80 کاربرد استراتژیک "ماهواره ایرانی خیام" در محیط زیست، کشاورزی، آب و برنامه‌ریزی شهری
تجاری‌سازی تصاویر سنجشی ماهواره خیام آغاز شده است؛ در این گزارش به بررسی کاربردهای متنوع داده‌های ماهواره سنجشی خیام در حوزه‌های مختلفِ محیط زیست، کشاورزی، پایش منابع آبی، برنامه‌ریزی شهری و... می‌پردازیم.
به گزارش خبرنگار فضا و نجوم خبرگزاری تسنیم، ماهواره "خیام" صبح سه‌شنبه 18 مرداد ماه 1401 به‌روی ماهواره‌بر "سایوز" از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان به فضا پرتاب شد.
ماهواره خیام یک ماهواره سنجش از دور 600کیلوگرمی است که در مدار 500کیلومتری قرار گرفت تا به‌مدت 5 سال از داده‌ها و تصاویر ارسالی آن در حوزه‌های کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست، منابع آبی، معادن و پایش مرزها و مدیریت حوادث غیرمترقبه استفاده شود.
خیام یک ماهواره سنجش از دور است و تمامی فرامین مربوط به کنترل و بهره‌برداری از این ماهواره از روز اول و بلافاصله پس از پرتاب توسط کارشناسان ایرانی مستقر در پایگاه‌های فضایی متعلق به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در خاک جمهوری اسلامی ایران انجام و صادر شد.
یکی از اتفاقات مثبت طی چند ماه گذشته در پژوهشگاه فضایی ایران، بحث توسعه کاربردپذیری و تسریع فرآیند تجاری‌سازی تصاویر سنجشی ماهواره خیام است. امروز خیام به مرحله‌ای رسیده که قادر است بحث تجاری‌سازی و توسعه بازار فروش خود را به‌صورت رقابتی پیگیری کند و در همین راستا لینک دسترسی به تصاویر خیام در سایت پژوهشگاه فضایی ایران فعال شده است.
در این گزارش به بررسی کاربرد داده‌های ماهواره‌ای سنجشی از جمله ماهواره خیام در حوزه‌های مختلف محیط زیست، کشاورزی، مطالعات و برنامه‌ریزی شهری، اکتشافات معدنی، پایش منابع آبی و حوزه بلایایی طبیعی می‌پردازیم.
کاربرد داده‌های ماهواره‌ای در حوزه محیط زیست
- پایش و بررسی تغییرات دوره‌ای سطح زمین
- پایش و بررسی پراکندگی صنایع و معادن
- پایش و بررسی پراکندگی شهرها و مناطق جمعیتی
- پایش و بررسی روند حرکت و جابجایی آلودگی‌ها در آب، هوا و خاک
- ارزیابی تخریب زمین و بیابان‌زایی، پایش میزان فرسایش خاک و وضعیت کویر و بیابان
- بررسی تغییرات پوشش گیاهی و جنگل‌ها
- شناسایی کانون‌های گرد و غبار
- پایش مداوم پهنه‌های آبی کشور
- پایش وضعیت فاکتورهای زیست محیطی در هوای محیط مانند آلودگی هوای شهرها
- پایش وضعیت فاکتورهای زیست محیطی پهنه‌های خاکی مانند مواد آلی
- پایش وضعیت فاکتورهای زیست محیطی پهنه‌های آبی مانند لکه‌های نفتی روی دریا
- شناسایی آتش و برآورد خسارت ناشی از آن
کاربرد داده‌های ماهواره‌ای در حوزه کشاورزی
منابع آبی
- مدیریت مصرف بهینه آب در مزارع کشاورزی
- کمک به تعیین حق آبه و تخصیص منابع آبی به مزراع
- محاسبه تبخیر و تعرق (ET)
- مطالعه رطوبت خاک و گیاه
اراضی
- پایش تغییرات کاربری
- پایش تغییرات مساحت و نوع محصولات زیرکشت
- تهیه نقشه پوشش اراضی زراعی
- پایش محدوده و سطح زیرکشت در مناطق مختلف
کشاورزی دقیق
- مدیریت مصرف بهینه آب در مزارع
- کمک به بهینه سازی مراحل برداشت محصول
- کمک به کاهش ضایعات در فرایند تولید محصول
هواشناسی
- ارائه اطلاعات هواشناسی به کشاورزان
- بررسی اثرات تغییرات اقلیمی بر بخش کشاورزی
کشت
- پایش دوره‌های زمانی کشت محصولات مخت
- شناسایی و بررسی بیماری گیاهان
- تخمین میزان محصولات پیش از برداشت
- تعیین نوع و مقدار کود مورد نیاز
- تشخیص و تعیین گونه های مورد کشت
- تعیین نوع خاک در نواحی مختلف
- کمک به مدیریت بهینه مزارع
- بررسی سلامت محصولات کشاورزی
- تشخیص آفات
- پایش تغییرات دوره ای رشد گیاه
بازار و بیمه
- ارائه اطلاعات بازار محصولات کشاورزی به کشاورزان
- ارائه اطلاعات صحیح به بیمه کشاورزی
- تعیین خسارات اراضی کشاورزی در پی وقوع بلایای طبیعی آفات و...
