کودکان گرفتار در باتلاق بازی‌های رایانه‌ای
به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران، طبق آمار منتشرشده از سوی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای، تعداد بازیکنان بازی‌های دیجیتال در ایران در سال 2023 حدود 34میلیون نفر است. این افراد به‌طور متوسط روزانه 95دقیقه و در برخی موارد تا 21ساعت در هفته به بازی می‌پردازند! از طرف دیگر مطالعات نشان می‌دهد که درحال‌حاضر 97درصد نوجوانان و 66 درصد کودکان نیز از موبایل و تبلت استفاده می‌کنند.
این یعنی کودکان و نوجوانان سهم عمده‌ای از جمعیت میلیونی بازیکنان مجازی را به خود اختصاص داده‌اند. این روزها با گسترش تکنولوژی و افزایش دسترسی کودکان‌ونوجوانان به ابزارهای دیجیتال، بازی‌های رایانه‌ای جایگاه برجسته‌ای در اوقات‌فراغت دانش‌آموزان پیدا کرده و به سرگرمی و تعامل اجتماعی آنها تبدیل شده است. بااین‌حال، در سال‌های اخیر، گسترش این نوع بازی‌ها نگرانی‌هایی را درباره تأثیرات منفی بالقوه آنها بر سلامت روان، به‌ویژه در میان دانش‌آموزان ایجاد کرده است. تحقیقات نشان می‌دهد که شیوع فزاینده اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای اغلب با افزایش سطح اضطراب و افسردگی در جوانان مرتبط است.
اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای چیست؟
اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای، که به‌عنوان «اختلال بازی» نیز شناخته می‌شود، با استفاده بیش از حد یا اجباری از بازی‌های ویدئویی مشخص می‌گردد و می‌تواند به تاثیرات قابل توجهی درعملکرد روزانه، ازجمله عملکرد تحصیلی، روابط اجتماعی و سلامت جسمانی فرد بگذارد. سازمان جهانی بهداشت (WHO) درسال2018 اختلال بازی رابه‌طور رسمی به رسمیت شناخت و آن رابه‌عنوان «الگویی از رفتار بازی مداوم که با اختلال در کنترل بازی، افزایش اولویت‌دادن به بازی بر سایرفعالیت‌ها وادامه یا تشدید بازی علی‌رغم پیامدهای منفی مشخص می‌شود» توصیف کرد.
اضطراب و افسردگی دانش‌آموزان؛ ماحصل بازی‌های رایانه‌ای
اضطراب و افسردگی از نگرانی‌های رایج در حوزه سلامت روان، به‌ویژه در میان دانش‌آموزان در دوران گذار از نوجوانی به بزرگسالی به‌شمار می‌رود. موسسه ملی سلامت روان (NIMH) گزارش می‌دهد که اختلالات اضطرابی تقریبا 31.9درصد از نوجوانان 13 تا 18ساله را تحت تأثیر قرار می‌دهد، درحالی‌که افسردگی حدود 13.3درصد را درگیر کرده است. عوامل متعددی در بروز این بحران سلامت روان نقش دارند، ازجمله فشارهای تحصیلی، مسائل اجتماعی و استفاده بیش از حد از فناوری‌های دیجیتال، به‌ویژه بازی‌های ویدئویی. اگرچه بسیاری از بازی‌های چندنفره تعاملات اجتماعی را فراهم می‌کنند، اما این تعاملات غالبا مجازی و فاقد عمق و حمایت عاطفی دوستی‌های واقعی هستند. دو محقق، والکنبورگ وپیتر، در سال 2013 به این نتیجه رسیدند که بازی‌های بیش از حد می‌توانند به انزوای اجتماعی منجر شوند، زیرا دانش‌آموزان ممکن است تعاملات آنلاین را بر ارتباطات معنادار در دنیای فیزیکی ترجیح دهند.
شباهت کودکان وابسته به بازی‌های آنلاین با کودکان اوتیسمی
دکتر فاطمه قاسم‌زاده، روان‌شناس کودک دراین‌باره می‌گوید: مطالعه‌ای که در سال 2015 انجام شد، نشان داد که زمان بیش از حد صرف‌شده در صفحه‌نمایش، ازجمله زمان بازی‌های ویدئویی، با سطوح بالاتر اضطراب و افسردگی در نوجوانان مرتبط است. این تحقیق تأکید کرد که وقتی بازی با سایر جنبه‌های زندگی تداخل پیدا کند، می‌تواند به احساس انزوا، استرس و کاهش تعاملات چهره به چهره منجر شود. وی با بیان این‌که بزرگ‌ترین آسیب اعتیاد به این بازی‌ها کاهش ارتباط با دیگران است، می‌افزاید: تحقیقات نشان می‌دهد کودکانی که دائم مشغول بازی‌های رایانه‌ای هستند، شباهت زیادی به کودکان مبتلا به اوتیسم دارند و این عدم ارتباط با دیگران بر رشد اجتماعی کودک اثر می‌گذارد. این روان‌شناس ادامه می‌دهد: این بازی‌ها رشد اجتماعی کودکان را کند و وضعیتی را ایجاد می‌کنند که آنها مهارت‌های ضروری برای برقراری ارتباط با دیگران را نادیده می‌گیرند. در نتیجه، در بزرگسالی با چالش‌های متعددی مواجه خواهند شد. قاسم‌زاده با بیان این‌که نمی‌توان کودکان را به‌طورکلی از این بازی‌ها منع کرد می‌گوید: والدین باید با نظارت بر کودکان و درنظرگرفتن جایگزین‌های مناسب برای آنها میزان استفاده از این ابزارهای دیجیتال را کنترل کنند. طبیعی است وقتی کودک هیچ سرگرمی‌ای ندارد برای پرکردن اوقات‌فراغت به ابزارهای دیجیتال و استفاده از موبایل پناه می‌برد.
بازی یا فرار از افسردگی؟
یکی از عوامل و سازوکارهایی که موجب گرایش شدید برخی کودکان و نوجوانان به بازی‌های رایانه‌ای می‌شود، تجربه‌ای همه‌جانبه و پاداش‌دهی این بازی‌هاست. این بازی‌ها معمولا به بازیکنان امکان دستیابی به اهداف و دریافت تمجید را می‌دهند. این پاداش‌ها می‌توانند باعث ترشح دوپامین در مغز شده و تمایل فرد به ادامه بازی را تقویت نمایند. با گذشت زمان، این مساله ممکن است موجب وابستگی به بازی به‌عنوان یک مکانیسم مقابله‌ای در برابر احساسات منفی مانند استرس و اضطراب شود. مطالعه‌ای در سال 2017 نشان داد که بازی می‌تواند به‌عنوان یک فعالیت فراری برای کسانی باشد که با اضطراب اجتماعی یا افسردگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و به‌طور موقت احساسات پریشانی را کاهش می‌دهد. بااین‌حال، اثرات درازمدت می‌تواند مضر باشد، زیرا فرد ممکن است به‌جای جست‌وجوی استراتژی‌های مقابله سالم‌تر، به‌طور فزاینده‌ای به بازی برای مدیریت احساسات خود وابسته شود.