گذر از «دو چشم طوفان» در اولین مأموریت دانش‌بنیان تاریخ دریایی ایران
گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس، سیده راضیه حسینی؛ «دریانوردی دور کره زمین با عبور از هفت دریا و هفت تنگه»؛ این، مأموریت ویژه‌ای بود که دو ناوشکن دنا و مکران برای اولین بار در تاریخ باید انجام می‌دادند. دنای حدودا 1200 تنی قرار بود به نقاطی از اقیانوس آرام و اطلس و هند برود که حتی ناوهای 8000 تنی را به قعر دریا کشیده بود؛ آن هم در یک سفر پیوسته.
اما ماجرا از این هم پیچیده‌تر بود؛ در ساده‌ترین مأموریت‌ها و سفرهای آبی، دانستن وضعیت آب‌وهوا و جریان آب بخش اصلی ماجرا و تعیین‌کننده موفقیت یا شکست آن است؛ چه برسد به مأموریتی که قرار است دور تا دور کره زمین را روی آب طی کند و 232 روز طول بکشد. آن هم در مسیرهایی مانند اقیانوس آرام که برخلاف اسمش، سالانه بین 30 تا 80 طوفان تولید می‌کند. نرم‌افزارهای پیش‌بینی شرایط جوی و جریان‌های اقیانوسی را برای ایران تحریم کرده بودند؛ ابزارهایی که حیاتی‌ترین بخش چنین مأموریتی است.
این فناوری توانست در یکی از خیره‌کننده‌ترین بخش‌های مأموریت، ناوگروه را از بین «دو چشم طوفان» رد کند؛ جایی که در بالادست و پایین‌دست، طوفان داشت کشتی‌ها را در هم می‌کوبید
همین پیچیدگی‌های عجیب کافی بود تا کسی جرئت نکند حتی به چنین مأموریتی فکر هم بکند و برای همین بود که خیلی‌ها آن را نشدنی می‌دانستند. اما دریامردان نخبه ارتش کاری کردند کارستان؛ نرمافزار را چندین برابر دقیق‌تر از نمونه خارجی، خودشان ساختند. نرم‌افزاری که آب‌وهوای «50 سال گذشته» در تمام مسیرهای اقیانوسی را بررسی کرد تا به بهترین مسیر دریانوردی برسد.
عبور از میان دو چشم طوفان
این فناوری توانست در یکی از خیره‌کننده‌ترین بخش‌های مأموریت، ناوگروه را از بین «دو چشم طوفان» رد کند؛ جایی که در بالادست و پایین‌دست، طوفان داشت کشتی‌ها را در هم می‌کوبید و ناوگروه‌های ارتش ایران، با قدرت و صلابت از مسیری امن بین این دو دریای متلاطم عبور کردند.
اما قدرت علمی و فناورانه این مأموریت، فقط نرمافزار کلیدی پیش‌بینی آب‌وهوا نبود؛ ایجاد تعادل در مکرانِ غول‌پیکر، چالش دیگری بود که باید از پسش بر می‌آمدند. مکران، پشتیبانِ دنا بود و در طول این 232 روز باید محموله‌های متعددی از جمله سوخت را باید با خود حمل می‌کرد و همین، ایجاد توازن و بالانس در این ناوبندر را حیاتی می‌کرد؛ چرا که کوچکتری ناترازی باعث می‌شد در مواجهه با جریان‌های مواج یا طوفان‌های آب‌وهوایی، حتی منجر به واژگون‌شدنش شود. کشتی‌های دنیا برای ایجاد توازن در ناوبندر نیز از یک نرمافزار حرفه‌ای استفاده می‌کنند که آن هم برای ایران تحریم شده بود! نخبگان ارتش این نرمافزار را هم بومی کردند و آن را به رکن فناورانه دیگری برای این مأموریت، تبدیل کردند.
همه این‌ها باعث شد بزرگترین مأموریت دریایی کشور، یک مأموریت استوار بر پایه علم و فناوری بومی نخبگان باشد. «مأموریت کد 360 را از لحاظ علمی می‌توانیم اولین مأموریت دانش‌بنیان در تاریخ نیرودریایی ارتش بدانیم. چون مبتنی بر چند نرمافزار بومی بود که توانست این مأموریت مهم و دشوار را محقق کند» این را ناخدا موسویان، فرمانده ناوشکن مکران می‌گوید.
