کنسرت خیابانی همایون شجریان / آغاز با دیار عاشقی‌ها و پایان با مرغ سحر

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشست خبری همایون شجریان عصر دوشنبه 10 شهریور 1404 با حضور خبرنگاران برگزار شد. او خبر داد که پس از سال‌ها پیگیری، مجوز اجرای خیابانی صادر شده است. اجرای پیش‌رو، رایگان و بدون محدودیت برای حضور مخاطبان است. همه نهادهای مرتبط، آمادگی خود را اعلام کرده‌اند. هدف، تجربه‌ای مشترک و فراموش‌نشدنی برای مردم است.

جمعه 14 شهریور، ساعت 22، میدان آزادی

نخستین توضیحیات همایون شجریان درباره کنسرت رایگانِ آخر هفته جاری؛ کنسرت روز جمعه 14 شهریور ساعت 10 شب در فضای باز میدان آزادی برپا می‌شود. انتخاب ساعت دیرتر، برای کاهش فشار ترافیکی شهر است. اجرا ایستاده خواهد بود و صندلی تعبیه نشده است. صحنه برای ارتقای دید تماشاگران نصب می‌شود تا ازدحام، تجربه‌ی دیداری را مختل نکند.

هم‌خوانی در آزادی؛ آغاز با «دیار عاشقان» پایان با «مرغ سحر»

برنامه با قطعه «دیار عاشقی‌هایم» آغاز می‌شود و با تصنیف «مرغ سحر» پایان می‌پذیرد. رپرتوار از قطعاتی برگزیده از اجراهای اخیرِ همایون شجریان شکل گرفته است؛ قطعاتی که مخاطبان با آن‌ها خاطره دارند. ارکستر «سیاوش» با 30 نوازنده ایرانی و کلاسیک، خواننده را همراهی می‌کند. شجریان تأکید کرد: «در این اجرا خواننده‌ی دیگری همراهم نیست. زمان کم بود. اما امیدوارم در آینده امکان همراهی خوانندگان دیگر، از جمله بانوان، فراهم شود.»

همایون شجریان: «این جلسه به خاطر اعطای مجوز کنسرتی خیابانی است که سال‌ها آرزویش را داشتم... چندی پیش خبر دادند که امکان برگزاری این کنسرت وجود دارد.»

شجریان دستمزدی دریافت نمی‌کند

پشتیبانی مالی این رویداد با بانک صادرات است. بخشی از بودجه صرف تجهیزات صوتی و تصویری پیشرفته می‌شود تا تماشاگران دور از صحنه نیز تجربه‌ای باکیفیت داشته باشند. نمایشگرهای بزرگ برای پوشش بصری نصب خواهد شد. هزینه این تجهیزات حدود 6 میلیارد تومان برآورد شده است. به گفته‌ی شجریان، او دستمزدی دریافت نمی‌کند و هزینه‌ها صرف کیفیت اجرا و حقوق اعضای ارکستر می‌شود.

همایون شجریان: «هیچ منعی برای حضور افراد وجود ندارد... امیدواریم شب خوبی برای مردم باشد. این دیکته‌ای نانوشته است و تازه داریم به سازوکار آن پی می‌بریم.»

جنگ هم بشود در کنار مردم هستم

شاید مهمترین پرسشی که در این نشست مطرح شد، مربوط به ماجرای جنگ تحمیلیِ 12 روزه بود. یاسر یگانه از همایون شجریان پرسید که اگر جنگی رخ دهد، شما کجا خواهید بود؟ تهران می‌مانید، از تهران خارج می‌شوید یا ترجیح می‌دهید خارج از کشور باشید؟

پاسخ همایون شجریان اما بسیار تامل‌برانگیز بود. همایون گفت: «اگر جنگی رخ دهد، در ایران و کنار مردم می‌مانم. نهایت تا شمال می‌رویم (می‌خندد) نظرم این است که در شرایطِ بحرانی که آدمی کاری از دستش ساخته نیست، باید به کارهای روزمره و زندگی عادی بپردازد. در جنگ 12 روزه هم ما درگیر برگزاری کنسرت‌های خارج از کشور بودیم و خارج از ایران گیر کرده بودیم. امکان برگشتن به کشور را نداشتیم. همه ما با اینکه خارج از ایران بودیم نگران کشور و خانواده‌هایمان بودیم. بالاخره توانستیم راهی برای بازگشت به کشور پیدا کنیم. الان هم امیدوارم آرمش بر کشور حاکم باشد، اما اگر اتفاقی هم بیافتد، در کنار مردم خواهم بود.»

