95 درصد ابلاغ‌ها در کشوربه صورت الکترونیکی انجام میشود
محمد کاظمی‌فرد رئیس مرکز آمار و فناوری قوه قضاییه در مورد دستیابی آسان و رایگان به خدمات قضایی گفت: یکی از سیاست‌های قوه قضاییه توسعه خودکاربری‌ها و انجام امور توسط خود مردم است. در خودکاربری‌ها ارائه خدمات غیرحضوری به صورت آسان و ارزان مورد توجه است.
وی ادامه داد: خودکاربری ویژه مراجعین حرفه‌ای قوه قضاییه یعنی وکلا، کارشناسان رسمی و نمایندگان حقوقی دستگاه‌های اجرایی کشور به گونه‌ای طراحی شده است که انجام تمام امور مربوط به طرح و پیگیری پرونده در مراجع قضایی بدون مراجعه به دفاتر الکترونیک قضایی یا حتی محاکم قضایی قابل انجام است. همچنین اگر کسی به کلانتری مراجعه کند در همانجا شکواییه تنظیم و به‌صورت برخط برای مراجع قضایی ارسال و نیازی به مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا واحد‌های قضایی نیست و صرفاً با یکبار مراجعه به کلانتری‌های سراسر کشور اقدام به ثبت شکواییه خود کند. این شکایت‌ها به دادسرا و مجتمع‌های قضایی به صورت برخط و آنلاین ارسال میشود.
رئیس مرکز آمار و فناوری قوه قضاییه گفت: در قوه قضاییه با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین محدوده مکانی و زمانی دسترسی به خدمات قضایی برای مردم برداشته شده است و در پهنه جغرافیایی کره زمین و تمامی 24 ساعت شبانه روز امکان بهره‌گیری خدمات الکترونیک قضایی خود به صورت برخط و غیرحضوری فراهم شده است. در حال حاضر 95 درصد ابلاغ‌ها در کشور به صورت الکترونیکی انجام میشود. امکان بهره‌مندی از این امکانات برای ایرانیان خارج از کشور و اتباع بیگانه در دوران تحول امکان پذیر شده است.
وی ادامه داد: با استفاده از سامانه نوبت‌دهی الکترونیکی حضور حدود سه میلیون نفر در قوه قضاییه سامان‌دهی شده است. سامانه نوبت دهی واحد‌های قضایی از صف‌های طولانی و نوبت فروشی یا فساد‌های مربوط جلوگیری کرده است.
صدور گواهی سوءپیشینه کمتر از یک روز کاری
کاظمی‌فرد گفت: در حال حاظر مدت زمان صدور الکترونیکی گواهی عدم سوءپیشینه بطور میانگین کمتر از یک روز کاری است. در سال 1402 حدود دو میلیون و 8 هزار گواهی عدم سوءپیشینه صادر شده است که 50 درصد آنها به‌صورت خودکاربری و از منزل یا محل کار بوده است. برنامه دستگاه قضایی این است که مواردی که فاقد پیچیدگی حقوقی است را به تدریج خود مردم واگذار کند.
اجرای طرح خدمات جهادی قضایی در بیش از هزار و700 نقطه کشور
وی گفت: در طرح خدمات الکترونیک جهادی افرادی که در مناطق محروم و کمتر توسعه یافته و و فاقد امکانات قضایی زندگی می‌کنند و از سطح درآمدی مناسبی برخوردار نیستند خدمات قضایی رایگان ارائه میشود. تاکنون طرح خدمات جهادی قضایی با همکاری دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در بیش از هزار و 700 نقطه اجرا شده است و 15 استان کشور را تحت پوشش قرارداده است. مردم در این طرح جهادی تمام خدماتی که در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ارائه میشود را به صورت رایگان دریافت می‌کنند.
رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه در مورد دادرسی‌های الکترونیک نیز گفت: در این طرح با همکاری چند شرکت دانش‌بنیان به جای اعزام زندانیان به مراجع قضایی جهت شرکت در جلسه تحقیق و رسیدگی، این موضوع به صورت الکترونیکی انجام میشود. در حال حاضر در یک تحول حدود 80 درصد زندانیان کشور به صورت الکترونیکی در جلسات تحقیق و رسیدگی شرکت می‌کنند. خوشبختانه جمهوری اسلامی به یک تجربه ارزشمندی در زمینه دادرسی الکترونیک رسیده است. اگر مردم به دادگاهی دعوت شوند تا در جلسات حضور پیدا کنند، می‌توانند به صورت مجازی در آن دادگاه شرکت کنند. در مواردی که دادگاه در یک شهر یا یک کشور دیگر باشد این دستاورد بسیار مفید است.
وی در مورد هوشمندسازی نظارت‌ها و فرآیند‌های قضایی گفت: سامانه اطلاعات موثر افراد (ساما) جهت شناسایی هوشمند مراجعان حرفه‌ای به دستگاه قضایی راه اندازی شده است تا در مراحل رسیدگی اطلاعات را در اختیار قاضی در جهت اتقان بیشتر آرا قرار دهد. این کار باعث میشود تا جلوی افرادی که می‌خواهند به صورت حرفه‌ای دادرسی را از مسیر عدالت خارج کنند گرفته شود و وضعیت‌هایی، چون شاهد حرفه‌ای، محکوم متواری، سابقه‌دار یا خطرناک، ممنوع الخروجی در آن قابل پایش است.
اتاق پایش قوه قضاییه در راستای حکمرانی داده محور
کاظمی‌فرد گفت: در راستانی حکمرانی داده محور اتاق پایش قوه قضاییه تدارک دیده شده است و امکان پایش و نظارت برخط بر عملکرد مراجع قضایی عملکرد تمامی شعب، واحد‌های قضایی، استان‌ها در قالب داشبورد‌های نظارتی به صورت برخط در اختیار مدیران ارشد فراهم شده است.
کاهش فرایند استعلامات مالی از 400 روز به 4 دقیقه با سامانه سهام
وی گفت: یکی از اقدامات در زمینه کاهش اطاله دادرسی، افزایش اتقان آرا قضایی و تسریع اجرای احکام، ایجاد سامانه سهام یا سامانه هوشمند استعلامات مالی است. این سامانه 4 استعلام موثر در پرونده‌های قضایی یعنی حساب بانکی، بورس، پلاک انتظامی و پلاک ثبتی را به صورت برخط و آنلاین در اختیار قضات اجرای احکام دادگستری‌های سراسر کشور قرار می‌دهد. این سامانه همزمان شناسایی و توقیف اموال را از 400 روز به 4 دقیقه کاهش داده است. در سال 1402، یک میلیون و 200 هزار پرونده توسط قضات از طریق این ابزار مورد بررسی قرار گرفته است.
کاظمی فرد افزود: همچنین سامانه ارجاع هوشمند به کارشناس با توجه به تعداد کارشناسی‌های ارجاع شده، صلاحیت و محل کارشناسی اقدام به پیشنهاد کارشناس می‌کند. اتقان آرای قضایی و کاهش اطاله دادرسی از مزیت‌های این سامانه است. 46 درصد کار‌های کارشناسی از این طریق ارجاع میشود. همچنین نظر قاضی در مورد کیفیت و سرعت کارشناسی از قضات اخذ میشود.
انتشار 40 هزار رای در سامانه ملی آرای قضایی
رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه در باب شفافیت داده‌ها گفت: 40 هزار رای در سامانه ملی آرای قضایی به صورت عمومی منتشر شده است. با این سامانه یک دریچه برای شفاف‌سازی و دسترسی پژوهشگران به آرا قضایی ایجاد شده است.
