کرسی آزاد اندیشی / علاسوند: انقلاب اسلامی موانع مهمی را از مسیر پیشرفت زنان برداشت / موسوی: در ارائه الگوی جدیدی از زنان موفق نبودبم

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری تسنیم، در ادامه برگزاری سلسله جلسات آزاداندیشی آرمان که به همت بسیج دانشجویی دانشگاه صنعتی شریف نشستی با حضور فریبا علاسوند، عضو پژوهشگاه مطالعات زنان و خانواده و فاطمه موسوی، استاد دانشگاه و فعال حوزه زنان با عنوان "زن و معنای آزادی" برگزار شد.

علاسوند در ابتدای سخنان خود با اشاره به اینکه بحث آزادی همواره نسبت معینی با انسان دارد، اظهار داشت: وقتی از آزادی صحبت می‌کنیم در واقع با انسانی مواجه هستیم که در جوامع مختلف زندگی می کند. جوامع نیز با استفاده از ابزارهایی نظیر قانون، مذهب، سنت ها و هنجارها محدودیت هایی را برای آن در نظر می گیرند.

** حرکت های فمنیستی در ابتدا دنبال رفع محدودیت ها بودند

وی با بیان اینکه در اواخر قرن 19 که جنبش های فمنیسیتی در حوزه زنان شکل گرفت، زنان از محدودیت هایی رنج می بردند، گفت: در آن زمان مسئله تحصیل، اشتغال و مشارکت سیاسی زنان به خواسته های اصلی زنان تبدیل شده بود که در برخی از خواسته ها به اهدافی رسیدند.

عضو هیئت پژوهشکده زنان و خانواده خاطرنشان کرد: این جنبش ها در دهه بعد به دنبال فرصتهای برابر با مردان بوده و در دهه های بعد آزادی با امر فرهنگ بیشتر گره می خورد و مسائلی مانند شکستن تابوهای زنانه و فمنیتی راه می افتد که به دلیل مصادف شدن با جنبش های رادیکالی پس از مدتهای مدیدی آزادی های مختلفی در حوزه فردی مانند روابط جنسی آزاد و آزادی در سقط جنین برای زنان ایجاد می کند.

وی با تاکید بر اینکه آزادی درباره انسان ها تقید پذیر است و برخی آزادی ها به شکل معمولی در همه جوامع وجود دارد، ادامه داد: آزادی عقیده، آزادی بیان و پاره ای از انتخاب ها در همه کشورها وجود دارد ولی باز هم برای همان ها در اکثر کشورها قیودی گذاشته می شود.

علاسوند گفت: در جریان لیبرالیسم هم این قیود و تفاوت نگاه ها وجود دارد. جریان لیبرالیسم مدرن و کلاسیک در مفهوم آزادی با یکدیگر تفاوت هایی را دارند. به عنوان مثال جریان لیبرالیسم مدرن که نمونه آن جامعه دموکرات امریکاست با لیبرالیسم کلاسیک که نمونه آن جامعه جمهوری خواه امریکاست در قیود آزادی با یکدیگر متفاوتند.

وی با اشاره به تفاوت این قیود یادآور شد: بر اساس دیدگاه دموکرات ها حوزه اقتصادی باید قابل کنترل باشد و قائل به مداخله با چارچوب های مالکیت خصوصی هستند. در حوزه فرهنگ قائل به آزادی در جنس انسان ها هستند و چیزی به اسم مرد و زن را به تعریف عام قبول ندارند بلکه معتقدند جنس انسان همان چیزی است که خود می گوید. یعنی زن خود را مرد بداند یا برعکس. در این دیدگاه سقط جنین آزاد است اما در جمهوری خواهان با اینکه لیبرالیسم هستند چارچوب هایی را برای افراد قائلند آنها مخالف هم جنس گرایی و سقط جنین آزاد هستند.

وی یاداور شد: بنابراین در تعریف کلاسیک آزادی و اینکه فکر می کنیم ما مسلمان ها یک طرف هستیم و بقیه دنیا مقابل ما، بازنمایی غلط و اشتباهی طرح شده است.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: آزادی در اندیشه اسلامی دارای قیودی است که یکی از انها نبودن حق فحشاست اما در کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان به صراحت تجارت فحشا مطرح می شود و حتی کشوری مانند نروژ برای منع خودفروشی زنان محکوم می شود.

