یاداشت | تولید مبتنی بر دانش آسیب پذیر نیست

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، مقام معظم رهبری در پیام نوروزی امسال همچنان تولید را کلید حل مشکلات اقتصادی و راه اصلی عبور از دشواری‌های اقتصادی دانسته و با تأکید بر اینکه رشد اقتصادی، افزایش اشتغال، کاهش تورم، افزایش درآمد سرانه، بهبود رفاه عمومی و همچنین افزایش اعتماد به نفس و عزت ملی در گرو رونق و رواجِ اکسیری به نام تولید ملی است، سال 1401 را تولیدِ «دانش‌بنیان» و «اشتغال‌آفرین» نام گذاری کرده اند.

البته در طول سال های اخیر تأکیدات رهبری همواره بر رفع مشکلات تولید و توسعه این حوزه بوده است اما امسال ایشان بر تولید مبتنی بر اصول دانش بنیان تأکید کردند تا ضمن افزایش اشتغال یک تولید پایدار در کشور به وجود آید تا تحت تأثیر تنش های بین المللی قرار نگرفته و با تکیه با دانش فنی مسیر توسعه اقتصادی را ایجاد کند.

رهبری به درستی می دانند موتور محرک اقتصاد دانش بنیان، شرکت های دانش بنیان هستند و حتی در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی نیز برای تحقق نرخ رشد اقتصادی 8 درصدی استفاده از پتانسیل های تولیدات دانش بنیان مورد توجه جدی قرار گرفته است.

در خصوص مزایای اقتصاد دانش بنیان باید گفت تولیدات دانش بنیان برخلاف تولیدات سنتی، بر ابتکار و خلاقیت استوار است و به همین دلیل ضمن پایدار بودن، بستر لازم را برای مزیت رقابتی شدن محصولات فراهم می آورد.

امروز بازارهای جهانی به تولید مبتنی بر دانش روی آورده اند و بجای توجه به حجم تولیدات با استفاده از دانش و فناوری، نرم افزارها و اپیکیشن ها و نیازسنجی از مصرف کننده، کالای به روز و مورد نیاز آنان را در سریع ترین زمان تولید و به دست مصرف کننده می رساند. اما متأسفانه در ایران هنوز به اصول دانش بنیان در روند تولید توجه جدی نمی شود و همین امر عاملی شده تا تأثیر پذیری این حوزه از تنش های داخلی و خارجی هر روز افزایش بیشتری پیدا کند.

این در حالی است که با بکارگیری علوم دانش بنیان در تولید می توان فعالیت ها را اقتصادی تر کرد و روند سرمایه گذاری را در این بخش افزایش داد. براساس مطالعات انجام شده با افزایش سرمایه گذاری در بخش تولید چند اتفاق مهم رخ می‌دهد. اول اینکه زمینه اشتغال را فراهم می‌کند. دوم اینکه اگر تولید رونق گیرد، دیگر حوزه معیشت جامعه به عنوان یک معضل و نگرانی اصلی نخواهد بود. مسئله بعدی این است که بار بودجه‌ای از دوش نفت برداشته شده و به سمت مالیات سوق پیدا می‌کند که این امر تاثیر زیادی بر کاهش تورم دارد. 

علاوه بر این در اقتصاد دانش بنیان کاربرد دانش و اطلاعات اهمیتی اساسی دارد، در واقع تولید و توزیع و کاربرد دانش منجر به تولید ارزش افزوده در بخش اقتصاد می شود. با در نظر گرفتن این موضوع نیروی انسانی تحصیلکرده در اقتصاد دانش بنیان نقشی مهمی دارد.

غفلت ما از پتانسیل بالای نیروی انسانی تحصیل کرده در حوزه تولید در حالی صورت می گیرد که در دنیای امروز، عامل دانش، یا سرمایه دانش در جهش تولید بسیار مهم است. زیرا در فرآیند تولید، ترکیب سرمایه، نیروی انسانی و حتی سرمایه انسانی می تواند خط تولید و چرخ تولید را به حرکت در بیاورد. حتی اگر نسبت به عوامل تولید و محیط پیرامونی دانش کافی وجود داشته باشد، دانش می تواند شرایط تولید را تسهیل و بهره وری تولید و سایر عوامل تولید را بالا ببرد.

البته با توجه به مطالب عنوان شده باید این نکته را مدنظر قرار داد که تولید و اشتغال آفرینی، زمانی حائز اهمیت است که تولید از نظر اقتصادی، ارزش افزوده بیشتری برای اقتصاد با کمترین ریسک ممکن ایجاد کند. به اعتقاد کارشناسان اقتصادی تحقق تولیدی که ارزش افزوده قابل توجهی ایجاد کند، وابسته به چگونگی قرار گرفتن عوامل تولید از جمله ظرفیت سازی تولید، منابع انسانی، سرمایه ای، فیزیکی و... در کنار یکدیگر دارد.

*رابطه تنگاتنگ اشتغال، سرمایه گذاری و گسترش تولید 

به صورت کلی اساس و الگوی شرکت های دانش بنیان، حرکت در مسیرهای نوینی است که دریچه های تازه تر و کاربردی تری از تولیدات را ایجاد می کند. به همین دلیل در تولیدات دانش بنیان، سرعت عمل و بهره وری صورت می گیرد و در نهایت محصولاتی متفاوت با قیمت های رقابتی و با تعداد بیشتر راهی بازار می شود.

مهمترین ویژگی شرکت های دانش بنیان این است که در صورت حمایت دولت و به کارگیری سرمایه دانش، امکان تولید انبوه محصولات بسیار بالا می رود، موضوعی که منجر به رشد تولید می شود. بنابراین سیاست گذاری درست می تواند از مسیر رشد و توسعه شرکت های دانش بنیان، اشتغال آفرینی را رقم بزند. حرکت در این مسیر از تخریب شغل جلوگیری کند و عامل ایجاد فرصت های شغلی در اقتصاد می شود.

به صورت کلی ما با جهش تولید می توانیم ضمن توسعه صادرات از واردات بی‌رویه به کشور جلوگیری کنیم تا ارزش‌افزوده و ارزی که از کشور خارج می‌شود، در داخل باقی بماند و از آن بتوان برای توسعه زیرساخت‌های اقتصاد کشور استفاده کرد.

همچنین چنانچه تولید در داخل کشور رونق گیرد و پاسخگویی به تقاضا‌های بازار داخلی با کالا‌های ایرانی صورت گیرد، می‌توان امیدوار بود که نرخ تورم در کشور کاهش یابد. در غیر این صورت، برای تأمین نیاز‌های بازار چاره‌ای جز واردات نیست و در این صورت، قیمت تمام‌شده کالا‌های وارداتی که در بازار عرضه می‌شود، به دلیل هزینه‌های نقل و انتقال از خارج به داخل کشور و همچنین پرداخت عوارض گمرکی، بالا رفته و کالا با قیمت بالاتری به دست مصرف‌کننده می‌رسد.

در واقع، بازار گسترده داخلی ظرفیت مناسبی است که سبب می‌شود کالا‌های داخلی روی دست تولید کننده نماند؛ به عبارتی با وجود پتانسیل‌های بازار داخلی، به شرطی که کالا‌های با کیفیت تولید شود، تولیدکننده نمی‌تواند بابت عرضه‌ی کالاهایش به بازار دغدغه و نگرانی داشته باشد. حال با وجود این‌گونه ظرفیتی، باید تولید در داخل کشور جهش یابد تا نیاز‌های این بازار، بیش از آنکه از خارج تأمین شود، توسط تولیدکنندگان داخلی پاسخ داده شود.