یادداشت تسنیم | اتصال گفتمان اقتصاد مقاومتی به پارادایم «دانش بنیان» با رونمایی از «مدل دانشی تولید» در گام دوم انقلاب

گروه اقتصادی خبرگزاری تسنیم- رهبر انقلاب شعار امسال را تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین نام گذاری کرده اند. تا کنون اقتصادانان، کارشناسان و صاحب نظران مختلفی در این خصوص مباحثی را مطرح کرده اند. تاکید رهبر انقلاب در یک دهه گذشته روی موضوع تولید عملا باب یک فضای گفتمانی در اقتصاد ایران را باز کرده است.

برخی معقتدند، انقلاب اسلامی در بحث سیاسی و نوع حکومتداری، یا در موضوع مباحث اجتماعی صاحب ایده های منحصر به فرد خود بود، اما در موضوع چالشی اقتصاد عملا یک الگوی مشخص ارائه نشده بود و شاید از همین جهت اقتصاد ایران در سطح وزارت خانه ها و دستگاههای اجرایی، عملا از همان زیرساختها و چارچوبهای اقتصاد نفتی مربوط به دوره پهلوی تبعیت می کرد. این درحالی است که در یک دهه اخیر شاهد مطرح شدن گفتمان اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر انقلاب به عنوان خط کش و معیاری برای تعیین جهت گیری کلان اقتصاد ایران هستیم. بر این اساس از همان زمان که مقام معظم رهبری از گفتمان اقتصاد مقاومتی و چارچوبهای آن رونمایی کردند، عملا فضای اقتصادی کشور تحت تاثیر این چارچوبهای تازه قرار گرفته است.

همانطور که اشاره شد، محور اصلی نام گذاریهای شعار سال در یک دهه اخیر عمدتا معطوف به بحث تولید بوده است، به عنوان مثال، سال 1390: سال جهاد اقتصادی - سال 91: سال تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه‌ی ایرانی - سال 92: حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی - سال 93: اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی - سال 94: دولت و ملت، همدلی و همزبانی - سال 95: اقتصاد مقاومتی اقدام و عمل - سال 96: اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال - سال 97: حمایت از کالای ایرانی - سال 98: رونق تولید - سال 99: جهش تولید و در نهایت سال 1400 با عنوان سال تولید؛ پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی‌ها نام گذاری شد. همانطور که مشخص است، علاوه بر تاکید بر موضوع اقتصاد، محور اصلی نام گذاری سالها از سوی رهبر انقلاب، در یک دهه اخیر به طور کلی بحث حمایت از تولید بوده است.

تجمیع دوگانه حمایت از تولید و پیشتازی اقتصاد دانش بنیان در سیاستهای اقتصاد مقاومتی

این درحالی است که بعد از یک دهه گفتمان سازی در جهت اولویت دهی سیاستهای کلان کشور در راستای بحث حمایت از تولید به عنوان محور گفتمان اقتصاد مقاومتی حالا در نخستین سال دهه جدید رهبر انقلاب از مدل و رویکرد جدیدی از تولید رونمایی کرده اند که به نظر میرسد این روند در راستای تشریح جزئیات و گامهای عملیاتی همان کلان گفتمان اقتصاد مقاومتی باشد.

اگر نگاهی به سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی داشته باشیم، در بندهای نخست این سیاستها به صورت مشخص به موضوع تولید و اقتصاد دانش بنیان پرداخته شده است. به عنوان مثال، بحث "تأمین شرایط و فعال‌سازی کلیه امکانات و منابع مالی و سرمایه‌های انسانی و علمی کشور به منظور توسعه کارآفرینی و به حداکثر رساندن مشارکت آحاد جامعه در فعالیت‌های اقتصادی با تسهیل و تشویق همکاری‌های جمعی و تأکید بر ارتقاء درآمد و نقش طبقات کم‌درآمد و متوسط."

یا در جای دیگر تاکید شده " پیشتازی اقتصاد دانش بنیان، پیاده‌سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام ملی نوآوری به منظور ارتقاء جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانش‌بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش‌بنیان در منطقه."

همچنین در بند دیگر به "محور قراردادن رشد بهره‌وری در اقتصاد با تقویت عوامل تولید، توانمندسازی نیروی کار، تقویتِ رقابت‌پذیری اقتصاد، ایجاد بستر رقابت بین مناطق و استانها و به کارگیری ظرفیت و قابلیت‌های متنوع در جغرافیای مزیت‌های مناطق کشور" پرداخته شده است.

اگر بندهای سیاستهای اقتصاد مقاومتی (به خصوص قسمتهایی که در بردارنده موضوعات اصلی مثل تولید و پیشتازی اقتصاد دانش بنیان هستند) را در کنار عناوین شعار سال قرار دهیم نکات مهمی احصا خواهد شد.

نکته اول اینکه، همانطور که در ابتدای بحث تاکید شد، بسیاری از زیر ساختهای نظری اقتصاد ایران مبتنی بر گذاره های اقتصاد نفتی به جای مانده از دوران سلطنت پهلوی است و برای تغییر این رویکردها که در طی دهه‌های مختلف انباشت شده، چاره ای جز گفتمان سازی و تببین چارچوبهای نظری جدید وجود ندارد.

از سوی دیگر رهبر انقلاب بعد از یک دهه گفتمان سازی حمایت از تولید که قبل تر، چارچوبهای آن را در سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی اعلام کرده بودند، حالا بدنبال مدلی از تولید هستند که به معنی واقعی کلمه پاسخ گوی نیازهای مردم و چالشهای مختلف کشور باشد. توجه داشته باشیم که تولید در پازل اقتصاد نفتی در طی 50 -60 سال گذشته عملا فرصت توسعه واقعی و پایدار را از ایران سلب کرده است.

نکته سوم، اگر بپذیریم که هر تولیدی امروز برای کشور مطلوب نیست و بایستی چارچوبهای گفتمانی نیز تغییر کرده باشد، به نظر میرسد حالا و در گام دوم انقلاب اسلامی زمان آن رسیده باشد که مدلهای بومی متناسب با شرایط و ظرفیهای کشور با سرعت بیشتری فاصله ایجاد شده میان اقتصاد ایران و اقتصادهای توسعه یافته تر را جبران کند.

در پایان تاکید می شود، بعد از یک دهه گفتمان سازی در حوزه اقتصاد مقاومتی و اولویت دهی به موضوع تولید، با رونمایی از کارگفت جدید تولید دانش بنیان آن هم در مقعطی که گام دوم انقلاب نام گرفته، میتوانیم چشم انداز روشن تری برای تحقق هدف «ایران قوی» را ترسیم کنیم.