یک رژه عاشورایی در میان آذری زبان‌ها

یکی از آیین های مهم و جالب توجه میان آذری زبان ها، شاخسی حسین به معنای کوتاه شده «یا شاه حسین» است که عزاداران سیاه پوش در ایام دهه اول محرم آن را در هیات ها اجرا می کنند.

خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ یکی از آیین‌های محرمی که در دهه اول و در میان مردم تبریز شهرت زیادی دارد، مراسم رژه شاه حسین در تبریز است که به زبان محلی شاخسی گفته می‌شود. مراسمی با شکوه که در ایام عزاداری امام حسین (ع) در ایران هر ساله از چند روز قبل از محرم برگزار می‌شود و تا ظهر عاشورا نیز ادامه دارد به همین دلیل به آن رژه عاشورایی می‌گویند.

عزاداران در این مراسم کنار یکدیگر می‌ایستند و با گذاشتن یک دست پشت کمر همدیگر، یک زنجیره انسانی شکل می‌دهند. آنها با دست دیگر چوب یا شمشیری را از بالا به پایین حرکت می‌دهند و همزمان نوای شاه حسین (شاخسی) وای حسین (واخسی) می‌خوانند.

این آیین از آنجا نشات گرفته که می‌گویند حبیب ابن مظاهر وقتی نگرانی زینب (س) و خاندان امام حسین (ع) را می بیند به همراه یارانش دور خیمه‌ها می چرخد و به آنها دلداری می‌دهد.

او فریاد می‌زند که شمشیرها در غلاف نمی‌رود مگر اینکه گردن دشمنان را بزنند. او و یارانش شمشیرها را در هوا می‌چرخاندند و رجز می‌خواندند.

این مراسم در همه شهرها و روستاهای آذربایجان شرقی برگزار می‌شود اما در تبریز شهرت بیشتری دارد چون جمعیت آن بیشتر است و همگی بر این اصل استوار هستند که پشت یکدیگر را با دست بگیرند چون معنی آن انسجام بیشتر در میان آنهایی است که در این مراسم شرکت کرده‌اند ولی اینکه شمشیر داشته باشند یا قمه یا هیچکدام را در دست نگیرند در میان برخی از شهرها یا حتی هیات‌ها متداول نیست و برخی تنها سینه می‌زنند یا دست خالی را بالا و پایین می‌برند اما فلسفه برگزاری همه آنها یکی است. همگی نذری پخش می‌کنند و سینه می‌زنند و نجوا می‌کنند.

این آیین در در نواحی از آذربایجان، اردبیل هم برگزار می‌شود و قدمت آن را به دوران صفویان نسبت داده‌اند. به گفته برخی، این حرکت اولین بار توسط دسته نظامی قزلباش‌ها در زمان شاه اسماعیل صفوی انجام گرفت.

یکی از مهمترین نوحه‌های ذکر شده در هیات‌ها، شعر زیبای استاد دیلریش اردبیلی است که چنین سرود: حسینه یئرلر آغلار گویلر آغلار بتول و مرتضی پیغمبر آغلار الم آغلار، شه آغلار، لشکر آغلار سو آغلار، قاتیل آغلار، خنجر آغلار و یا این جمله بیشتر به گوش می‌رسد: صحرای کربلاده طوفاندئ یا محمد (ص) گؤنده ر کفن حؤسین (ع) ه، عؤریان دئ یا محمد (ص)