امیر فتاحی، فرمانده ناوگروه در خصوص این فناوری کلیدی می‌گوید: «ما 71 روز در اقیانوس آرام دریانوردی کردیم، در این 71 روز قطعاً هر چیزی که امکان داشت این اقیانوس داشته باشد ما باید می‌دیدیم و خدا را شکر به واسطه همین نرم افزار خیلی وقت‌ها از طوفان‌هایی که در مسیرمان بود با تغییر مسیر گذر کردیم.»
بررسی وضعیت جوی 5 سال گذشته در یک فرایند حرفه‌ای
«ناخدا محمد گلبازگیر»، مسئولیت بومی‌سازی این نرم‌افزارها را برعهده داشته است. او جانشین معاونت علمیات نداجاست؛ واحدی که تیم هدایت ناوگروه را برعهده داشته است. گلبازگیر درباره فرایندی که منجر به بومی‌سازی این نرمافزار شد می‌گوید: «یکی از مهمترین مواردی که برای انتخاب مسیرهای دریانوردی - به‌ویژه مسیرهایی که مسبوق به سابقه نبوده - باید مورد توجه قرار بگیرد، پیش‌بینی وضعیت جوی است که مشتمل بر وضعیت هواشناسی و اقیانوس‌شناسی است. در این پیش‌بینی باید آیتم‌های متعدد مورد توجه قرار بگیرد. ما با استفاده از یک ابررایانه، نرم‌افزاری را طراحی کردیم که وضعیت جوی 50 سال گذشته در مسیرهای مختلف اقیانوسی را بررسی کردیم. به‌عنوان مثال بررسی کردیم در شمال اقیانوس آرام یا نزدیک خط استوا یا در نیمکره جنوبی، مسیرهایی که برای ما امکان عبور از آن وجود دارد، شاهد چه طوفان‌هایی در 50 سال گذشته بوده است. چقدر احتمال دارد که بادهای شدید را شاهد باشیم. در ادامه، مسیرهایی که از نظر دریانوردی مناسب نبودند را یک به یک حذف می‌کردیم تا در نهایت به مسیری برای دور تا دور کره زمین رسیدیم که بهترین حالت ممکن را از نظر وضعیت جوی داشت و با کمترین چالش‌های ممکن مواجه می‌شد.»
یک هفته قبل یک ناو تایلندی غرق شده بود
او درباره به یکی از پرچالش‌ترین بخش‌های سفر اشاره می‌گوید: «فاصله بین اندونزی و تا ریودوژانیروی برزیل 120 روز دریانوردی یکپارچه در دو اقیانوس بزرگ اطلس و آرام بود؛ اما ناوگروه هردو اقیانوس را به سلامتی طی کرد» این در حالی است که تقریبا دو هفته قبل از عبور ناوگروه ایران از اقیانوس آرام، یک ناوشکن جدید تایلندی در همان محل غرق شده بود.
جمع نخبه متخصصین دانشگاهی در پروژه حضور داشتند
ناخداگلبازگیر در مورد تیم علمی که به در این پروژه حضور داشتند می‌گوید: «متخصصین مجتمع علوم دانشگاهی امام خمینی نوشهر متخصصینی در حوزه‌های هواشناسی، اقیانوس‌شناسی و وضعیت اقلیم‌شناسی داریم که دوره‌های حرفه‌ای فرصت مطالعاتی را هم گذرانده‌اند و پایه‌های اصلی پروژه‌های دانش‌بنیان نیروی دریایی هستند و تیم بومی‌سازی این نرمافزار را تشکیل دادند.»
ناخدا درباره همکاری سایر نهادها هم اینطور توضیح می‌دهد: «ما برای جمع‌آوری داده‌های دقیق جوی، همچنین به نهادهای دیگری مانند سازمان بنادر و دریانوردی، شرکت ملی نفتکش نیز که مسیرهای مختلف را پیموده بودند، مراجعه کردیم و از اطلاعات آن‌ها هم برای بهبود خروجی نرمافزار استفاده کردیم. همکاران من از داده‌ها و اطلاعات نخبگان سایر دانشگاه‌ها هم استفاده کردند و در مجموع از هر طریقی که می‌توانستیم عملکرد نرمافزار را به بالاترین کیفیت ممکن رساندیم.»
