‌«غریب» کشی «اوج» یا تشخیص سینمایی حاتمی‌کیا و دوستان؟

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، اگر سال قبل خزایی و نقاش زاده می گفتند انتخاب ها تصمیمات شخصی داوران بوده و برای کم توجهی به آثاری چون «منصور» و مسیح پسر مریم دلایل سینمایی بوده، و اینگونه برابر خشم شدید دریالعل و دیگر مدیران اوج ایستادند تا آن بحران فروکش کند، اتفاقات پس از معرفی نامزدهای جشنواره 41 بار دیگر تداعی کننده تداوم اتفاقات سال قبل شده است. جشنواره ای که امسال دبیری آن بر عهده مجتبی امینی رییس پیشین موسسه آوینی و تهیه کننده جنجالی برنامه هفت و البته سریال گاندو بوده است. امسال و در حالی که به دلیل حوادث تلخ سیاسی در کشور، جشنواره یکی از سخت ترین و کم ستاره ترین ادوار حیاتش را تجربه می کرد، از قبل از جشنواره به صورت غیر رسمی درباره جلساتی سخن گفته شد که بر اساس آنها اوج 3 فیلم در دست ساختش را به دبیرخانه برساند. فیلم سرهنگ ثریا از لیلی عاج و غریب ساخته محمد حسین لطیفی در نهایت دو فیلمی از اوج بودند که در فهرست آثار قرار گرفتند. در این بین غریب به کارگردانی لطیفی به دلایل مختلفی چون حوادث اخیر و موضوع فیلم که نیاز به تجهیزات نظامی شرایط جوی خاص و لوکیشن های ویژه از غرب کشور داشت، در شرایط منطقی احتمالا نباید به جشنواره می رسید اما بعد از اصرار مقامات عالی برای حضور فیلم های ارگانی، پروسه تولید این فیلم 175 دقیقه ای با شتاب بیشتری پیگیری شد و نسخه ای 120 دقیقه ای از آن سرانجام برای اکران به جشنواره سپرده شد. فیلمی که سازندگانش از جمله لطیفی اعلام کردند پس از جشنواره تغییراتی خواهد داشت اما نکته این بود که اگر سرهنگ ثریا برای بازی درخشان ژاله صامتی به چشم آمد، بسیاری از منتقدان سینمایی هم این ساخته لطیفی را بهترین فیلم جشنواره لقب دادند. فیلمی که وزارت ارشاد سید ابراهیم رییسی را به تماشایش نشانده و ایرنا خبر تحسینش از سوی رییس جمهور را منتشر کرده است. فیلمی که مهدی دادمان رییس حوزه هنری و جعفریان رییس بنیاد سینمایی سوره نبودش در فهرست بهترین فیلم و کاندیدا نشدن بابک حمیدیان در نقش شهید محمد بروجردی را برایش عجیب خواندند با آنکه خودشان با داشتن چند اثر سینمایی در جشنواره، رقبای اوج محسوب می شدند و شاید جالب ترین واکنش به این نادیده گرفته شدن را سید جوادی رییس بنیاد فارابی که خودش باداشتن ده فیلم در جشنواره صاحب بیشترین فیلم ها در رویداد چهل و یکم فیلم فجر بود انجام داده است. او در این باره با تایید واکنشش به ماجرای فیلم غریب به خبرآنلاین گفته است: «به نظر من این فیلم و بابک حمیدیان شایسته قرار گرفتن در فهرست کاندیداهای سیمرغ بودند.»

