کارگردان "مایکا": «مادر فریده»، مادر همه ایرانی‌ها در جنگ بوسنی بود

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، فیلم مستند نیمه‌بلند «مایکا» به کارگردانی محمدهادی نعمت‌اللهی در بخش مسابقه ملی هفدهمین جشنواره «سینماحقیقت» حضور دارد. او درباره موضوع این فیلم گفت: این مستند درباره شخصیتی به نام مادر فریده است که من او را اولین بار در سال 1396 و در سفری که به کشور بوسنی داشتم، دیدم. این شخصیت را در فرودگاه سارایوو دیدم و بیشتر محو چشمان او شدم. وقتی قصه مادر فریده درباره زمان جنگ این کشور، ارتباط با ایرانی‌های حاضر در بوسنی و... را که شنیدم متوجه شدم مادر فریده در آن زمان مادر همه ایرانی‌ها بوده است.

او ادامه داد: من از سال 1396 تا امروز درگیر قصه بوسنی شدم و سه سفر هم در این چند سال رفته‌ام. آنجا به دنبال ثبت تاریخ شفاهی جنگ از زبان مردم بوسنی هستم و دلم می‌خواست یک روایت بوسنیایی از جنگ در این کشور داشته باشم. زمستان دو سال پیش یک ماه بوسنی بودم و در آنجا 40 مصاحبه ضبط کردم که یکی از آنها مصاحبه با مادر فریده بود.

نعمت‌اللهی با اشاره به اینکه در میانه مصاحبه با مادر فریده، سوژه مستند خود را پیدا کرده است، گفت: وسط حرف‌های مادر فریده متوجه روایت قصه‌ای از چند کودک کوزوویی شدم که مادر فریده مدت کوتاهی از آنها نگهداری کرده بود. همان لحظه نیت کردم بچه‌هایی که مادر فریده گم کرده بود را پیدا کنم. همان‌جا هم از زهرا که راوی داستان است خواستم که در این راه کمکم کند.

این کارگردان درباره سفر بعدی خود به بوسنی برای ساخت مستند «مایکا» گفت: بار بعدی که به بوسنی سفر کردم مجبور بودم به تنهایی و تنها با یک دستیار بروم و همه تصاویر را هم خودم فیلمبرداری کردم.

نعمت‌اللهی درباره چالش‌های ساخت این مستند گفت: پیچیدگی ساخت «مایکا» آنجا بود که من کاراکتری به نام فریده داشتم که سوژه اصلی مستند برای او اتفاق افتاده بود و باید همزمان با پیش بردن روند مستند، چند ماجرای دیگر را هم روایت می‌کردم. قصد ما این بود که ماجرای حضور ایران در زمان جنگ بوسنی را با لحن بوسنیایی روایت کنیم.

او با اشاره به شخصیت شهید رسول حیدری دیپلمات ایرانی که در بوسنی به شهادت رسید و در مستند به او هم اشاره می‌شود، گفت: شهید رسول حیدری، شخصیت بسیار محبوبی در بوسنی است. مثلاً ما خیابانی به نام علی عزت‌بیگویچ، رئیس‌جمهور سابق این کشور، در بوسنی نداریم اما به نام شهید رسول حیدری خیابان داریم. واقعیت این است که قدیمی‌های بوسنی هنوز شهید رسول را به یاد دارند و آنها خود را به ایران مدیون می‌دانند.

نعمت‌اللهی ادامه داد: واقعیت این است که این مستند در صادقانه‌ترین حالت ماجرا ساخته شده و در آن وعده‌ای داده نشده و قولی هم صورت نگرفته که قرار است چنین کاری انجام دهیم. روایت جنگ در بوسنی و ماجرای زهرا و شخصیت‌پردازی او هم مهم بود و باید همه این موارد در یک فیلم اتفاق می‌افتاد. این ماجرا کار را برای من سخت کرده بود که روایتی استاندارد، منسجم و بدون بیرون‌زدگی از قصه ارائه دهم. تلاش کرده‌ام که یک کار استاندارد بسازم.

او با اشاره به این مساله که ادعایی درباره ساخت یک فیلم خوب ندارد، تاکید کرد: ادعا ندارم که فیلم خوبی ساخته‌ام اما تاکید می‌کنم که فیلم مهمی ساخته‌ام. این مستند از مقطعی صحبت می‌کند که فارغ از هر گرایش سیاسی و اجتماعی که داشته باشیم، باید برای ما به عنوان یک ایرانی مهم باشد و مورد توجه قرار بگیرد. ایرانی‌ها از حضور در جنگ بوسنی یک دیدگاه کاملا انسانی داشتند و بعد از پایان جنگ هم به راحتی خداحافظی کردند و به کشور بازگشتند. حضور ایرانی‌ها در بوسنی بسیار درخشان است و در دایره مناسبات اجتماعی و انسانی جامعه بوسنی بسیار تمیز کار کرده است.

کارگردان مستند «داماد بوسنی» در ادامه با تاکید بر اینکه جدا از ماجرای مادر فریده، باید اشاره‌ای هم در رابطه با مسلمانان بوسنی می‌کرده، گفت: مسلمانان بوسنی بسیار مردم شریف، محترم و مظلومی هستند و به ندرت پلشتی و زشتی در آنها می‌بینید. آنها حتی با جنگ هم کاری نداشتند و مردمی بودند که مورد ظلم قرار گرفتند و گفتن درباره آنها به اندازه همین فیلم وظیفه مهمی است.

او افزود: من باید انتخاب می‌کردم فیلم فریده را با یک لحن بوسنیایی بسازم یا یک ایرانی باشم که قرار است مقدار زیادی اطلاعات درباره بوسنی به مخاطب بدهم. انتخاب من سمت فریده بود، چرا که مستند داشت به سمت یک فیلم پرتره می‌رفت. از سوی دیگر تصمیم داشتم بدون دخل و تصرف ماجرا را روایت کنم. همه چیز در مستند به صورت یونیک اتفاق افتاده است. خیلی برای من مهم بود که «مایکا» ظرفیت این را داشته باشد که در بوسنی پخش شود. برای همین مدل روایت مستند کاملا یک روایت بوسنیایی است.