"آبخیزداری" بهترین دفاع در برابر سیلاب

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، تقریباً همه کارشناسان حوضه آب و آبخیزداری کشور معتقدند که یکی از بزرگترین علت وقوع سیلاب‌های سهمگین و ویرانگر در ایران، عدم اجرای عملیات سه‌گانه آبخیزداری است و روند اجرای عملیات‌های آبخیزداری در ایران به قدری با تاخیر و یا کند انجام شده که هرساله شاهد وقوع این سیلاب‌های بزرگ و صرف رقم‌های هنگفت برای جبران خسارت آن (حدود 80 هزار میلیارد تومان) هستیم.

سؤالی که بارها درخصوص وقوع سیل مطرح شده این است که چرا مسئولین کشور ما قبل از وقوع واقعه و حادثه علاج بخشی نمی‌کنند و صبر می‌کنند تا اتفاق حادث شود، شرایط بحرانی شود و بعد که کلی خسارت بر جای گذاشت تازه به فکر جبران می‌افتند؟

در رابطه با این موضوع، الهه موحدی؛ کارشناس محیط زیست به تسنیم گفت: نمونه بارز اجرای طرح‌های آبخیزداری را در سیل امامزاده داوود (ع) مشاهده کردیم. اگرچه در این سیلاب که دلیل آن عدم لایروبی کانال، انسداد مسیر عبور آب به علت سقوط یک خودرو داخل کانال و ساز غیرمجاز در حریم رودخانه بود، 40 نفر از هموطنان کشته شدند اما اگر طرح‌های آبخیزداری نبود، اتفاقات بسیار ناگوارتری رخ می‌داد.

وی افزود: جنوب رشته کوه البرز در استان تهران به مساحت 120 هزار هکتار است و در این مساحت 4 هزار بند آبخیزداری در بالادست وجود دارد. با توجه به میزان بارندگی رخ داده که بطور میانگین 20 میلی‌متر بوده است، حجم بسیار بالایی از میزان آب حاصل از بارندگی وارد حوزه‌ها شد اما 4000 بند آبخیزداری توانست جریان آب در بیشتر مناطق را کنترل کند تا در تهران اتفاقات خطرناکی رخ ندهد. این در صورتی است که اگر این حجم از آب باران با سرعت جاری می‌شد اتفاقات و حوادث بسیاری می‌توانست به همراه داشته باشد.

این کارشناس افزود: حدود 30 بند آبخیزداری در امامزاده داوود (ع) به مساحت 450 هکتار وجود دارد که فاقد پوشش گیاهی است و با توجه به خاک آن منطقه که بیشتر به صورت سنگی و بیرون زدگی است، این بندهای آبخیزداری به درستی عمل کردند و توانستند به میزان قابل توجهی سیلاب را کنترل کنند.

موحدی با بیان اینکه آبخیزداری تمرکز دبی آب را بالا می‌برد با انجام عملیات آبخیزداری، یک قطره آب شیب 70 درصدی را به جای یک دقیقه در 10 دقیقه طی می‌کند و بنابراین کنترل آن به خوبی انجام می‌شود، تصریح کرد: نکته قابل توجه در محدوده امامزاده داوود، آبراهه‌ای بود که روی آن کانال زده بودند عبورحجم بالای آب از آن کانال، عدم لایروبی آن و خودرویی که در کانال افتاده بود، در کنار ساخت و ساز غیرمجاز در حریم رودخانه موجب شد که کانال مسدود شود و این حادثه رخ دهد. به همین دلیل هر چند که سیل کنترل شد اما مقداری از این آب به پایین دست راه یافت و از خروجی حوضه خارج نشد و موجب وقوع سیل شد.

وی بیان کرد: در محدوده هایی که اراضی دچار تغییر کاربری می‌شوند و آسفالت و ویلا و ساختمان‌های مختلف جایگزین خاک و گیاه و مرتع می‌شود، آب در آن محدوده به رواناب تبدیل می‌شود و دیگر نفوذپذیری ندارد. برای درک بهتر این مفهوم پشت بام خانه ای را در نظر بگیرید که به علت ایزوگام شدن آب داخل آن نفوذ نمی‌کند. آسفالت، سد سازی و ساخت و سازها، نفوذپذیری خاک را از بین می‌برد و هنگامی که خروجی حوضه آبی به درستی کار نکند، سیل اتفاق می افتد.

این کارشناس هشدار داد: در عرض‌های بالادست استان تهران، چندین رودخانه کوچک و بزرگ جود دارد که باید در شرایط ایده‌آل بتوانند در ثانیه بین 150 تا 200 متر مکعب سیلاب را از خود عبور دهد اما به دلیل بارگذاری‌های اشتباه و ساخت‌و‌ساز بی‌رویه و شهر فروشی هر کدام از این رودها فقط در ثانیه توان عبور 25 مترمکعب سیلاب را از خود دارند. این یعنی در هنگام بارش‌های سنگین 20 میلیمتری در تهران باید منتظر فاجعه انسانی باشیم.