5 برنامه وزارت بهداشت برای کنترل مصرف داروهای ضدمیکروب / خطرات استفاده نابه‌جا از آنتی‌بیوتیک‌ها
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پنج برنامه وزارت بهداشت برای کاهش مقاومت میکروبی را تشریح کرد.
به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، یونس پناهی در نشست مجازی "پیشگیری از ایجاد مقاومت میکروبی با بررسی راهبردهای همگرا در تحقیقات پیشگیرانه" با بیان اینکه مصرف بی‌رویه تاییدآنتی‌بیوتیک‌ها و ایجاد مقاومت میکروبی (مقاوم شدن میکروب‌ها نسبت به اثربخشی داروهای ضدمیکروب) چالش بزرگی است که سازمان جهانی بهداشت هم به آن توجه ویژه دارد و از همه خواسته که آموزش های لازم را ارائه بدهند، بیان کرد: ابتدا باید آسیب‌ها و تبعات ایجاد این مقاومت برای بیمار، سیستم بهداشت و درمان و اثرات اجتماعی آن را بررسی کرد. حجم بزرگی از مشکلات مقاومت میکروبی به دوز مصرفی، مقدار مصرف آنتی بیوتیک و فرهنگ مصرف آن مرتبط است. سیاستگذاری در مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها بسیار اهمیت دارد تا بدانیم در کشورهای مختلف چگونه عمل شده است. کشورهایی با اقتصاد قوی از چه سیاستی بهره بردند تا توانستند تاییددوز مصرفی، مقدار و در نتیجه مقاومت میکروبی را کاهش دهند.
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، با تاکید بر ضرورت پایش مصرف به منظور کاهش استفاده آنتی‌بیوتیک‌ها در کشور، عنوان کرد: آنتی‌بیوتیک‌ها از نظر اثربخشی با یکدیگر متفاوت هستند و گاهی تجویز آن توسط افراد بدون توجه به نمودار تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها انجام می‌شود و این امر میتواند بر میزان بروز مقاومت آنتی‌بیوتیکی تاثیرگذار باشد.
پنج برنامه کلان در وزارت بهداشت برای کاهش مقاومت میکروبی
پناهی به پنج برنامه کلان در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور برای کاهش مقاومت میکروبی اشاره کرد و گفت: برای متخصصان و تصمیم‌گیران و حتی آحاد مردم باید آموزش‌های لازم ارائه شود. دانش و شواهد برای راه‌های پیشگیری از مقاومت باید تقویت شود. بروز عفونت از طریق روش‌های پیشگیرانه که میتواند بر میزان و حجم نیاز به آنتی‌بیوتیک‌ها اثر بگذارد باید کاهش یابد؛ استفاده ضدمیکروب‌ها در پزشکی و دامپزشکی باید بهبود یابد و همچنین توسعه فناوری‌های نوین جهت کاهش مقاومت آنتی‌بیوتیکی اثرگذار خواهد بود.
وی تصریح کرد: دنیا و کشورها در وضعیتی هستند که داشتن یک سیستم پویای پایش مستمر نتایج تجویز بر بهبود بیماری، بررسی رفتار تجویز، ارائه مستمر تجربه‌های موفق، صرفه جویی در هزینه‌ها و تقویت مشارکت‌های بین المللی ضروری است.
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در ادامه توصیه کرد که آنتی‌بیوتیک‌های پر مصرف به صورت دوره‌ای از چرخه خارج شود و بعد از یک مدت دوباره برگردانده شود تا به نحوی بتوانیم در این زمینه کنترل داشته باشیم.
پناهی اعلام کرد: در معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت این باور وجود دارد که هر چه در این حوزه هزینه شود درواقع سرمایه گذاری است بنابراین آمادگی لازم برای ارائه حمایت از طرح‌های کلان پیشگیرانه و حمایت از طرح‌های کلان نوآورانه جهت معرفی ترکیبات جدید به منظور کاهش مقاومت آنتی‌بیوتیکی وجود خواهد داشت. این امید وجود دارد تا با طرح های دریافتی، در این حوزه امکان انجام فعالیت های اساسی فراهم شود.
"مقاومت میکروبی" عامل مرگ سالانه 1.2 میلیون نفر در جهان / روش صحیح مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها 38 درصد نسخ تجویزی کشور حاوی داروهای آنتی‌بیوتیک است دستور جمع‌آوری برخی آنتی‌بیوتیک‌های وارداتی به کشور توضیح سازمان غذا و دارو درباره ماجرای جمع‌آوری آنتی‌بیوتیک‌های وارداتی علت افزایش مرگ ناشی از عفونت‌ها چیست؟/ ثبت اطلاعات تجویز آنتی‌بیوتیک‌های خاص در بیمارستانهاخطرات استفاده نابجا از آنتی‌بیوتیک
در ادامه حمیدرضا بنفشه؛ سرپرست مرکز توسعه فناوری سلامت با بیان اینکه مقاومت میکروبی یک تهدید جهانی است و اگر امروز توجهی نکنیم در آینده مراقبت ضدمیکروبی را نخواهیم داشت، تصریح کرد: اولین مسئله تجویز و مصرف غیرمنطقی آنتی‌بیوتیک‌هاست. اگر آنتی‌بیوتیک در مدت زمان کافی و در دوره تعیین شده آن استفاده نشود میکروب به طور کامل از بین نمی‌رود و این مسئله میتواند عاملی برای بروز مقاومت در میکروب نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها شود.