موسوی، دیگر شرکت کننده در این نشست در سخنان خود با اشاره به اینکه 200 سال از طرح مسئله آزادی می گذرد با تعریفی از آزادی، گفت: هر عملی که فرد در آن حق انتخاب داشته باشد و به دیگران آسیب نرساند آزادی تلقی می شود. حق حیات، حق مالکیت و حق انتخاب از جمله مهمترین حقوق انسان در مقوله آزادی است.

وی با اشاره به اینکه شخصا دیدگاه لیبرالیسم را در حوزه آزادی بهتر از سایر دیدگاه ها می دانم، یادآور شد: این دیدگاه به حق انتخاب افراد مبنا می دهد و اجازه می دهد با چانه زنی و بحث و بررسی حقوق همه افراد و حتی معارضان مورد بررسی قرار گرفته و به نتیجه مشخصی رسید.

** لیبرال ها در قیود آزادی تفاوت دیدگاه دارند

علاسوند در ادامه با اشاره به اینکه آزادی مقوله قدیمی است و بحث مدرنی نیست، گفت: خانم دکتر لیبرالیسم را بهتر از سایر دیدگاه ها می دانند چون گفتگو در ان وجود دارد اما به عقیده بنده دیکتاتوری مخفی در لیبرالیسم وجود دارد که باید به ان توجه کنیم. امروزه هیچ معاهده، هیچ سند، نشست و اجلاسی در جهان برگزار نمی شود که در آن حقوق همجنس گراها مورد توجه قرار نگیرد. این نتیجه چرخش و حضور من در جلسات متعدد در دنیاست لذا گاهی اوقات مسائلی در حوزه لیبرالیسم طرح می شود که فقط نظر اقلیت محدودیست و سعی در تعمیم آن به کل جهان دارد.

موسوی نیز با اشاره به اینکه براساس لیبرالیسم دولت ها وقتی می خواهند قانونی بگذارند باید صدمات و تاثیر آن به شهروندان بررسی شود و از همه مهمتر از حوزه انصاف نیز باید مورد توجه قرار گیرد، تصریح کرد: اساس دموکراسی مبتی بر اکثریت نیست بلکه مبتنی بر اقلیت هایی است که قدرت ندارند و در حاشیه اجتماعی قرار می گیرند.

وی افزود: درست است که غرب در حوزه همجنس گرایی بسیار بها می دهد اما شاید آنها می خواهند موضوع همجنس بیزاری که سالها در فرهنگ آنها بوده است را به نوعی با فرهنگ سازی برطرف کنند.

**حجاب همواره موضوعی گفتمانی و تخاصم گفتمانی بوده است

علاسوند در ادامه نشست با اشاره به وضعیت آزادی زنان در ایران، یادآور شد: بخشی از جریان مشروطه خواهی برای زنان بود و اولین موضوع آن مخالفت با حجاب بود. البته مسئله حجاب همیشه به عنوان یک موضوع مهم گفتمانی و تخاصم گفتمانی از سالهای گذشته در ایران مطرح بوده است.

وی گفت: در دوران پهلوی اول نیز برای ایجاد یک سری اصلاحات به دنبال حذف و کشف حجاب بودند و در پهلوی دوم که همزمان با ایجاد سازمان ملی زنان در امریکا بود به دنبال پیاده کردن مدلی از آن سازمان در ایران بودند.

**پهلوی دوم در لوای پیشرفت زنان به دنبال ترویج فحشا بود

وی گفت: اشرف پهلوی در ان دوران زیر لوای پیشرفت زنان فحشا را رواج می دهد و اصولا مهمترین بیت الغزل انقلاب سفید محمدرضا پهلوی زنان و آزادی آنها بود که در مقوله آزادی رای و مشارکت سیاسی دیده شد که امام (ره) با هوشیاری به ابزاری بودن زنان در آن اشاره کرد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه به عنوان زنی که از نوجوانی انقلاب را درک کرده و جامعه سنتی قبل آن را نیز دیده ام به تغییر نگاه به زن و جایگاه آن پس از انقلاب اسلامی معتقدم، یادآور شد: کسی مثل من که دوران قبل انقلاب را نیز دیده است وقتی پس از انقلاب می بیند 20 راه و فعالیت برایش به خاطر انقلاب باز می شود این تغییر را بهتر از دیگران لمس می کند.

وی یاداور شد: من در همان شرایط درس خواندم ازدواج کردم، فرزندان خود را با ارمان های بزرگی که داشتم، بزرگ کردم و این در شرایطی است که به دلیل اعتقادات و حجابم در منتها الیه چیزی که غرب به ان محدودیت می گوید قرار دارم.