کاظمی‌فرد افزود: با هدف استعلام اهلیت متعاملین برای سکو‌های بخش خصوصی و عموم مردم درگاهی به نام خدمت اعتبار معاملاتی ایجاد شده است. این خدمت امکان استعلام اهلیت متعاملین با 11 ویژگی را برای مردم و کلیه فعالان اقتصادی به‌منظور افزایش امکان تقارن اطلاعات، پیشگیری از بروز اختلاف در معامله، ایجاد شفافیت، ایجاد زمینه اعتبار سنجی، کاهش ریسک معاملات و ایجاد زمینه معامله امن‌تر را فراهم کرده است. همچنین این استعلام در اختیار بانک مرکزی جهت استفاده در سامانه‌های اعتبار سنجی قرار گرفته است.
کاظمی‌فرد در ادامه گفت: سامانه قرارداد الکترونیک با هدف شفاف‌سازی قرارداد بین وکیل و موکل راه‌اندازی شد. تعداد 2 میلیون و 700 هزار قرارداد الکترونیک وکالت بین وکیل و موکل منعقد شده است و تبادل مالی بین و کیل و موکل شفاف‌تر شده است و 8 میلیون استعلام از جانب سازمان امور مالیاتی در مرکز ملی تبادل اطلاعات انجام شده است. قرارداد الکترونیک وکالت علاوه بر حمایت از موکل، شفافیت‌های مالی در میان وکلا و قوه قضاییه را به همراه دارد.
وجود 90 میلیون تصمیم قضایی در سامانه تناد
وی گفت: 90 میلیون تصمیم قضایی با استفاده از آخرین روش‌های هوش مصنوعی در سامانه تحلیل و نقد آرا دادگستری (تناد) گمنام شده است و جهت آموزش و به عنوان دستیار برای همکاران قضایی برای پیدا کردن آرای مشابه و متعارض است. ابزار گفتار به متن در اختیار تمامی قضات قرار گرفته است که با بیان دادنامه و صورت مجلس آنها را با این ابزار به صورت متن در سامانه‌های قضایی قرار دهند. این ابزار با بهره‌گیری از شرکت‌های دانش‌بنیان و به روزترین روش‌های تبدیل گفتار به متن انجام شده است. با استفاده از 8 شرکت دانش بنیان و روش‌های هوش مصنوعی امکان احراز هویت غیرحضوری جهت دریافت شناسه قضایی فراهم شده است؛ و در سال 1402 حدود یک‌و نیم میلیون نفر از این طریق شناسه ثنا را دریافت کرده‌اند.
کاظمی‌فرد در مورد سامانه‌ای در راستای کرامت مراجعین گفت: در سامانه سنجش برخط رضایت مردمی پس از برگزاری جلسه رسیدگی از مراجعین درخواست میشود که نظر خود را در مورد واحد قضایی مورد مراجعه و نیز عملکرد تک تک همکاران قضایی و اداری حاضر در شعبه ثبت کنند. در سال 1402، چهار و نیم میلیون نظر از طریق این سامانه ثبت شده است. تمامی این نظر‌ها مورد بررسی و پالایش قرار می‌گیرد و نتایج آن در اختیار مقامات عالی قضاییه قرار می‌گیرد و قرار است نتایج آن در نظامات تشویقی و تنبیهی قوه قضاییه استفاده شود.
وی همچنین گفت: سامانه ارتباطات مردمی عدلیه (سامع) محور ارتباطات مردم با قوه قضاییه در فضای مجازی و سفر‌های استانی شده است و کار‌ها به سرعت در این سامانه ارجاع میشود و افراد می‌توانند وضعیت درخواست خود را به صورت برخط مشاهده کنند. تعداد 67 هزار درخواست مردی در سامانه ارتباط مردمی عدلیه (سامع) ثبت شده است و کلیه فرآیند از درخواست تا پاسخ به متقاضی به صورت الکترونیکی است.
باشگاه خبرنگاران جوان اجتماعی حقوقی قضایی