سرپرست مرکز توسعه فناوری سلامت به کمبود تحقیقات درحوزه آنتی‌بیوتیک‌ها و مقاومت‌های میکروبی اشاره و اظهار کرد: در دهه‌های اخیر به شدت تعداد آنتی‌بیوتیک‌های جدید کاهش یافته است. عدم تعهد در سطوح مختلف جامعه، نبود سیاست گذاری‌ها و همچنین کیفیت پایین بعضی داروها میتواند موجب القای مقاومت دارویی شود.
بنفشه افزود: هنگام تجویز یک آنتی‌بیوتیک باید دقت شود این مورد بیماری یک عفونت باکتریایی است یا ویروسی؛ اگر شرکت های دانش بنیان و واحدهای فناور بتوانند تست‌های افتراقی برای تشخیص عفونت‌های باکتریایی و وایرالی بسازند، کمک بزرگی به کشور انجام داده‌اند.
وی قدم اول را تشخیص عفونت باکتریال دانست و عنوان کرد: باید عامل عفونت مشخص شود. متأسفانه به دلیل عدم صحت و دقت تست‌های تشخیصی، نتایج تست خیلی در درمان‌های بالینی مورد استناد قرار نمی‌گیرد و باعث می شود که شناسایی عامل عفونت کمتر شود.
بنفشه مرحله بعدی را استفاده از آنتی‌بیوتیکی دانست که بیشترین تاثیر روی آن باکتری مشخصی داشته باشد و گفت: متأسفانه اغلب مواقع بدون توجه به نوع باکتری از آنتی‌بیوتیک‌هایی با گستردگی اثر درمان استفاده می‌شود.
وی عنوان کرد: محدودیت در تجویز آنتی‌بیوتیک متناسب با نوع باکتری طیف اثر را با بالاترین اثرگذاری و کمترین هزینه اقتصادی تحمیل کند. در این رویکرد فردی که به تجویز می پردازد باید بر طیف اثر آنتی‌بیوتیک‌ها باید مسلط باشند. بنابراین لازم است در رویکردهای آموزشی به این نکته توجه ویژه شود.
بنفشه هشدار داد: اگر از آنتی‌بیوتیک‌هایی با طیف اثر گسترده استفاده کنیم خطر بروز مقاومت میکروبی افزایش می‌یابد همین‌طور ریسک بروز برخی از عفونت های فرصت طلب افزایش می‌یابد. فقط در عفونت‌هایی که سرعت پخش سریع دارند مجاز هستیم که تا قبل از انجام مرحله تشخیص نوع باکتری از آنتی‌بیوتیک‌های با طیف گسترده استفاده کنیم.
سرپرست دفتر توسعه فناوری سلامت با بیان اینکه مسئله ای که به اثربخشی آنتی‌بیوتیک ضربه می‌زند استفاده از رویکرد اشتباه در پروفیلاکسی (مصرف آنتی‌بیوتیک پیش از درمان) است، یادآور شد: طبق اصول تجویز منطقی آنتی‌بیوتیک، اصل استفاده از یک نوع داروی آنتی‌باکتریال است و فقط چندمورد استثنا وجود دارد مثل زخم پای دیابتی یا آبسه های داخل شکمی یا در برخی مواقع در بیماری سل و... چاره ای جز استفاده از رژیم‌های آنتی‌بیوتیکی وجود ندارد.
بنفشه به عواملی که در انتخاب آنتی‌بیوتیک‌ها تعیین کننده است، اشاره کرد و گفت: محل عفونت کمک بزرگی به تشخیص عامل عفونت می‌کند. توجه به نوع و شدت عفونت بسیار تعیین کننده است. توجه به عوامل زمینه‌ای بیمار، فاکتورهای وابسته به دارو نیز تاثیرگذار است.
وی در پایان برای رسیدن به رویکرد مؤثر در مقابله با مقاومت های میکروبی اعلام کرد: باید در سطح مصرف و فرهنگ سازی فعالیت شود تا رفتار مردم تصحیح شود تا برای هر بیماری تب دار درخواست آنتی‌بیوتیک نداشته باشند و شروع به مصرف خودسرانه نکنند. در پرورش دام و طیور نیز از آنتی‌بیوتیک ها استفاده شده و پس از مصرف آن وارد بدن انسان می‌شود، بنابراین نظارت و آموزش بیشتری دراین حوزه اعمال شود. در سطح تجویز دارو، حتی فارغ التحصیلان رشته پزشکی هم متأسفانه اطلاعات کافی در خصوص اصول منطقی تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها ندارند. همچنین در بخش تحویل دارو در داروخانه هم گاهی آنتی‌بیوتیک‌ها بدون نسخه و به درخواست بیمار ارائه می‌شود که تخلف بزرگی است و عواقب جبران ناپذیری برای تمامی انسان‌ها دارد.