فرایند پایش وضعیت 50 سال همه مسیرهای اقیانوسی، کار یک ذوز و دو روز نبود؛ حتی وقتی ابرکامپیوترها به کار گرفته شده بودند. ناخدا می‌گوید: «پردازش داده‌های هواشناسی بسیار زمان‌بر است؛ ما بعضا داده‌ها را به ابرکامپیوتر می‌دادیم چندساعت طول می‌کشید داده‌ها را پردازش کند و خروجی را به ما تحویل دهد. چون باید حالت‌ها و مسیرهای مختلف را با داده‌های موجود ارزیابی و تحلیل می‌کرد. به‌همین خاطر برای پیدا کردن بهترین مسیر، حدود پنج ماه زمان صرف کردیم و موفق شدیم با دقیق‌ترین داده‌ها، امن‌ترین مسیر را پیدا کنیم.»
نرمافزار بومی کیلومترها جلوتر از نرمافزار خارجیِ تحریم‌شده
«نمونه خارجی این نرمافزار تحریم است، اما توانستیم آن را چندین برابر دقیق‌تر بومی کنیم. چرا که نمونه خارجی برای یک محدوده 100 کیلومتری و روزانه یک پیش‌بینی وضعیت جوی را می‌توانند انجام دهند. اما نرمافزار ما هر یک ساعت یک بار، پیش‌بینی را برای محدوده‌هایی با دقت مکانی بیشتر انجام می‌دهد. بنابراین توانسته‌ایم به نرم‌افزاری برسیم که به‌صورت معدل مکانی و زمانی، 600 بار دقیق‌تر است»
این گنجینه فناورانه حالا در خدمت همه مأموریت‌های دریایی ارتش است؛ به گفته گلبازگیر: «به همین خاطر است که با وجود چالش‌های مختلف جوی که در دریا اتفاق می‌افتد، برای مأموریت‌هایمان مشکلی ایجاد نمی‌شود. اما نرم‌افزاری که ما بومی کرده»
یک چالش فناورانه مهم دیگر پیش‌پای نخبگان ارتش بود
ناوگروه 86، یک چالش کلیدی دیگر را نیز با توان محققان نخبه ارتش حل کرد؛ «مکران»، ناوی است که باید از ناوشکن دنا در طول این سفر 8 ماهه، پشتیبانی می‌کرد. اما این ناو 1200 تنی، یک چالش مهم داشت: یگان‌های خیلی بزرگ، در حد مکران، اختلاف وزنشان در حالت پر و خالی خیلی زیاد است؛ وقتی چنین ناوی بخواهد چندتن مایعات مانند سوخت ناو را با خودش حمل کند، باید مایع در مخازن مختلف با همدیگر تراز شده باشند و در یک سطح باشد تا یک طرف کشتی، سنگین‌تر از طرف دیگر نباشد. این کار باید توسط یک نرمافزار تخصصی انجام شود که آن را هم به‌خاطر تحریم در اختیار نداشتند.
اما نخبگان ارتش توانستند این نرمافزار را هم طراحی و بومی کنند و با قراردادنش در مکران، بارگیری‌ها را دقیق‌سازی می‌کرد. گلبازگیر در این خصوص می‌گوید: «در واقع هر باری که به هر شکلی به این ناوبندر اضافه می‌شد، این نرمافزار تعیین می‌کرد این بار چگونه باید بالانس شود که این ناو در دریا، طه‌طور کامل تراز باشد» عدم دقت این نرمافزار می‌توانست کل مأموریت ناوگروه را به خطر بیندازد: «با وجود اینکه شما از نظر جوی پیش‌بینی‌های لازم را برای یک مسیر انجام می‌دهید، ولی اقیانوس آرام تقریبا نیمی از کره زمین است و عبور از آن 120 روز طول می‌کشد. در چنین وسعت و مساحتی، آن‌هم در چنین بازه‌ای هر کاری کنید باز هم ممکن است طوفان یا باد شدیدی پیش بیاید و برای همین باید به‌طور کامل بالانس باشد. اگر سطوح هم‌تراز نباشد، در مواجهه با یک جریان شدید آب یا طوفان ناخواسته، ممکن حتی کل ناو واژگون شود.»
اما سفر ناوبندر مکران بدون هیچ مشکلی برگزار شد؛ نرمافزار قوی و حرفه‌ای طراحی شده و به خوبی تعبیه شده بود و پاسخ خوبی هم به نیازها داد.
امواج خطرناکی به ارتفاع یک ساختمان هفت طبقه
اما قابلیت مهم‌تر و کلیدی‌تر «فناوری تعادل»، چیره‌شدن بر امواج خروشان افیانوس است که در ناوشکن دنا خودش را نشان داد؛
یکی دیگر از دستاوردهای مهم ناوگروه آزمایش میدانی وضعیت تعادل ناوشکن بومی دنا در سخت ترین شرایط بود چون طبق نظر طراحان ناوشکن برای حداکثر 25 درجه به چپ و راست طراحی شده بود لکن همانطور که در فیلم مستند دریانوردی نشان داده شده تا بیش از 40 درجه به چپ و راست خوابیده است.