همایون شجریان: «صدای موسیقی در شهر باید شنیده شود. موسیقی باید جایگزین بوق و سروصدایِ ماشین‌ها شود. حضور خوانندگان زن در موسیقی ایران مطالبه‌ی جامعه‌ی موسیقی و مخاطبان است. برای این اجرا، زمان آماده‌سازیِ قطعه‌ای مشترک با خواننده‌ی زن مهیا نبود. ولی امیدوارم در آینده این اتفاق را رقم بزنیم.»

چرا کنسرت رایگان؟ / ما 500 هزار متقاضی خرید بلیت داشتیم

چرا اکنون؟ عطش مخاطبان برای دسترسی عادلانه به اجراهای زنده و محدودیت ظرفیت سالن‌ها، انگیزه‌ی اجرای خیابانی را تقویت کرده است. شجریان گفت سال گذشته بیش از 500 هزار متقاضی برای کنسرت‌هایش وجود داشته، اما زیرساخت سالن‌های پایتخت پاسخگو نبوده است. این اجرا می‌تواند الگوی تازه‌ای برای مواجهه با تقاضای انبوه و مقابله با بازار سیاه بلیت باشد.

رضا معطریان از عکاسان پیکسوت کشورمان در این نشست به عنوان عکاس روزنامه ایران حضور داشت و عکاسی می‌کرد

شهر به صدا درمی‌آید

اجرای رایگان در میدان آزادی، از حیث دسترسی عمومی و مکان نمادین، اهمیت تاریخی دارد. میدان آزادی، در حافظه شهری تهران، محل رخدادهای جمعی و فرهنگی بوده است. قرار دادن موسیقی در متن شهر، می‌تواند به احیای «حق شنیدنِ عمومی» کمک کند و مسیر را برای هنرمندان دیگر هموار سازد. شجریان یادآور شد که ایده کنسرت خیابانی را سال‌ها پیش مطرح کرده و اکنون موانع اداری کنار رفته است.

نکته: همایون شجریان نخستین بار در سال 1397 بود که پیشنهاد برگزاری کنسرت رایگان برای مردم را مطرح کرد. عکس یادگاری همایون شجریان در کنار خبرنگاران حوزه موسیقی

مدیریت جمعیت، ایمنی و پخش آنلاین

برآورد دقیق جمعیت ممکن نیست. تمهیدات لازم در هماهنگی با نهادهای مرتبط اندیشیده شده است. هدف، برگزاری منظم و ایمن یک کنسرت ایستاده در فضای باز است. تیم برگزارکننده روی پخش آنلاین نیز کار می‌کند تا افراد فاقد امکان حضور، اجرا را دنبال کنند.

سحر فروزان، مدیر پروژه: «این کنسرت مستقل و بدون وابستگی به هیچ مجموعه‌ای، با حمایت بانک صادرات برگزار می‌شود.»

به روایت موسیقی

هارمونیک و مدال: طبق اعلام خواننده، بخشی از قطعات در دستگاه‌های «شور» و «ماهور» اجرا می‌شوند. «شور» با فواصلِ آشنا و حس تعلیق ملایم، بستر مناسبی برای بداهه‌خوانی فراهم می‌کند. «ماهور» با قرابت به ماژور غربی، امکان آرک‌های آوازی باشکوه را مهیا می‌سازد. ریتم و فرم: انتظار می‌رود تناوب میان ضربی‌های منظم و آوازهای آزاد، پویایی شنیداری را حفظ کند. انتخاب آغاز با «دیار عاشقان» و پایان با «مرغ سحر» یک قوس روایی - عاطفی می‌سازد؛ شروع حماسی، پایان خاطره‌انگیز و همخوان. همراهی ارکستر 30 نفره، فضای هارمونیکِ پرتر و بافت چندلایه ایجاد می‌کند. تعادل میکسِ سازهای ایرانی و زهی‌های کلاسیک، برای وضوح جمله‌های آوازی کلیدی است. در فضای باز، مدیریت «delay»‌ها، فیدبک و رزونانس‌های فرکانس پایین اهمیت دارد. کیفیت صوتی در فضای باز: استفاده از آرایه‌های لاین‌اَرِی، دیلی‌تاورها و مانیتورینگ دقیق می‌تواند افت انرژی در فواصل دور را جبران کند. نصب نمایشگرهای بزرگ، یکپارچگی تجربه‌ی بصری - شنیداری را تقویت می‌کند.

