آرش نمادی از دلیری و صلح است

رییس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، با اشاره به اینکه جشن کهن و باستانی تیرگان ریشه عمیق در گذشته ایرانیان دارد گفت: آرش کمانگیر نمادی از صلح و دلیری است.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از اداره کل روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، همایش بزرگداشت تیرگان، جشن کهن و باستانی مردم ایران و جشنواره آرش کمانگیر 14 تیرماه 1403 همراه با مراسم یادبود استاد برجسته فرهنگ و ادب مازندران مرحوم فرهود جلالی در پژوهشگاه برگزار شد.

مصطفی ده‌پهلوان رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، در این مراسم با اشاره به اینکه جشن کهن و باستانی تیرگان ریشه عمیق در گذشته ایرانیان دارد، گفت: امروز از گذشتگانی چون آرش، سپاهیان مرد آزاده، و خیلی از افرادی که در تاریخ این سرزمین آرش مسلک بودند یاد می‌کنیم.

وی افزود: به عنوان یک باستان‌شناس که تاریخ این کشور را خوانده و لمس کرده می گویم که ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش همواره در مسیر تاخت و تازهای فراوان بوده و گردان و دلیران زیادی بودند که در مقابل دشمنان این سرزمین ایستاده‌اند.

رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری تصریح کرد: امروز در میان اقوام ایرانی، مردمان خطه زاگرس، لرستان، بلوچ و... تفنگ اهمیت بسیاری دارد و داستانهای زیادی در خصوص تفنگ و دلیری وجود دارد و کمی که عقبتر می‌رویم می‌بینیم که این تفنگ تبدیل به کمان می‌شود.

وی با اشاره به برگزاری نمایشگاهی با عنوان «کمان سلطنتی» در گذشته توسط وی که با هدف انتقال اهمیت کمان ایران به مخاطب با مشاوره و راهنمایی‌های استاد شاهرخ رزمجو و وستا سرخوش در انتخاب آثار انجام شده از وجود این مضمون در برخی از نقش‌برجسته‌های آشوری سخن گفت و افزود: آشوراییان حکومت‌های هولناکی داشتند و تفسیرهایی که شاهان آشوری بر سنگ‌ها و کتیبه‌های مختلف دارند از حملات آنان به سرزمین‌های مختلف همچون خوزستان و ایلام حکایت دارد. در یکی از این نقش برجسته‌ها که در موزه بریتانیا قرار دارد، افسر آشوری می‌خواهد سر پادشاه ایلام را از تنش جدا کند، موی پیرمرد را گرفته و شاه را مجبور می‌کند پیش از قتل کمان شاهی که نشان شرافت یک مرد است را با خنجرش ببرد. وجود این موضوع 800-900 سال پیش از میلاد گویای اهمیت کمان است.

ده‌پهلوان تصریح کرد: جلوتر که بیاییم، روی مقبره و آرامگاه‌های شاهان هخامنشی می‌بینید که شاه در مقابل آتش‌دان با کمان به تصویر کشیده شده، روی سکه‌های هخامنشی و در سکه‌های اشکانی نیز مشاهده می‌کنید که بدون استثنا کمان در دست شاه است، پس تیر و کمان اهمیت بسیار زیادی برای مردان و جنگاوران ایرانی در دفاع از هست و نیستشان داشته و آرش نمادی از این دلیری و نمادی از صلح است.

رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، عنوان کرد: در طول تاریخ می‌بینیم که ایرانیان در کمتر زمانی آغازگر جنگ بوده‌اند و اغلب از خویش دفاع کرده‌اند اینها واقعیت‌هایی است که در تاریخ وجود دارد و امیدواریم که در آینده هم شاهد صلح، رونق و شکوفایی در سرزمینمان و در سطح جهان باشیم.

ده‌پهلوان در پایان با قدردانی از برگزارکنندگان و شرکت‌کنندگان در این مراسم به روان مرحوم فرهود جلالی استاد برجسته فرهنگ و ادب مازندران درود فرستاد.

علیرضا حسن‌زاده عضو هیأت علمی و رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی با اشاره به حماسه آرش قهرمان فرهنگی و ملی و اینکه چگونه او در این اسطوره و آئین کهن با جان بیدار و عاشق خویش حافظ ایران شد، گفت: به گمان من هر ایرانی در وجودش یک آرش پنهان دارد که سرزمین خویش را دوست دارد و جان خود را بر چله عاشقی نهاده و برای حفظ ایران آن را رها خواهد کرد. در تمام فراز و فرود ایران این دلاوری‌ها قابل نظاره است.