یکی از مهمترین جاهایی که دریا هماورد می‌طلبید، ورودی «تنگه ماژلان» بود. جایی که دو اقیانوس اطلس و آرام به هم می‌رسند و ارتفاع موج گاهی به متر هم می‌رسد؛ یعنی ارتفاعی معادل یک ساختمان 7 طبقه! این تنگه خطرناک، حتی نفت‌کش‌هایی که وزنشان تا 8 هزار تن هم می‌رسید را در هم شکسته بود و حالا مکران و دنا باید از آن عبور می‌کردند. ناخدا گلبازگیر آن صحنه را اینطور توضیح می‌دهد: «در بخشی از مسیر در نزدیکی‌های قاره آمریکای جنوبی، در بالادست و پایین‌دست مسیر ناگروه ما یک طوفان بزرگ اتفاق افتاد و اعوجاج ناشی از آن به ناوبندر ما هم رسید. اما به‌خاطر توزین خوبی که به‌واسطه این نرمافزار قدرتمند اتفاق افتاده بود، دنا و مکران با صلابت و سلامت این مسیر را طی کردند؛ درست جایی که کشتی‌های دیگر دچار اشکال شده بودند.»
ستاد فرماندهی، 15 روز جلوتر
هر ناوگروهی که به دریا می‌رود یک کادر فرماندهی دارد که روی ناوگروه است و یک کادر هدایتی دارد که در ستاد هستند؛ مثل برج مراقبتی که در فرودگاه مستقر است. در مأموریت 360 یک تیم در ستاد نیرو این وظیفه هدایتی را بر عهده داشت. ناخدا گلبازگیر مسئولیت این ستاد را برعهده داشت.
او در خصوص فعالیت این ستاد می‌گوید: «ما در تمام طول سفر طی این هشت ماه در ستاد نیرو، همراه ناوگروه بودیم و پیش‌بینی 10-15 روز آینده را در اختیار آن‌ها قرار می‌دادیم. یعنی به آن‌ها می‌گوییم 15 روز دیگر شما به کجا می‌رسید، آنجا چه اتفاقی برایتان می‌افتد و چه کارهایی را باید انجام دهید.»
با این اوصاف، برقرار ماندن تماس یکی از بخش‌های مهم و حیاتی مأموریت بود؛ ناخدا گلباز می‌گوید: «در تمام طول سفر بین ما و آن‌ها تماس برقرار بود. به‌واسطه قدرت معاونت فاوا (فرماندهی ارتباطات و الکترونیک) در تمام طول مسیر ارتباط ما برقرار بود؛ حتی زمانیکه آن طرف کره زمین حضور داشتند و با ما 180 درجه اختلاف زاویه‌ای داشتند. و به صورت لحظه‌ای با سامانه‌های مختلفی با آن‌ها در تماس بودیم.»
البته این تماس فقط بین تیم فرماندهی و ناوگروه نبودو اعضای ناو می‌توانستند با خانواده‌شان هم تماس برقرار کنند. تماس‌هایی که برای دریامردان ارتش، مثل یک آب روی آتش بود و شنیدن صدای عزیزانشان، خستگی و دل‌آشوبه را از وجودشان می‌برد.
یک درس اساسی به فرانسوی‌ها!
اما مأموریت این ستاد از ماه‌ها قبل از شروع سفر شروع شده بود: «ما 232 روز طول سفر دریایی بود؛ اما در ستاد نیرو، مأموریت ما از چندین ماه قبل و با دستور فرمانده کل قوا برای انجام این سفر، کار ما تشکیل شده بود و پیش‌بینی‌های لازم باید انجام می‌شد.»
این آمادگی پیش از سفر، یک وجه پژوهشی خارق‌العاده هم داشت که در یک چالش دریایی با فرانسه، درس خوبی به فرانسوی‌ها داد. وصفش را از زبان ناخدا موسویان، فرمانده مکران بشنوید:
پایان پیام /
شما می توانید این مطلب را ویرایش نمایید
این مطلب را برای صفحه اول پیشنهاد کنید ناوگروه 86 مأموریت کد 360 نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ناوشکن دنا ناوبندر مکران مأموریت دانش‌بنیان علم و فناوری در دریا این خبر توسط افراد زیر ویرایش شده است