علاسوند تاکید کرد: به نظرم نباید با واقعیت هایی که در اطرافمان وجود دارد، بجنگیم. باید تمام چیزهایی که بعد از انقلاب به خصوص در حوزه زنان به دست آمده را منصفانه تر ببینیم.

موسوی در ادامه این نشست با اشاره به اینکه تا قرن 18 و انقلاب صنعتی به دلیل زندگی کشاورزی زنان به مردان حتی در مقوله کشاورزی خدمات ارائه می دادند، گفت: بعد از انقلاب صنعتی موضوع برابری و برادری حتی در حوزه نژادها مطرح شده است. اما با این وجود هنوز زنان شهروندان درجه دو بودند. در انقلاب کبیر فرانسه زنان همچنان شهروند درجه دو محسوب می شدند که برای خانواده کار می کردند و همچنان درگیر جامعه مرد سالاری بودند.

وی گفت: دولت مدرن در این زمان هنوز زن را در خانواده می خواست و به دلیل موضوع فرزند اوری از تحصیل زنان به عنوان مادری فعال وآگاه حمایت می کرد. ولی دیدگاه ها همچنان مردسالار بود موضوعی که در دیدگاه فاشیستی بیشتر دیده شد و حتی ملاک برتری زنان در فرزند اوری بیشتر بود.

فعال حقوق زنان با اشاره به وضعیت آزادی زنان در ایران یادآور شد: در دوره قاجار دیدگاه پدرسالاری در جامعه حاکم بود و زن در همین مقوله تعریف می شد. دولت مطلقه رضا شاه با سیاسی کردن حجاب و کشف حجاب در سال 1314 به دنبال مشارکت اجتماعی زنان بود اما همچنان نگاه حاکم مرد سالارانه بود و زن برای فرزند اوری و در خانه بودن مورد توجه قرار می گرفت و تغییری در جایگاه زنان رخ نداد.

موسوی ادامه داد: در دوران پهلوی دوم هر چند موضوع حجاب و کشف حجاب کمتر مطرح شد و به دنبال این بودند که جامعه سنتی را کنار بزنند و زنان به استقلال دست یابند اما چون سیاست و فرهنگی که پهلوی به دنبال پیاده کردن ان بود متناسب با جامعه ان زمان نبود، شکافی پیش امد و زن بیشتر به عنوان ابزار و به قول مرحوم شریعتی عروسک فرنگی مورد توجه قرار گرفت.

وی ادامه داد: جمهوری اسلامی از یک طرف به دنبال افزایش مشارکت اجتماعی زنان بود از طرفی دیگر به دنبال خدشه وارد نشدن به وجدان جمعی و اعتقادات مردم نیز بود.

موسوی با اشاره به اینکه دیدگاه و فرمولی که ارائه شد در ابتدای کار خوب بود، تاکید کرد: اهسته اهسته کل فرهنگ اجتماعی ایران به خصوص از دهه 70 و 80 به سمت سوی دیگری رفت و ساختار فرهنگی ما از آن عقب ماند.

**می خواهیم چیزی را به زنان تحمیل کنیم که از زمان خود عقب است

وی گفت: اینکه در سال 1401 شعار زن زندگی آزادی را می بینید به دلیل همان تعارض فرهنگی است که در دهه های قبل ایجاد شده ونشان دهنده اشکالی در این حوزه بود. پهلوی دوم می خواست جامعه ایران را سریع مدرن کند اما به دلیل ساختار جامعه فرهنگ و سیاست ما با آن همراه نشد و به دلیل وجود شکاف انقلابی ایجاد شد. الان در جمهوری اسلامی نیز می خواهیم چیزی را به زنان تحمیل کنیم که با فرهنگ و وضعیت اجتماعی امروز ما فاصله دارد و از آن عقب است.

علاسوند در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه نهاد قدرت هرجا متمرکز شود و چارچوبی برای آن نباشد می تواند مورد سواستفاده قرار گیرد، گفت: بدترین شکل توتالیتر امروز در نظام های دموکراسی دیده می شوند و می بینید که با کمک رسانه ها به دنبال خاموش کردن صدای مخالفان و منتقدان خود هستند.

