کارگردان «مرگ ماسایوشی»: غرب نتوانست استعمار نوین را در «ایران» پیاده کند

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، فیلم «مرگ ماسایوشی» که در جشنواره سینما حقیقت در بخش «جایزه شهید آوینی» شرکت کرده، درباره تحول ژاپن و تغییرات سیاسی و اقتصادی این کشور است. ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم و بمب‌باران اتمی هیروشیما و ناکازاکی رسما به کشوری جنگ‌زده و در ورطه نابودی قرار داشت. آمریکایی‌ها با ورود نیروهای نظامیشان که همین بمب‌ها را بر سر مردم آنجا ریختند، آن را برای مدتی رسما تحت کنترل و سیطره خود قرار دادند و بعد با رفتن از این کشور به صورت ظاهری و فیزیکی، فکر، فرهنگ و سیاست های لیبرالیستی خود را به یادگار گذاشتند. این میراث باعث شد تا ژاپن نتواند در نقطه طلایی پیشرفت خود به عنوان قدرت اول اقتصادی دنیا باقی بماند و در عین حال با بهره‌مندی آمریکا از نظامی‌گری و غربی کردن مردم این کشور، از اقتصاد و ثروت آنان بهره‌مند شود. پیشرفت ژاپن با استعمار نوین آمریکا، همواره زیر سایه این کشور غربی همراه است.

«حسین صفرزاده» کارگردان فیلم می‌گوید که باتوجه به رویکرد فیلم مبنی بر توجه به ارزش‌هایی مانند سنت و حفظ منافع ملی هر کشوری، جامعه مخاطبین فیلمش، تنها مردم ایران نیستند. او می‌گوید " این فیلم را برای هر انسانی که به آزادی ملت‌ها و شرافت علاقه‌مند است ساختم. برای همین این فیلم می‌تواند با پیامی جهانی باشد".

صفرزاده در پاسخ به این سؤال که ایرانی‌هایی که سال‌ها قبل برای کار به ژاپن رفتند، با دیدن این مستند، درباره ترقی و توسعه در این کشور به چه تحلیلی می‌رسند؟" جواب داد: در کشور ما این نگاه وجود دارد که ژاپن یک کشور فوق العاده توسعه یافته است و تکنولوژیی بالایی دارد؛ البته تا حد زیادی این موضوع درست است و این کشور امروز یکی از قطب‌های تکنولوژیک وصنعتی دنیا است. اما اتفاقی که می‌افتد این است که مردم ایران فکر می کنند مردم آنجا در رفاه کامل هستند و جامعه‌ای سرشار از صلح و آرامش دارند و کاملا سعادت‌مندند. این چیزی است که در ذهنیت آنان وجود دارد اما چیزی که واقعیت است، غیر از این است. با توجه به تحقیقاتی که ما داشتیم و مستنداتی که خود ژاپن ارائه می‌دهد که در فیلم آورده شده، در حوزه های مختلف اجتماعی و اقتصادی، عدالت اجتماعی و شرایط مطلوبی وجود ندارد.

او ادامه داد: مستند به این نمی‌پردازد که لیبرالیسم باعث شکوفایی ژاپن یا نابودی آن شد. ما این را به عنوان یک واقعیت تاریخی می‌آوریم؛ اینکه ژاپن به یک قدرت تبدیل می‌شود و بعد هم پیمان «پلازا» آن قدرت را از بین می‌برد، موضوع ما نیست. موضوع این است که این کشور بازیچه‌ای در دستان آمریکا است. پلازا یک موضوع است که نشان می‌دهد آمریکا هر وقت بخواهد کشوری را توسعه یافته می‌کند و هر وقت بخواهد جلوی رشد آن را می‌گیرد. برای همین زمانی که فرماندار «اوکتیناوا» برای شکایت از رفتار آمریکایی‌ها و تجاوزات آنها نزد مقامات ژاپنی که در واقع لیبرال‌ها هستند می‌رود، آنان توجهی به او نمی‌کنند. اصلا یکی از دلایلی که «ماسایوشی» فیلم هاراگیری می‌کند این است که کشورش دست افرادی افتاده است که لایق آن نیستند.

این کارگردان مستند درباره علت توسعه‌بخشی آمریکایی‌ها با ژاپن و سپس گرفتن قدرت از آن بیان کرد: علت این رویکرد به همان روش استعمار نوین برمی‌گردد. تا قبل از اینکه آمریکا یک کشور قدرتمند تبدیل شود، انگلستان به عنوان استعمارگر، کشورها را تحت سیطره خودش قرار می‌دهد. این استعمار سنتی بود که برای کشور استعمارگر هزینه می‌تراشید. مدام در آن شورش و اعتراض رخ می‌داد و باید کشور استعمارگر جلوی آن ایستادگی می‌کرد. نمونه آن هند، فیلیپین و آفریقا است. اما به مرور غرب به این نتیجه رسید که چرا یک کشور را بیچاره و فقیر کند؟ برعکس آن کشور را توسعه می‌دهد و سپس آن را تحت نفوذ و قدرت خود کنترل می‌کند. این استعمار نوین است که در آن کشور استعمارگر از اقتصاد آن بهره‌مند می شود.

