چرا چرخ اسقاط خودرو پنچر شده است؟

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو - ندا زارعی: صنعت حمل و نقل در سال‌های اخیر با افزایش تولید خودرو‌های مختلف در توسعه و پیشرفت موثر بوده است. تولید خودرو اگر در سال‌های آینده و پس از استفاده کافی از آن‌ها با اسقاط همراه نباشد، باعث ایجاد مشکلات و چالش‌هایی از جمله آلودگی هوا، افزایش مصرف بنزین و.. خواهد شد.

شرکت ایران خودرو در فروردین و اردیبهشت ماه 1402 مجموعا 76،159 دستگاه خودرو تولید کرده است که نسبت به بازه زمانی مشابه در سال 1401 (52،105 دستگاه) رشد 46 درصدی را تجربه می‌کند.

همچنین تولید انواع خودرو‌ها در تیرماه سال جاری نسبت به مدت مشابه در سال گذشته 29 درصد افزایش داشته است. در تیرماه سال گذشته تعداد انواع خودرو‌های تولید شده 94 هزار دستگاه بود که در تیرماه 1402 این عدد به 121 هزار دستگاه رسید. بر اساس این آمار از ابتدای سال جاری حدود 324 هزار دستگاه خودرو تولیده شده که نسبت به میزان تولید در مدت مشابه سال گذشته 32 درصد رشد در تولید به همراه داشته است.

از جمع کل این خودرو‌های تولید شده 267 هزار و 868 دستگاه سواری است که نسبت به 215 هزار و 116 دستگاه سواری تولیدی در سه ماه نخست سال گذشته 29 درصد رشد در تولید حاصل شده است. عبدالله توکلی لاهیجانی، مدیر کل دفتر صنایع خودرو وزارت صمت درباره افزایش تولید خودرو سنگین گفت: «در دو ماه نخست سال جاری نزدیک به 6 هزار دستگاه انواع خودروی سنگین در کشور تولید شده است که در مقایسه با مدت مشابه پارسال، 95 درصد رشد را نشان می‌دهد.»

خودرو‌ها در انتظار اسقاط شدن

افزایش تولید خودرو در سال‌های اخیر اتفاق مثبتی به‌شمار می‌رود و تعداد افراد بیشتری از توانایی دسترسی به خودروی شخصی برخوردار شده‌اند. اما برای حفظ تعادل و شرایط مناسب صنعت حمل و نقل، به ازای خودرو‌های تولید شده که مورد استفاده قرار می‌گیرند باید تعدادی خودرو که فرسوده شده و کارایی خود را از دست داده‌اند نیز از چرخه خارج شوند.

طبق آمار، تعداد خودرو‌هایی که از سطح کشور جمع‌آوری و اسقاط می‌شوند با تولید تناسب ندارد که این موضوع در نهایت باعث افزایش تعداد خودرو‌های فرسوده در سطح کشور می‌شود و چالش‌هایی را به همراه خواهد داشت.

بر اساس گفته‌های محمد مشهدی‌شریف، رئیس انجمن مراکز اسقاط و بازیافت خودرو، در سال 99 تعداد 13 هزار دستگاه، سال 1400، 30 هزار دستگاه و سال 1401 حدود 45 هزار دستگاه خودرو اسقاط شد. با وجود ادامه این روند، تعداد خودرو‌های فرسوده به مرور زمان افزایش پیدا می‌کند و بیش از پیش در آلودگی هوا موثر خواهد بود. در حال حاضر نیز حدود 40 الی 50 درصد آلودگی منابع متحرک در شهری مانند تهران، مربوط به خودرو‌های فرسوده است.

صعود خطرناک

میزان مصرف بنزین در ایران و افزایش قیمت آن، موضوعی است که بار‌ها مطرح شده و برخی مسئولان افزایش میزان تولید بنزین را راهکار مقابله با این شرایط می‌دانند. میزان مصرف بنزین کشور در سال 1400، 85 میلیون لیتر بود. یعنی با جمعیتی تقریبا برابر با ترکیه، میزان مصرف ما 10 برابر بیشتر از آن‌ها بود. در حال حاضر نیز میانگین مصرف بنزین در ایران روزانه به بیش از 120 میلیون لیتر رسیده که رقم بالایی محسوب می‌شود و باعث شده که ایران بین 10 کشور پرمصرف جهان قرار بگیرد.

در حالی که میزان تولید بنزین در کشور نیز این روز‌ها به حد مطلوبی رسیده و پاسخگوی نیاز جامعه است، اما باید به میزان مصرف خودرو‌های فرسوده توجه شود چرا که اگر همزمان با افزایش تولید بنزین تعداد خودرو‌های فرسوده نیز افزایش پیدا کند، بعد از مدتی دیگر افزایش تولید بنزین راهکار مناسبی نیست. خودرو‌های فرسوده با مصرف بالای بنزین علاوه بر آلوده کردن هوا، آمار مصرف بنزین را نیز افزایش می‌دهند.

نبود فناوری، بلای جان بنزین

میزان مصرف بنزین در خودرو‌های ایرانی و خارجی به دلیل استفاده از تکنولوژی پیشرفته برای ساخت خودرو‌های خارجی، تفاوت زیادی دارد. به عنوان مثال پژو 405 که یکی از محصولات محبوب ایران خودرو به‌شمار می‌رود و سال‌های طولانی در سبد تولید این شرکت وجود داشت، به ازای هر 100 کیلومتر مسافت طی شده، 9 لیتر بنزین مصرف می‌کند که عدد قابل‌توجهی است.

طبق گفته‌های مسئولان این شرکت، قرار است سمند، پژو پارس و رانا جایگزین این خودرو شوند. با وجود اینکه پژو 405 سقف مصرف در میان محصولات این شرکت را به خود اختصاص داده است، محصولات جایگزین نیز وضعیت مطلوبی ندارند. سمند به ازای هر 100 کیلومتر حدود 5/7 لیتر و پژو پارس 15/8 لیتر بنزین مصرف می‌کند. در میان آن‌ها رانا با مصرف 6/ 6 لیتر تا حدودی وضعیت بهتری از پژو 405 دارد.

در مقابل، خودرو‌های خارجی مانند تویوتا پریوس ژاپنی، هیوندای آی 10 نسل دوم و بی ام و i8 که یک خودروی آلمانی است به ترتیب در هر 100 کیلومتر 3/3، 9/5 و 1/2 لیتر بنزین مصرف می‌کنند.

این روز‌ها که مجددا بحث بنزین و میزان تولید آن مطرح شده، بهتر است علاوه بر برنامه‌ریزی برای افزایش تولید سوخت، مسئولان فکری به حال وضعیت مصرف سوخت خودرو‌های داخلی و تعداد بالای خودرو‌های فرسوده کنند. با این وضعیت هرچقدر هم که بنزین بیشتری تولید شود همچنان چالش‌ها و مشکلات جدی در این زمینه وجود خواهد داشت چرا که همزمان با افزایش تولید بنزین، تعداد خودرو‌های فرسوده نیز افزایش پیدا می‌کند.