وی با اشاره به اینکه ما با دو مقوله حقوق و فرهنگ حقوقی در مسئله آزادی مواجه هستیم، گفت: این دو را باید با هم پیش ببریم که اگر یکی را بگیریم و دیگری همراهی نکند به وضعیت و نتیجه مشخصی نمی رسیم.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: در فرهنگ عمومی اسلام ریاست به عنوان خدمت رسانی مطرح می شود و اگر نتوانیم از این جایگاه به درستی استفاده کنیم قطعا حقوق دیگران مورد تضییع قرار می گیرد.

وی گفت: ما چون در مقوله آزادی تنها به مسئله پوشش توجه می کنیم به خودی خود از سایر مقوله ها بازمی مانیم درحالی که باید وضعیت زنان و آزادی انها را بعد از انقلاب در همه حوزه ها و رفع شدن محدودیت ها و موانعی که از قبل وجود داشته است، مورد بررسی قرار دهیم. مجموع ان را ببینیم تا به نتیجه برسیم.

** انقلاب اسلامی پیشران حرکت زنان در جامعه بود

علاسوند افزود: در شرایط حاضر نیز از نظر قانونی مانعی برای حضور حتی 100 زن در مجلس شورای اسلامی نداریم اما چون سابقه سیاسی مردان بیشتر است و با لیست به مجلس می روند باعث شده که به این باور درباره زنان نرسیم.

وی گفت: بنده معتقدم موانعی که انقلاب اسلامی از مسیر زنان و پیشرفت انها برداشت بسیار زیاد است و اگر فرصت داشتم می توانستم شواهد آن را بیان کنم. انقلاب اسلامی پیشران حرکت زنان بوده وبه انها فرصت حضور داده است.

موسوی در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه در ایران در زمان پهلوی مردسالاری حاکم بود، گفت: به اعتقاد بنده ما در سال 1401 در شرایط سال 1961 امریکا از نظر حقوق زنان قرار داریم یعنی 60 سال باید برای حقوق زنان چانه بزنیم موضوعی مثل سقط جنین و همجنس گرایی اساسا در ایران مسئله ای نبوده است که بخواهد دنبال شود.

**انقلاب اسلامی به دنبال الگوی سومی از حضور زنان در جامعه بود

وی ادامه داد: البته انقلاب اسلامی در حوزه کشاورزی و به خصوص فعالیت های زنان فضای امنی را برای مشارکت انها فراهم کرد. شهید مطهری از بنیان گذاران انقلاب معتقد بود که ما نه به دنبال این هستیم که زن مثل جامعه خانواده سنتی به شکل کالا مورد توجه قرار گیرد و نه مانند جامعه غربی با ان مثل ابزار برخورد شود و به دنبال ارائه الگوی سوم در حوزه زنان هستیم که به اعتقاد من این الگو ارائه نشد و در این حوزه ناموفق بودیم.

** مشکلات حوزه زنان حل نشده است

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه در دولت مدنی حقوق، قانون و اقلیت ها مورد توجه قرار می گیرند با خطاب قرار دادن علاسوند مبنی براینکه موسسه مورد نظر شما در حوزه زنان چه فعالیت هایی انجام داده است، گفت: خشونت خانگی، کودک همسری و قتل های ناموسی مشکلات امروز جامعه زنان است اما موسسه شما برای رفع آن چه اقدامی کرده است. درسال 30 هزار کودک زیر 14 سال ازدواج می کنند و هر سال 1500 دختر زیر 14 سال مادر می شوند وقتی لایحه زنان به مجلس رفت دکتر زیبایی نژاد مسئول موسسه شما ان را مبتنی بر معیارهای غربی دانست و گفت باید معیارها تغییر کند.

علاسوند در بخش پایانی این نشست با اشاره به اینکه دیدگاه اقای زیبایی نژاد و بنده به عنوان دیدگاه پژوهشکده بیان نمی شود، گفت: ما در پژوهشکده مطالعات زنان و خانواده طرفدار خانواده هستیم و هیچ محدودیتی برای استقلال زنان قائل نیستیم بلکه می گوییم پیشرفت در درون خانواده می تواند مبتنی بر امر تمدنی خانواده باشد.

وی گفت: خانواده مدنی و موسس این نظریه فقط از گفتگو حرف می زند اما در پاسخ به اینکه اگر گفتگو در خانواده به مشاجره رسید چه باید کرد، پاسخی ندارد.

موسوی نیز در بخش پایانی سخنان خود گفت: خانواده مدنی را الگوی خوبی برای حمایت از زنان است. البته در ایران نظام حقوقی و قانونی همچنان مردسالار است و از مردان حمایت می کند.