کاربرد داده‌های ماهواره‌ای در مطالعات و برنامه‌ریزی شهری
- تهیه نقشه‌های طرح‌های توسعه شهری
- تجزیه و تحلیل جمعیت شهری
- تخمین جمعیت
- به هنگام‌سازی نقشه‌های شهری
- بررسی تغییرات کاربری اراضی شهری
- شناسایی توسعه غیرقانونی
- راه‌ها و حمل و نقل
- توزیع جمعیت شهری
- مطالعه و بررسی ساختارهای شهری
- مکان‌یابی برای تسهیلات و خدمات شهری
- اسکان غیررسمی و حاشیه‌نشینی
کاربرد داده‌های ماهواره‌ای در اکتشافات معدنی
- پایش تجهیزات و دیوی سایت معدن
- تهیه نقشه‌های توپوگرافی
- نظارت بر فعالیت پیمانکاران بهره‌بردار معدن
- نظارت بر سایت معدن و جلوگیری از تعدی به حریم دارایی‌های معدن و یا تعدی بهره‌بردار معدن به محیط زیست و زمین‌های اطراف
- نظارت بر پیشرفت و کنترل پروژه بهره‌برداری و استخراج معادن
- نظارت بر عملیات بخش‌های مختلف سایت معدن مانند کارگاه استخراج سد باطله دپوی مواد معدنی نوار نقاله، جاده‌ها و.....
- تهیه نقشه‌های خطواره‌ها (گسل‌ها و شکستگی‌ها)
- کمک به مطالعات مقدماتی اکتشاف و توسعه معادن
- بررسی تغییرات ترکیبات خاک
- شناسایی آلودگی‌های ناشی از استخراج معدن
- حجم مواد معدنی برای بارگیری و ترابری
- بررسی شبکه راه‌های معدن و تعیین مسیر بهینه برای حمل و نقل
کاربرد داده‌های ماهواره‌ای در پایش منابع آبی
- تعیین بستر رودخانه‌ها و میزان پیشروی آن طی فصول سال
- نقشه برداری تالاب‌ها
- موقعیت آب‌ها (تالاب‌ها دریاچه‌ها، رودخانه‌ها)
- مطالعه حوضه‌های آبریز (برای مواردی نظیر آبگرفتگی و سیلاب)
- ارزیابی آسیب‌پذیری در مواردی نظیر سیلاب و آب گرفتگی
- شناسایی محل رودخانه‌ها، آبگیرها، چاه‌ها و قنات‌ها در مناطق شهری
- طرح‌ریزی روش‌هایی برای هدایت آب‌های سطحی و جلوگیری از بروز سیل
- پایش تغییرات خطوط ساحلی
- شناسایی ساخت و سازهای غیر مجاز در بستر رودخانه و تعدی به حریم رودخانه‌ها
- مدیریت منابع آبی و بررسی وضعیت رودها دریاچه ها مخازن سد و......
کاربرد داده‌های ماهواره‌ای در حوزه بلایای طبیعی
- مدل‌سازی ریسک و تهیه نقشه خطر
- آنالیز آسیب‌پذیری
- پایش مناطق خسارت دیده
- برنامه‌ریزی مکانی
- ارزیابی خسارت
- شناسایی مناطق اسکان مجدد
- هشدار زودهنگام
- پایش زیرساخت‌های تحت تأثیر
- نقشه مسیر جست و جو و نجات
- نقشه مناطق تحت تأثیر