وی اضافه کرد: اگر ژاپن کشور پیشرفته نمی‌شد آمریکا نمی‌توانست آنجا پایگاه نظامی تأسیس کند برای آنکه هزینه زیادی دارد. هزینه‌های نظامی‌گری آمریکایی‌ها در ژاپن با دولت این کشور است. اگر آمریکا با ژاپن، برخوردی که با هند کرده بود را با این کشور می‌کرد، دیگر نمی‌توانست صنایع نظامی‌اش را در آنجا تولید کند. هم فرهنگ و تفکرات آنها را در دست گرفته و با خود همسو کرده است و هم قدرت اقتصادی آنها را. ژاپن با اینکه جمعیتش نصف مردم آمریکا است اما با برگزاری مراسم‌هایی مانند هالووین و کریسمس، سود بسیار زیادی به جیب کمپانی‌های آمریکایی ریخته می‌شود. در حقیقت یک غرب‌زدگی در این کشور ایجاد کردند که مردمش فکر می‌کنند باید مانند آمریکا شوند. بیشترین درخت کریسمس در ژاپن خریداری می‌شود در حالی که فرهنگ آنان کریسمس نیست. استعمار نوین دنبال این بود که در ایران نیز چنین فضایی را ایجاد کند که نتوانست.

او درباره چرایی عدم استفاده از مصاحبه در فیلم بیان کرد: اینکه در مستند از مصاحبه استفاده نکردیم، دلیل فرمی و سینمایی داشت. ما قبل از اینکه شروع به ساختن فیلم کنیم مصاحبه‌های زیادی از افراد معتبری گرفته بودیم. از دانشجویانی که در ژاپن درس می‌خوانند تا رایزن فرهنگی و خبرنگار جمهوری اسلامی ایران در ژاپن. کتب و مقالات زیادی را خواندیم که بخشی از آن به زبان انگلیسی و ژاپنی بودند. یعنی تا به امروز مخاطبی نبوده است که این فیلم را ببیند و بگوید که چون مصاحبه ندارد پیامش را باور نمی‌کنم. چون فرم فیلمی برای آن تعریف شده است، مخاطب پیام فیلم را بصورت مستند سینمایی می‌پذیرد؛ بنظرم مخاطب فیلم حرف آن را باور می‌کند.

این فیلمساز در واکنش به این پرسش که " آیا مخاطبی که به مدرنیزاسیون کشش دارد و موافق آن است با روایت صرف فیلم، پیام و استدلال آن را قبول می‌کند؟" گفت: بله، «مرگ ماسایوشی» مستند گزارشی نیست و اگر فرم گزارشی داشت قبول می‌کردم که باید مستندات بصورت مصاحبه وارد می‌شد اما ما از تکنیک روایت و سینمای مستند استفاده کردیم و برپایه مسائل هنری برپا است. فرم کار اینگونه است که مصاحبه طلب نمی‌کند و اگر یک مخاطب آن را تماشا کن، د قبل از اینکه به این فکر کند که چقدر آنچه که بیان شده است استناد دارد، سالن سینما را ترک می‌کند. اگر هم ارتباط برقرار کند تا آخر کار پای فیلم می‌نشیند و تماشا می‌کند.

او درباره تمهیدات و لوازمی که برای فضاسازی ژاپنی درون فیلم استفاده کرده است گفت: در ابتدا باید بگویم که تلاش کردم تا به مردم شرق آسیا احترام بگذارم و فرهنگ آنان را در فیلم نمایش دهم. از همان ابتدا تحقیقات فرهنگی نه تنها در حوزه عمومی و مردمی بلکه در زمینه‌های عمیق‌تری مانند اسطوره‌ها، اصول شینتو و رمان‌، کتاب خواندیم و سینمای آنجا و نمادها را بررسی کردیم. این رویکرد نه تنها در زمان تحقیق بلکه در زمان نگارش و حتی در زمان بخش گرافیکی کار که توسط امیرحسین زنجانی انجام شد، دنبال شد. به گرافیست فیلم گفتم که می‌خواهم در فیلم عمیق شوی و با شناختن فرهنگ آنجا، عصاره فرهنگ کشور ژاپن را استخراج کنی و در سبک گرافیکی کار پیاده کنی. برای همین تلاش شد تا تصاویر آرشیوی، کارهای گرافیکی و همینطور موسیقی اصیل در فیلم از این جهت بهره‌مند باشد.