کسری مخزن آب دشت نیشابور کاهش یافت

سعید خجسته‌پور روز پنجشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا حجم کنونی آب را در مخزن دشت نیشابور حدود 80 میلیون متر مکعب اعلام و بیان کرد: سالانه 393 میلیون مترمکعب آب از مخزن دشت نیشابور برداشت می‌شود.

وی حجم سالانه اضافه برداشت آب دشت نیشابور را از طریق چاه‌های غیرمجاز افزون بر پنج میلیون مترمکعب ذکر کرد و افزود: 260 میلیون مترمکعب از حجم آب دشت نیشابور از طریق نزولات جوی بازمی‌گردد. مدیر امور منابع آب نیشابور ادامه داد: دشت این شهرستان در گستره هفت هزار و 330 کیلومتر مربعی دارای 20 رودخانه دایمی و افزون بر 100 مسیل فصلی است.

وی مساحت آبخوان زیرزمینی دشت نیشابور را نیز 2 هزار و 560 کیلومترمربع ذکر کرد و گفت: این دشت پس از دشت مشهد بزرگترین مخزن آب زیزمینی در خراسان رضوی است. خجسته‌پور افزود: طی یک سال اخیر مالکان 936 حلقه چاه برای نصب سیستم پایش آنلاین بر روی کنتورهای خود ثبت‌نام کرده‌اند که از این تعداد 850 حلقه چاه صحت سنجی شده و هم اکنون با اولویت چاه‌های دورتر 640 حلقه چاه به صورت لحظه ای و آنلاین پایش می‌شوند. وی ادامه داد: پارسال درآمد امور منابع آب نیشابور از محل دریافت حق کارشناسی 2 میلیارد و 750 میلیون ریال و میزان آب بهای مصرفی چاه‌های غیر کشاورزی، صنعت و خدمات در حوزه شهرستان نیشابور و فیروزه 21 میلیارد و 300 میلیون ریال بود و طی این مدت 62 میلیارد و 300 میلیون ریال بابت اضافه برداشت از مالکان چاه‌های آب دریافت شده که این‌مبلغ صرف پروژه های تعادل بخشی می‌شود.

تکمیل آبگیری سد بار و طرح تغذیه مصنوعی فاروب رومان

مدیر امور منابع آب نیشابور گفت: بارندگی های امسال باعث شد سد بار که 23 میلیون و 500 هزار متر مکعب گنجایش دارد به میزان 21 میلیون و 700 هزار متر مکعب برای مصرف آب شرب شهر فیروزه و شرکت فولاد خراسان تخصیص و آبگیری شود. وی "رودخانه بار" را که از کوه‌های بینالود واقع در شمال غربی نیشابور سرچشمه می‌گیرد یکی از سرشاخه‌های "رود کالشور" در این شهرستان دانست و افزود: "سد خاکی بار" با هسته مرکزی رسی به همراه آب بند این سد با هدف تامین آب شرب نیشابور به میزان هشت میلیون متر مکعب در سال، تامین آب صنعت و مجتمع فولاد خراسان به میزان 6 میلیون متر مکعب در سال و مهار سیلاب و جلوگیری از خسارت سیلاب به اراضی و روستاهای موجود بر روی این رودخانه احداث شده است. خجسته‌پور ادامه داد: طرح تغذیه مصنوعی فاروب - رومان با ظرفیت بیش از 9 میلیون و 820 هزار و 80 متر مکعب و با هدف انحراف جریان های سطحی مازاد بر دبی پایه و تغذیه سفره های آب زیرزمینی، حفاظت نواحی پایین دست رودخانه در برابر سیلاب، بهبود وضعیت منابع آب و استفاده مناسب تر از چاه‌های محدوده طرح پایان یافت. وی گفت: طی این مدت طرح تغذیه مصنوعی درود، ابکوزه و سلطانیه هم به ترتیب با ظرفیت یک میلیون و 500 هزار متر مکعب و یکصد هزار و یک میلیون و 200 هزار متر مکعب جهت نفوذ به آبخوان‌های دشت نیشابور تکمیل شد. مدیر امور منابع آب نیشابور افزود: بزرگترین طرح تغذیه مصنوعی خراسان رضوی در "رودخانه فاروب رومان" نیشابور اجرا شده که دارای 6 بند هر کدام به وسعت 20 هکتار و عمق 9 متر است.

