با نام مستعار «ته حنجره» (Deep Throat) انبوه مدارک انکارناپذیر از دخالت شخص رئیس جمهوری در غائله را به دست باب وودوارد در واشنگتن‌پست رساند.

نیکسون برابر فشارها تا روزهای پایانی حضورش در کاخ سفید مقاومت می‌کرد اما تیزی شمشیر استیضاحی که در چند قدمی‌اش بود او را ناگزیر به کناره‌گیری کرد.

در هشتم اوت 1974، کمی بیش از دو سال پس از کشف نوارچسب‌ها بدست نگهبان شب ساختمان واترگیت، ریچارد نیکسون نام خود را در جایگاهی یگانه در تاریخ آمریکا ثبت کرد: نخستین رئیس جمهوری آمریکا، و تا امروز تنها رئیس جمهوری ایالات متحده، که از مقام خود کنار رفته است.

با استعفای ریچارد نیکسون، به استناد قانون در ایالات متحده معاون او به ریاست جمهوری رسید.

جرالد فورد فورا از اختیارات قانونی خود استفاده کرد و نیکسون مشمول عفو ریاست جمهوری شد و به این ترتیب از پیگرد قضایی مصون ماند.

شرح عکس: مارک فلت یا همان منبع آگاه که اسناد قطعی رسوایی واترگیت را برای مطبوعات فرستاد و باعث استعفای رئیس جمهور نیکسون شد.

بیش از سه دهه بعد و مدت‌ها پس از مرگ نیکسون، مردی نود و یک ساله در مصاحبه با مجله ونتی فر، پرده از هویت «ته حنجره» برداشت و خود را معرفی کرد: مارک فلت از مقامات ارشد اف‌بی‌آی که مدارک غیرقابل‌انکار دست داشتن نیکسون در رسوایی واترگیت را به واشنگتن‌پست رسانده بود.

مارک فلت سه سال و نیم بعد از آنکه از هویت خود به عنوان منبع ناشناس واشنگتن پست پرده برداشت، درگذشت.

نیکسون مردی درون‌گرا و به گواه اطرافیانش تنها و حالا دیگر مجرم بود.

کنار رفتن او و حضور ناگهانی جرالد فورد به جایش پس از طوفان واترگیت صحنه سیاسی آمریکا را متلاطم نشان می‌داد: آن هم در دورانی که در عرصه بین‌الملل آمریکا هنوز درگیر پیامدهای جنگ ویتنام و رویارو با جنگ سرد بود.

فورد اما کوتاه‌ترین دوره ریاست جمهوری در تاریخ آمریکا را شاید بدون حضور وزنه‌ای سیاسی دشوارتر از آن چه اتفاق افتاد، می‌گذراند: بقای هنری کیسینجر، وزیر خارجه ایالات متحده در همان سمت در کابینه رئیس جمهوری تازه، شاید باعث شد صدمه رسوایی واترگیت به روابط خارجی آمریکا با جهان فاجعه‌آمیز نباشد.

وقتی روشن شد کیسینجر در رسوایی واترگیت دخیل نبوده، کشتی سیاست خارجی آمریکا را کمابیش در همان مسیر از پیش تعیین‌شده هدایت کرد.

با این همه هنوز پنج دهه پس از رسوایی واترگیت شاید هیچ زلزله‌ای صحنه سیاسی آمریکا را این چنین تکان نداده باشد.

باب وودوارد خبرنگار افشاگر این وقایع پیش‌بینی کرده بود که «واترگیت دیگری در طول حیات خویش نخواهیم دید» اما آیا چنین چیزی به حقیقت پیوسته است؟

شاید! تنها شاید: وقایع ششم ژانویه سال 2021 و حمله به ساختمان کنگره ایالات متحده در تلاش برای تغییر نتیجه انتخابات ریاست جمهوری به نفع دونالد ترامپ، نامزد جمهوری‌خواهان و روشن شدن ابعاد دخالت شخص رئیس جمهوری و اطرافیانش برای بسیاری از آمریکایی‌ها یادآور ترومای واترگیت است.

برای اطمینان از تحقق پیش‌بینی وودوارد، اما، شاید بهتر باشد محتاطانه تا پایان تحقیقات درباره وقایع ژانویه پرآشوب تامل کرد و قضاوت را به تاریخ سپرد!

ببینید | با پرسش‌های ناتمام کودک چه کنیم؟ یک راه‌حل بهتر برای پاسخ به سئوالات آن‌ها

ببینید | مشکل وسواس در انتخاب عطر حل شد / بو بکشید، دستگاه می‌گوید مناسب شما هست یا نه