پوتین و نشست شانگهای؛ فرصت یا تهدید؟/ تزار تشنه حمایت «شی»
اقتصادنیوز: سه شنبه همه نگاه‌ها به ولادیمیر پوتین خواهد بود؛ همانی که انتظار می‌رود برای اولین بار پس از قیام واگنر که سیطره فولادی اش بر قدرت را در هم شکست، در صحنه جهانی ظاهر شود.
به گزارش اقتصاد نیوز، پوتین قرار است روز سه شنبه در نشست مجازی سازمان همکاری شانگهای (SCO)، یک گروه امنیتی منطقه ای که اعضایش از حامیان مسکو هستند، حضور یابد. به باور ناظران میزان استقبال از پوتین توسط اعضای شانگهای مشخص خواهد کرد که رئیس جمهوری روسیه پساکودتا باز هم از حمایت حداکثری اعضای این نهاد امنیتی بالاخص چین برخوردار است یا نه.
واگنرها تحت رهبری یوگنی پریگوژین به واسطه شورش یک باره و پر هرج و مرج شان به راحتی توانستند تاسیسات نظامی کلیدی در دو شهر روسیه را به دست بگیرند. در حالی که هزاران جنگجو به سمت مسکو روانه بودند؛ جایی که کرملین نیروهای نظامی تا دندان مسلح اش را به خیابان ها اعزام کرده بود، معامله ای محرمانه به شورش پایان داد و شبه نظامیان واگنر را به عقب نشینی واداشت آن هم در شرایطی که بسیاری در انتظار وقوع جنگ داخلی بودند. حالا یک هفته بعد از این غوغای یک باره سوال‌های بسیاری درباره جزئیات توافق، سرنوشت واگنر، و معنای آن برای پوتین مطرح شده؛ پرسش هایی که پاسخشان نامشخص است.
سوال اصلی این است: پس از شورش واگنر، در شرایطی که پوتین و قدرتش به چالش کشیده شده، آیا چین هنوز از شریک استراتژیک خود یعنی روسیه حمایت خواهد کرد یا نه؟ این سوال به احتمال بالا ذهن سایر رهبران شرکت کننده در اجلاس مجازی روز سه شنبه، از جمله شی جین پینگ چین و نارندرا مودی رهبری هند - که کشورش میزبان نشست سال جاری است - و همچنین نمایندگان کشورهای آسیایی از جمله پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان - که بسیاری از آنها، مانند پوتین، حاکمان قدرتمندی هستند را درگیر خواهد کرد.
فرصتی برای مانور؟
کارشناسان بر این باورند که پوتین از این نشست به عنوان فرصتی برای ارائه تصویری قدرتمند از خود استفاده خواهد کرد و به متحدان مسکو و سایر بازیگران جهان، اطمینان خواهد داد که همچنان کنترل قدرت را در دست دارد با این همه درک گروسمن، تحلیلگر ارشد مسائل دفاعی فعال در موسسه رند، اندیشکده ای مستقر در ایالات متحده، باور متفاوتی دارد و معتقد است که از آنجایی که این نشست به شکل مجازی برگزار می شود، پوتین قدرت مانور چندانی ندارد چرا که نمی تواند در برابر دوربین ها کنار رهبری قدرتمند چون «شی» تعریف شود و تلاش کند تا خاطره شورش و اعتبار از دست رفته اش را بزداید.
گروسمن در این باره به سی ان ان گفت، بسیاری از رهبرانی که در این اجلاس گردهم آمده‌اند، به روسیه و چین به عنوان الگو نگاه می کنند و در صددند تا به سان رهبران دو کشور قدرت خود را در داخل تثبیت کنند. گروسمن گفت: اگر پوتین به شکلی عریان به واسطه این شورش در موضع ضعف قرار گرفته باشد یا متزلزل شده باشد، طبیعتا در سخنرانی اش به شکل ضمنی به روسای حاضر یادآوری می کند که حتی قدرتمندترین رهبران از توطئه مصون نخواهند بود.
سازمان همکاری شانگهای که در سال 2001 توسط چین، روسیه و چندین کشور اتحاد جماهیر شوروی سابق در آسیای مرکزی با هدف مبارزه با تروریسم و ارتقای امنیت مرزها تأسیس شد، در سال‌های اخیر، در میانه تلاش‌های شی و پوتین برای مقابله با نفوذ غرب، گسترش یافته است. انتظار می رود ایران نیز سال جاری پس از امضای یادداشت تعهدات در اجلاس سال گذشته به عضویت کامل این نهاد درآید.
چین در تنگنا
شی و پوتین که رهبران دو قدرت جهان هستند در سال‌های اخیر روابط نزدیکی برقرار کرده‌اند و در فوریه 2022، اندکی قبل از آغاز حمله پوتین به اوکراین، از دوستی بدون محدودیتشان گفتند. چین از آن بازه زمان جنگ در اوکراین را محکوم کرده اما حمایت های دیپلماتیک و اقتصادی اش از روسیه را دریغ نکرده، این بازیگر کماکان ناتو را عامل محرک این نبرد می داند. با این همه به باور ناظران جنگ اوکراین، چین را در شرایط دشواری قرار داده است.
