کشتار 51 یوزپلنگ ایرانی در سه دهه اخیر

شاهرود - نگاهی به آخرین آمار اعلام تلفات یوزها از سوی مراجع رسمی دولتی نشان می‌دهد که در سه دهه اخیر 51 یوز در کشور تلف شده است که تصادف، سگ‌های گله و انسان عوامل اصلی این آسیب هستند.

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - امین ولیان: نگاهی دقیق به برخی آمارهای رسمی تلفات یوزها از سوی دست‌اندرکاران این حوزه طی سال‌ها پیش به راحتی نشان می‌دهد که آمار کشتار 43 قلاده‌ای یوزها طی 28 سال اخیر که چندی پیش خبرگزاری دولتی منتشر کرد عددی کوچک‌تر از واقعیت است و می‌باید اصلاح شود.

قبل از آن می‌توان انتقاد جدی را به سازمان محیط زیست به عنوان متولی حیات وحش کشور و نیز سازمان یا انجمن‌هایی که اعلام آمار و کار رصد گونه‌ی یوزپلنگ را سال‌ها پیش و هم اینک در دست دارند وارد ساخت در صورتی که کمترین انتظار آنست که هرگونه اخبار و اطلاعات پیرامون یوزها به شکلی کاملاً شفاف و به صورت ادواری ارائه شود.

همچنین پلان و نقشه‌ی نجات یوزها از انقراض به صراحت بیان شود که بی شک این شفافیت و البته پاسخگویی در قبال تصمیمات و برنامه‌ها، برکات فراوانی را برای نتیجه‌ی کار یعنی نجات یوزها از انقراض در بر خواهد داشت.

نقد آمارهای دولتی

اما در نقد آمار ارائه شده توسط خبرگزاری‌های دولتی به نقل قولی معتبر اشاره خواهد شد تا تناقضات آماری با این مقایسه اجمالی بیان شود:

مدیر عامل وقت انجمن یوزپلنگ ایرانی مرتضی اسلامی دهکردی در مهرماه 92 بیان می‌دارد: در دهه‌ی هفتاد 12 یوز، در دهه‌ی هشتاد 24 و در دهه‌ی نود [تا تاریخ مصاحبه، یعنی سال 91 و نیمه اول 92] پنج قلاده یوز به دست انسان تلف شدند» این درحالی است که طبق گزارش خبرگزاری‌ها و منابع رسمی دولتی در دهه‌ی 70 تنهادو یوز از دست رفته‌اند (10 قلاده کمتر)، در دهه هشتاد همچنین 28 یوز (چهار قلاده بیشتر) و در سال 91، هفت یوز تلف شده که دو مورد بیشتر از آمارها است.

برخی از تلفات یوزها که همگی مستند و رسانه‌ای شده‌اند اما در آمار گزارش خبرگزاری‌های دولتی نیامده است، از جمله تلف شدن دو یوزپلنگ (ابتدا مادر و سپس یک توله) در محدوده عباس آباد، جاده‌ی شاهرود _ مشهد در تاریخ 26و30 آذر 93 و یا تلف شدن یوزی با نام یارقلی که در تصادف جاده‌ای سنخواست _ جاجرم در مجاورت پناهگاه حیات وحش میاندشت در استان خراسان شمالی در تاریخ 24 آبان 97 از دست رفت و نیز تلف شدن یوز توران توسط سگ‌های گله در سال 92 و یا تلف شدن یوز نر توران توسط افراد محلی در سال 94؛

اما ایراد دیگری که به گزارش خبرگزاری دولتی می‌توان وارد ساخت اضافه کردن آمار دو توله یوز تلف شده در اسارت است که به دلیل عدم اهمیت اکولوژیکی یوزه‌ای در اسارت و نیز نقش مستقیم انسان در ایجاد آنها بهتر است این دست از آمارها با تلفات یوزه‌ای طبیعت ترکیب و ادغام نشود.

نگاهی دقیق‌تر به تمام یوزهایی که تلف شده در کشور

طبق آمارهای ارائه شده از سوی محیط زیست و رسانه‌ها در دهه 70 خورشیدی 12 یوز در منطقه حفاظت شده بافق، پناهگاه حیات وحش دره انجیر یزد و... از بین رفتند در دهه 80 نیز چنین وضعیتی را شاهد بودیم و 24 یوز تلف شدند از جمله سه یوزپلنگ در تصادف جاده‌ای شاهرود _ مشهد (ابتدا دو توله، سپس یوز مادر در تاریخ هشتم و نهم مرداد 89) و نیز دو یوزپلنگ در تصادفات جاده‌ای استان یزد کشته شدند.

در سال 90 شش یوز تصادفات در جاده‌ی مهریز _ انار (در منطقه کالمند و بهادران یزد) و در سال 91 یک یوز ماده توسط سگ‌های گله در جنوب غربی توران شاهرود همزمان با آذر 91 و در سال 92 یک یوز ماده‌ی نابالغ توسط سگ‌های گله در جنوب شرقی توران شاهرود اردیبهشت 92 تلف شد.

سال 93 دو یوز شامل ضلع شمالی توران، جاده‌ی شاهرود _ مشهد در روزهای 26و30 آذر 93 تلف شدند در سال 94 یک یوز شامل یوز نر توسط چوب و چماق افراد محلی در توران شاهرود تلف شد در نیمه دوم همان سال یوز ماده با نام دلدار در توران تلف شد که گزارش آن پس از دو سال مخفی کاری سازمان و پروژه‌ی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی با فاش شدن یک گزارش از مؤسسه حیات وحش میراث پارسیان 17 آبان 96 منتشر شد.

مرگ و میری که ثبت نشده است

در سال 95 یک یوز مادر، ضلع شمالی توران، جاده‌ی شاهرود _ مشهد در روز 22 اردیبهشت 95 تلف شد در سال 97 یک یوز شامل توله یوز، ضلع شمالی توران، جاده‌ی شاهرود _ مشهد در تاریخ 16 مرداد 97 تلف شد و در سال‌های 98 تا 1400 یعنی پس از گذشت یکسال از تصدی پست ریاست محیط زیست توسط عیسی کلانتری که یوزها را مسئله‌ای فرعی دانسته و صریحاً گفته بود یوزپلنگ ایرانی را باید منقرض شده دانست هیچ‌گونه تلفاتی ثبت نگردیده است!

در سال جاری نیز یوز ماده‌ی نابالغ، نزدیک به ضلع شمالی توران، جاده‌ی شاهرود _ مشهد همزمان با 15 مرداد 1401 تلف شد. با جمع بندی آمار ذکر شده متأسفانه به عدد 51 یوزپلنگ تلف شده در نزدیک به سه دهه‌ی اخیر می‌رسیم.

*کنشگر محیط زیست و محقق حوزه یوز