ترکیب داوران یا دبیر؟ چرا غریب پسندیده نشد؟

واکنش های مثبتی که «غریب» به خود دید، باعث بالا رفتن شانس آن برای دریافت سیمرغ بهترین فیلم شد اما حتی نامش در فهرست نامزدهای این بخش قرار نگرفت. این اتفاق زمینه واکنش های منفی نسبت به عملکرد داوران را بوجود آورد. خبرگزاری مهر در این باره نوشت: «عجیب‌ترین سرنوشت را فیلم «غریب» تازه‌ترین ساخته محمدحسین لطیفی داشت؛ فیلم که به‌عنوان محصول جدید سازمان سینمایی اوج از مدت‌ها قبل از جشنواره فجر به‌عنوان مهمترین پروژه امسال سینمای ایران توصیف می‌شد و رونمایی از آن هم با واکنش مثبت اصحاب رسانه همراه بود. غیبت نام این فیلم در فهرست نامزدهای بخش‌های اصلی به‌خصوص بخش «بهترین فیلم» از عجیب‌ترین نکات فهرست داوری امسال به‌حساب می‌آید.» خبرگزاری ایرنا، ضمن انتشار خبری مبنی بر این که رئیس جمهور به تماشای «غریب» نشسته است، اشاره کرد: «شب گذشته جمعه 21 بهمن مخاطبانی ویژه داشت؛ رییس جمهور با همراهانش برای دیدن غریب در سالن وزارت ارشاد به تماشا فیلم نشسته‌اند. به گفته یکی از مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سیدابراهیم رئیسی آن را تحسین کرده و بسیار مناسب شرایط امروز جامعه خوانده است. در کنار تحسینی که «غریب» به نویسندگی و تهیه کنندگی حامد عنقا، از سوی منتقدان و اهالی رسانه دریافت کرد اما این فیلم جایی در میان نامزدهای بهترین فیلم نداشت.» همچنین در نظرسنجی 12 منتقدان و خبرنگار در ایرنا، فیلم «غریب» با میانگین 3 ستاره به عنوان بهترین فیلم جشنواره چهل و یکم فجر انتخاب شد. کارشناسان برنامه های سینمایی تلویزیون نیز حذف «غریب» از جمع بهترین فیلم ها را اتفاقی عجیب دانستند. امیر قادری منتقد برنامه «هفت» در این باره گفت: «مثل روز برایم روشن بود که سر «غریب» را می برند، چون در بین بهترین فیلم ها نبود.»

اما ترکیب پرویز شیخ طادی، محمد تقی فهیم، محمدرضا شریفی نیا، مجید اسماعیلی، مسعود نقاش زاده در کنار ابراهیم حاتمی کیا و محمود رضوی که این روزها مشغول ساخت پروژه سریال حضرت موسی برای تلویزیون هستند، کدام‌شان تصمیم به گذر از نام ساخته جدید لطیفی گرفتند؟ تصمیمی که سایت روزنامه اصولگرای جوان درباره اش نوشته است: «حتما اعضای هیات داوران باید برایش دلایلی محکم ارائه کنند.» اگرچه بعد از واکنش اعضای شاخص سوره در حمایت از ساخته اوج و توییت های غیر رسمی توسط چند فعال رسانه ای جبهه موسوم به جبهه فرهنگی انقلاب بار دیگر نگاه ها به سوی دبیرخانه جشنواره و شایعات درباره کم لطفی و نادیده گرفتن محصولات اوج برگشت. اینکه نظر شخصی چهره های سرشناسی چون حاتمی کیا که تا دو سال قبل به طور انحصاری آثارش را با اوج می ساخت اما حالا به رسانه ملی برگشته و محمود رضوی که مواضع مشخصی در سال های اخیر داشته در کنار نقاش زاده و شریفی نیا به عنوان نظر فنی این بوده که آثار اوج لیاقت هنری در رقابت با دیگر آثار را نداشته اند یا دلایلی فارغ از مسائل هنری بوده، ابهامی است که انتخاب های نهایی فجر 41 را به چالش کشیده است. هرچند امسال مثل سال گذشته اوج واکنش رسمی به اتفاقات نداشته و سکوت اختیار کرده و لطیفی هم فارغ از این اتفاقات، در مصاحبه ای انتقادی به طور کلی از فضای مدیریت فرهنگی کشور گلایه کرده بود.

همه فیلم‌های شاخص نادیده گرفته شده در ادوار جشنواره فجر

در اداوار مختلف جشنواره فجر شاهد بوده ایم که گاهی این الگوی امتحان پس داده شده، مورد توجه نبوده است و سیمرغ ها بر اساس ساز و کارهایی مبتنی بر نگاه شخصی اهدا شده! نمونه متاخرش «سیانور» که برغم سوژه مهم و پرداخت درست سینمایی به ماجرای منافقین، مورد بی مهری داوران جشنواره سی و چهارم قرار گرفت. فهرست «قدر نادیده ها» بلند است و فیلم های «دلشدگان»، «مرگ یزدگرد»، «اجاره‌نشین‌ها»، «شاید وقتی دیگر»، «شهر زیبا»، «بوی پیراهن یوسف» و... را شامل می شود. این فیلم ها مورد توجه مخاطبان و کارشناسان قرار گرفتند و همچنان جزو آثار مهم سینمای ایران هستند؛ با این حال تبدیل به نقطه ای تاریک در کارنامه جشنواره فجر شدند. این بار نیز داوران جشنواره چهل و یکم فجر از گذشته عبرت نگرفتند و بر اساس قواعد مبتنی بر سیاست های کلان و اصولی عمل نکردند.

5757