به باور گروسمن «شی» نمی خواهد جنگ اوکراین زمینه ساز تخریب روابط چین و اروپا شود؛ علاوه بر این او نمی‌خواهد چین به هدفی بزرگ‌تر برای ناتو تبدیل گردد. از همین رو هر روز تردیدها درباره روابط مسکو و پکن پرنگ تر می شود. فعلا وزارت خارجه چین اعلام کرده که «شی» به واسطه لینک ویدیویی در این نشست سخنرانی خواهد کرد؛ طبیعتا پوتین منتظر خواهد بود تا رهبر قدرتمند چین عبارتی در حمایت از او بر زبان بیاورد.
سناریویی که محقق نشد
یاسوهیرو ماتسودا، استاد موسسه مطالعات پیشرفته آسیا در دانشگاه توکیوبر این باور است که پکن در موقعیت دشواری قرار دارد زیرا روسیه در حال از دست رفتن است و این چیزی نیست که چین قادر به کنترلش باشد. به باور ماتسودا: پس از حمله پوتین به اوکراین، نتیجه ایده‌آل برای چین یک پیروزی سریع برای روسیه بود که در جریانش دولت زلنسکی سقوط کند و اروپا و ایالات متحده ناتوان خود را کنار بکشند. ماتسودا گفت: این بهترین سناریو برای چین بود - اما حالا کنترل همه چیز از دست خارج شده است.«شی» در نشست پیش رو باید اقتدار و قدرتش را به مخاطبان داخلی نشان دهد. بنابراین انتظار می رود او همانطور که قبلا رفتار می کرد، رفتار کند.
تصویر پوتین در چشم متحدان
قدرت های غربی و ناظران مستقر در کشورهای دموکراتیک شورش شکست خورده در روسیه را نقطه ضعف پوتین می دانند. اما ممکن است رهبران اقتدارگرای حاضر در این نشست از منظری متفاوت رویداد روز سه شنبه را رصد کنند. قزاقستان عضو سازمان همکاری شانگهای شاهد اعتراض های مرگبار سال 2022 بود که ناشی از نارضایتی گسترده از دولت بود. رهبری این کشور با توسل به خشونت بیش از از 160 نفر در اعتراض ها را کشت و هزاران نفر را راهی زندان کرد. شاید اگر دخالت روسیه نبود، این بازیگر نمی توانست اعتراض ها را مهار کند.
حالا از منظر رئیس جمهوری قزاقستان و شاید سایر بازیگران، پوتین موفق شده قیام واگنر را قبل از رسیدن به پایتخت، بدون خونریزی در نطفه خفه کند. به باورشان، تزار، پریگوژین، رقیبش را به تبعید فرستاد و حتی ممکن است هر کدام از اعضای واگنر که با ارتش روسیه قرارداد دارند را رصد کند. الکساندر کورولف، مدرس ارشد سیاست و روابط بین‌الملل در دانشگاه نیو ساوت ولز، در این باره گفت: از منظر رهبران پکن و سایر اعضای (سازمان همکاری شانگهای)، عقب نشینی واگنرها، دستاورد شگفت‌انگیزی است، چرا که بسیاری از اعضای حاضر قادر به چنین فعلی نیستند. کورولف گفت که این بدان معنا نیست که سایر اعضا درباره آنچه اتفاق افتاده سوالی نخواهند داشت. او گفت: با این حال تصور می کنم آنها می‌دانند که این شورش به معنای پایان رژیم پوتین نیست.
مسئله هند!
اما در این نشست تصور می شود مودی، رهبر هند از منظری متفاوت شرایط را به نظاره بنشیند. مودی منتخب رقابتی دموکراتیک، که تازه از دیدارش با جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در جریان سفری دولتی به واشنگتن در نشست امسال سازمان همکاری شانگهای شرکت می‌کند، به یکی از بازیگران کلیدی برای مقابله با نفوذ فزاینده چین در اقیانوس هند و اقیانوس آرام تبدیل شده است. از همین رو نقش هند از سایر بازیگران در سازمان همکاری شانگهای جداست، اما فکر نمی‌کنم که آنها حداقل احساس ناراحتی کنند، زیرا سیاست شان دوستی با همه و دشمنی با هیچ‌کس است.
هند رابطه ای قوی با روسیه دارد؛ بازیگری همچنان بزرگترین تامین کننده تسلیحات هند است. دهلی نو در مورد جنگ اوکراین به شکلی جدی از هیچکدام از طرفین درگیر جانبداری نکرده با این همه به واسطه خرید نفت روسیه توسط متحدان غربی اش هدف انتقادهای تند قرار گرفته است. مودی در اجلاس حضوری سازمان همکاری شانگهای سال گذشته در سمرقند، ازبکستان، زمانی که به پوتین گفت که اکنون زمان جنگ نیست، تیتر خبرها شد و به نظر می رسد مستقیماً حمله را رد کند. گروسمن گفت، اما ادامه حمایت اقتصادی هند از روسیه این پیام صلح را تضعیف کرده است.
همچنین بخوانید