چرا تندروها درصدد حذف مجدد لاریجانی هستند؟

تبسم نمازی: چرا خبرگزاری تسنیم از لاریجانی با ارائه لیست وارد رقابت انتخاباتی مجلس می‌شود خبر داده است؟ در واقع به‌نظر می‌رسد این رسانه تعمدا دست به انتشار چنین خبری زده است. جریان تندرو در انتشار چنین اخباری دو هدف را پی‌گیری می‌کند:

هدف اول همان‌گونه که خود لاریجانی اشاره کرده آن‌ها دنبال ایجاد نوعی «رقابت تصنعی» هستند. اصول‌گرایان تندرو، در یک شرایط ویژه، قرار دارند. آن‌ها از یک‌سو نیاز دارند با توجه به خواست رهبری، مشارکت سیاسی افزایش یابد که خود بهتر از هرکس می‌دانند که حضور اصلاح طلبان در وحدت با اصول‌گرایان میانه‌رو نخستین شرط تحقق این امر است؛ حال که از دو اردوگاه اصلاح طلبی، و اصول‌گرایی میانه‌رو هنوز خبری به‌گوش نمی‌رسد، آن‌ها تلاش می‌کنند با خبرسازی، بر مشکلات عدم مشارکت در انتخابات فائق بیایند. از سوی دیگر آنان به‌هیچ عنوان تمایلی به حضور مشترک اصلاح طلبان با اصول‌گرایان میانه‌رو ندارند، زیرا احتمال پیروزی آنان در انتخابات پیش رو افزایش می‌یابد. از این رو از دست دادن مجلس، می‌تواند سرنوشت انتخابات ریاست جمهوری را نیز روشن کند. در اهمیت مجلس در انتخابات آتی همین بس، که محمدرضا باهنر نیز اخیرا گفته است در این انتخابات آنقدر که مسئله مشارکت اهمیت دارد، این‌که چه کسی رای بیاورد، مسئله نیست و به این ترتیب دو راهی بین انتخاب مشارکت گسترده و به معنای دیگر، حضور غیر نیروهای همسو در انتخابات، یا حذف آنان، تبدیل به یک موضوع سرنوشت‌ساز شده است.

هدف دوم اما از اولی مهم‌تر است؛ همان‌طور که لاریجانی هم به‌طور شفاف بیان کرده، آنان دنبال «خالص سازی» در هرم قدرت هستند. اما درجه خلوص را چه امری تعیین می‌کند؟ بر خلاف آن‌چه به‌نظر می‌رسد این خالص‌سازی نه با معیارهایی چون میزان انقلابی بودن و وفاداری به ولایت که تنها با ضریب شکنندگی افراد دربرابر رانت قدرت مشخص می‌شود. به‌عبارت دیگر آنان که با دلایل ساده‌تر، حاضر به پیاده شدن از قطار قدرتند باید پیاده شوند تا جا برای تشنگان قدرت، بیشتر باز شود. در واقع جریان اصول‌گرای تندرو دیگر تعارفی در رد صلاحیت میانه‌روها در جناح اصول‌گرایی ندارد. همبستگی آن‌ها تا زمانی ممکن بود که یک رقیب خارجی، آن اتحاد استراتژیک را دارای معنا می‌کرد و اکنون همان روند حذف را در تصفیه درونی با نام خالص‌سازی دنبال می‌کنند. این در حالی است که خواست رهبری مشارکت گسترده است.