وی ادامه داد: طرح‌های تغذیه مصنوعی به عنوان طرح های بزرگ استحصال آب باران در حوضه‌های آبریز نقش مهمی در مدیریت منابع آب در کشور دارد و نیشابور به خاطر قرار گرفتن در دامنه رشته کوه بینالود شرایط مناسبی به منظور اجرای این طرح‌ها برای مهار سیلاب‌ها و جبران کسری سفره های آب زیرزمینی دارد. خجسته‌پور گفت: طی بررسی های اولیه صورت گرفته امسال 60 میلیون متر مکعب آب از حوزه آبریز نیشابور خارج شده و به کال شور رفته است. وی افزود: تعداد بسیاری از چاه‌های آب شرب نیشابور به دلیل برخورداری از خصوصیات فیزیکی بسیار خوب در بخش مخروطه افکنه رودخانه فاروب رومان قرار دارد و حداقل امکان اجرای پنج طرح تغذیه مصنوعی دیگر در نیشابور وجود دارد که اجرای هر کدام از آنها نیازمند تامین یکصد میلیارد ریال اعتبار است.

نیاز 10 میلیارد ریالی برای لایروبی و بازگشایی مسیل‌ها

مدیر امور منابع آب نیشابور ادامه داد: طی 2 سال گذشته در شرایط ترسالی بوده‌ایم و مشخص نیست سال آینده وضعیت چگونه باشد و ممکن است باز هم بارش ها کم شود ولی در زمانی که بارندگی زیاد داریم باید ابتدا رفع خطر شود تا خسارت جانی و مالی نداشته باشیم. وی گفت: در این چارچوب از سال گذشته لایروبی و بازگشایی مسیل ها در شهرستان آغاز شد و با اینکه سه میلیارد ریال اعتبار دولتی در این خصوص داشتیم با مشارکت و همیاری مردم و بخش خصوصی به میزان 10 میلیارد ریال فعالیت عمرانی در این بخش انجام شد. خجسته‌پور افزود: پارسال 80 کیلومتر از مسیل ها لایروبی و 33 کیلومتر نیز بازگشایی شد که باعث شد در فروردین امسال حداقل خسارت را داشته باشیم و 100 مسیل و 20 رودخانه دائمی در شهرستان وجود دارد که برای بهبود نقاط حادثه خیز آنها 10 میلیارد ریال دیگر مورد نیاز است. وی ادامه داد: با لایروبی مسیلها، آب در مسیر اصلی خود حرکت می کند و باعث کاهش خسارات و همچنین باعث باز شدن چشمه های خاک که اصلی ترین مکان‌ها برای تغذیه سفره های زیر زمینی هستند می‌شود.

مدیر امور منابع آب نیشابور گفت: برای لایروبی هر کیلومتر حدود 20 میلیون تومان اعتبار نیاز است و با توجه به گستردگی زیاد مسیل‌ها و رودخانه های نیشابور امکان پرداختن به تمام آن‌ها میسر نیست. وی حجم بهره‌برداری‌های غیرمجاز را از سیلاب فاجعه‌آمیز توصیف و بیان کرد: میزان این اقدام در مناطق میرآباد و صومعه شهرستان نیشابور بسیار بیشتر است لذا در این خصوص طرح شکایت شده و کارگروهی نیز برای بررسی آن تشکیل شده است.

هم‌اکنون افزون بر 80 درصد آب تجدیدپذیر دشت نیشابور مصرف می‌شود. این دشت دارای 2 هزار و 704 حلقه چاه آب، 924 رشته قنات و هزار و 84 چشمه است که سالانه 590 میلیون مترمکعب آب از آنها برداشت می‌شود.

این حجم برداشت در حالی است که حجم آب تجدیدپذیر از محل منابع سطحی و زیرزمینی دشت نیشابور 459 میلیون مترمکعب است.

دشت نیشابور از سال 1367 به عنوان "دشت ممنوعه" در توسعه چاه‌های آب اعلام شد. با کاهش سطح اشباع و افت سطح آب چاه‌های دشت نیشابور سالانه جواز کف‌شکنی برای 100 حلقه چاه و جابه‌جایی آنها صادر می‌شود. نیشابور دومین شهر پرجمعیت استان خراسان رضوی در 127 کیلومتری غرب مشهد قرار دارد. شهرستان 450 هزار نفری نیشابور مرکب از چهار بخش مرکزی، زبرخان، سرولایت و میان جلگه و 431 روستا است.

بر اساس اعلام وزارت نیرو وضعیت منابع آب زیرزمینی 80 درصد از مجموع 609 دشت ایران بحرانی است. بهره‌برداری غیرمجاز از منابع آب‌های زیرزمینی، کشت نامناسب با وضعیت اقلیمی هر منطقه و تغییرات اقلیمی مهمترین عوامل بحرانی شدن وضعیت بقای دشت‌ها در ایران هستند.

• نیشابور
• شرکت مدیریت منابع آب ایران