تجربه مخاطب و دسترس‌پذیری

رایگان بودن، مرزهای طبقاتیِ دسترسی را برمی‌دارد و «حق شنیدن» را عمومی می‌کند. اجرای ایستاده، انرژی جمعی را بالا می‌برد، اما نیازمند راهبری جمعیت است. توصیه می‌شود مخاطبان زودتر در محل حاضر شوند، مسیرهای ورود و خروج را بشناسند و اصول ایمنی را رعایت کنند. برای گروه‌های حساس، پیش‌بینی فضاهای کم‌تراکم و آب‌رسانی اهمیت دارد.

پشت‌صحنه اداری و مجوزها

به گفته‌ی سحر فروزان، درخواست کنسرت خیابانی سال‌هاست پیگیری می‌شود. در ماه‌های اخیر، جلساتی با دفتر موسیقی، معاون هنری و وزیر فرهنگ برگزار شده است. تلاش‌های نادره رضایی معاون هنری وزیر در به ثمر رسیدن چنین رویداد مهمی، انکارناپذیر است. در نهایت مسئولان وزارت فرهنگ، نشستی با مسئولان وزارت کشور برگزار کرده‌اند تا هماهنگی نهایی میانِ کلیه نهادها ایجاد شود. رویداد حاضر، مستقل است و به سفارش هیچ دستگاهی برگزار نمی‌شود.

چالش سالن‌ها و بازار بلیت

کمبود سالن‌های سرپوشیده‌ی بزرگ در تهران، یک مسئله‌ی ساختاری است. تالارهای فعلی پاسخگوی تقاضای عمومی نیستند. شجریان گفت تجربه‌ی چند سال گذشته نشان داد ظرفیت موجود، به بازار سیاه بلیت دامن می‌زند. اجرای خیابانی رایگان، پاسخی عملی به این گره است.

نسبت با میراث و یاد پدر

شجریان از پیگیری انتشار آثار منتشرنشده‌ی زنده‌یاد محمدرضا شجریان خبر داد و گفت هر قدم کاری‌اش را با یاد پدر برمی‌دارد. او یادآور شد که انتشار باکیفیت آثار در حال پیگیری است و مخاطبان می‌توانند منتظر مجموعه‌های مرتب باشند.

ماجرای انوشیروان روحانی و کنسرتش در ایران

همایون شجریان درباره برگزاری کنسرت مشترک با انوشیروان روحانی در ایران گفت هنوز موضع ایشان روشن نیست. تصمیم‌گیری نهایی منوط به اعلام خود استاد است. این مهم باید زمانی رخ دهد که خودِ آقای روحانی بخواهد که کنسرت مشترکی در ایران داشته باشیم و بعد ما در اینجا اقدامات لازم را انجام دهیم. شجریان درباره قطعات اجرا نیز تأکید کرد که همه قبلاً منتشر شده و فرآیند قانونی دارند؛ بنابراین در حوزه مجوزهای قطعات با چالشی مواجه نیست.

کنسرت خیابانی از ایده تا عمل

ایده‌ی «کنسرت خیابانی» در ایران، در سال‌های اخیر گاه‌به‌گاه مطرح شد، اما اجراهای بزرگ مقیاسِ رایگان، به‌ندرت عملی شده‌اند. از سوی دیگر، نیاز به رویدادهای شهریِ «با کیفیت فنی بالا» همواره مطرح بوده است. این برنامه، از یک سو به «عدالت در دسترسی فرهنگی» نزدیک می‌شود و از سوی دیگر، می‌تواند الگوی اجرایی برای هنرمندان و مدیریت شهری بسازد. میدان آزادی با ظرفیت پیرامونی و محورهای دسترسی متعدد، یکی از معدود نقاط شهر است که می‌تواند چنین اجتماع فرهنگی‌ای را میزبانی کند.

نتیجه‌گیری و چشم‌انداز

این کنسرت، صرفاً یک رویداد موسیقایی نیست؛ «پروتوتایپ»‌ی برای بازتعریف رابطه‌ی موسیقی و شهر است. اگر این تجربه موفق شود، راه برای تکرار آن توسط دیگر هنرمندان هموار خواهد شد. معیار موفقیت، افزون بر کیفیت هنری، در شاخص‌های ایمنی، دسترس‌پذیری، پخش آنلاین، و جمع‌سپاری نظم شهری سنجیده می‌شود. «آزادیِ شنیدن»، اگر به قاعده‌ای پایدار بدل شود، می‌تواند نقشه‌ی اجرای زنده در ایران را تغییر دهد.