کلیدواژه‌ی جریان «خالص‌سازی» که لاریجانی از آن به‌عنوان یک امر مذموم یاد کرد، 13سال پیش مقام رهبری آن‌را تقبیح کرده بودند. ایشان در سخنانی در دیدار دانشجوایان در تاریخ 31 مرداد 1389 تاکید می فرمایند: «اگر فرض کنید پیغمبر در همان جامعه‌ی چند هزار نفری - که کار خالص‌سازی خیلی آسان‌تر بود از یک جامعه‌ی هفتاد میلیونی کشور ما - می‌خواست خالص‌سازی کند، چه‌کار می‌کرد؟ چی برایش می‌ماند؟ آن‌که یک گناهی کرده، باید می‌رفت؛ آن‌که یک تشری شنفته، باید می‌رفت؛ آن‌که در یک وقتی که نباید از پیغمبر اجازه‌ی مرخصی بگیرد، اجازه مرخصی گرفته، باید می‌رفت؛ آن‌که در یک وقتی که نباید از پیغمبر اجازه‌ی مرخصی بگیرد، اجازه‌ی مرخصی گرفته، باید می‌رفت؛ آن که زکاتش را یک خرده دیر داده، باید می‌رفت؛ خوب، کسی نمی‌ماند، امروز هم همین‌جور است. این‌جوری نیست که شما بیائید افراد ضعاف‌الایمان را از دائره خارج کنید، به بهانه‌ی این‌که می‌خواهیم خالص کنیم.»

با همه وضوح چنین مواضعی در گذشته، در انتخابات 1400 تندروها روند خالص‌سازی را تشدید کردند و اصول‌گرای میانه‌رویی چون علی لاریجانی که سابقه چندین دوره ریاست مجلس را داراست، توسط شورای نگهبان حذف شد، هم او که رهبری، صراحتا مظلوم واقع شدنش در انتخابات پیشین را گوشزد کردند، اما تذکر مذکور از سوی جناح تندرو نادیده‌انگاری شد. با توجه به این سوابق بعید به نظر می رسد بتوان این‌بار به مدد نظارت استصوابی لاریجانی را حذف کرد، پس چه باید کرد؟ بهترین راه آن است با مهندسی انتخابات، و ایجاد فضا، شرایط را به‌گونه‌ای رقم زد که امثال لاریجانی، عطای انتخابات را به لقایش ببخشند. و به این ترتیب مسئولیت مشارکت پائین در انتخابات را نزد رهبری، از خود سلب می‌کنند. بنابراین تندروها دل نگرانی بابت مشارکت پائین مردم ندارند. آن‌ها می‌خواهند صرفا بودن‌شان در قدرت را تضمین کنند. کشور در بحرانی ترین وضعیت اقتصادی 44 ساله بعد از انقلاب به‌سر می‌برد، شرایطی که حتی زمان جنگ هم تجربه نشد، اما آن‌ها بی‌برنامه و بی‌هیچ احساس مسئولیتی خودروی رانتی می‌گیرند و اعتراض به آن‌را گدابازی نام می‌نهند. با این همه آنچه لاریجانی خالص سازی نام‌گذاری می‌کند شاید حاصل تحلیل متقی استاد دانشکده علوم سیاسی دانشگاه تهران باشد که می‌گوید: ««علی لاریجانی در زمره آن گروه از نخبگان سیاسی محسوب می‌شود که برای خود نقش ساختاری قائل است؛ جایگاه علی لاریجانی به مدت 12 سال و نقشی که نامبرده به عنوان رئیس قوه مقننه در ایجاد تعادل، موازنه و همکاری قوا به‌کار گرفت در ساخت سیاسی ایران نسبتا کمیاب است... علی لاریجانی توانست شکل‌بندی قدرت را در دوران زمامداری خود متوازن سازد، امروز با این پرسش روبه‌رو می‌شود که آیا ساخت اجتماعی ایران از قابلیت لازم برای موازنه برخوردار است یا نه. انگاره تحلیلی علی لاریجانی بر فرآیند و تجاربی قرار دارد که در سال‌های گذشته شکل گرفته و نشانه‌هایی از یکپارچه‌سازی در ساخت قدرت ایران را منعکس کرده است.» در نهایت بر اساس تحلیل دکتر متقی می‌توان فهمید چرا تندروها کماکان در صدد حذف لاریجانی و تمحیص و خلوص قدرت، و تصاحب یکپارچه آن هستند. لاریجانی می‌تواند با نقش ساختاری خود موازنه سازی کرده و منافع مردم را در ساخت قدرت کند.

216216