مهرداد قدردان پژوهشگر حوزه فرهنگ و تمدن ایران نیز در این مراسم با اشاره به اینکه در جشن تیرگان با سه مناسبت عمده روبرو هستیم، نخست بزرگداشت ایزد باران تیشتر، بزرگداشت تیر و پاسداشت آرش کمانگیر که نسبت به میهن دارد، به تشریح حماسه آرش از وجوه مختلف پرداخت.

در ادامه، امیلیا نرسیسیانس عضو هیأت علمی گروه انسان‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران موضوع تیرگان در میان ارمنیان ایران و ارمنستان، وارداوار را مطرح کرد و گفت: اعتقادات از هر نوع وقتی همراه با اجرای مراسم به صورت گروهی باشد به اتحاد اجتماعی خواهد انجامید.

وی افزود: وارتاوار جشنی منسوب به گل سرخ پس از برداشت محصول و مجالی برای ستایش آب و طبیعت در گرماگرم فصل تابستان است، پاشیدن آب در این مراسم همه مردم را به یکسان خنک می‌کرد و آنها را در مقام مساوی قرار می‌داد. از روز شنبه یعنی یک روز پیش از وارداوار مردم برای آن تدارک می‌دیدند و همه افراد زن، مرد، پیر و جوان در آن سهم داشتند. تهیه خوراکی توسط زنان صورت می‌گرفت، قربانی کردن گوسفند، روشن کردن آتش و درست کردن کباب وظیفه مردان و انجام رقص، آواز و مشاعره سهم دختران و پسران جوان بود.

نادعلی فلاح مردم‌شناس و محقق فرهنگ عامه از مازندران به فلسفه وجودی آئین تیرماه سیزده شو در مازندران اشاره کرد و گفت: در این شب بنا بر سنت پیشینیان آئین لال زنِ شو یا کتک خوردن از لال برگزار می‌شود که در آن فردی که به خوش قدمی در منطقه خود معروف است با لباس مبدل وارد خانه می‌شود. این فرد به عنوان لال که نمی‌بایست حرف بزند با شیش (ترکه) که به دستش دارد به آرامی به افراد می‌زند که اهالی بر این باورند که لال هرکسی را بزند تا سال دیگر مریض نمی‌شود. بیشتر مواقع لال سراغ زنان نازا، دختران دم بخت، حیوانات نازا و درختان بی میوه می‌رود.

مریم قاسم‌پور عضو هیأت مدیره یک کانون فرهنگی هنری نیز به ارائه گزارش جشنواره «آرش کمانگیر؛ جان خود را بر چله نهاد برای ایران» پرداخت و با اشاره به اینکه همواره در این سرزمین آرش‌هایی بودند که جانشان را فدای میهن کردند گفت: در نمایشگاه نقاشی آرش کمانگیر 150 اثر شرکت کردند که 100 اثر پس از داوری پذیرفته شدند. از بین آثار 8 اثر در بخش بزرگسال و 7 اثر در بخش کودکان برگزیده شدند.

سید مهدی کوهپر استاد باستان‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس در ادامه این مراسم که به بزرگداشت استاد برجسته فرهنگ و ادب مازندران، مرحوم فرهود جلالی کندلوسی اختصاص داشت در بیان سجایای اخلاقی مرحوم جلالی گفت: یافتن انسان‌هایی شبیه به فرهود کاری بسیار دشوار است. او به معنای واقعی و اخص کلمه عاشق ایران، مازندران و اقوام ایرانی بود. او همواره می‌گفت غم همزاد انسان است و شادی را باید خلق کرد. فرهود آزاده بود و جامعه ما به چنین افرادی نیاز دارد.

وی افزود: تا فرهنگ ایران زنده است فرهود نیز زنده است. فرهود می‌خواست با خلق شادی به مردم بیاموزد که فرهنگ ما با شادمانی همراه است. امیدوارم بتوانیم با اقدامات به جا و مؤثر در این حوزه بتوانیم در باززنده سازی تمدن غنی ایران گامی برداریم تا جوانان امروز را که به شدت از فرهنگ گریزان هستند به آن علاقه‌مند سازیم.

سید حسن موسوی چلک رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران نیز در ادامه با یاد خاطراتی از استاد فرهود و جلالی گفت: با فرهود از کودکی در یک روستا بزرگ شدیم.

وی با بیان اینکه سلامتی نعمت بزرگی است که تا آن را از دست ندهی قدرش را نخواهید دانست، افزود: مهربانی و خود مراقبتی دو ستون سلامتی هستند، یکی از عوامل خود مراقبتی شاد زیستن بود که مرحوم جلالی به آن معتقد بود و تمام زندگی‌اش وقف این بود که کارهای برای ایجاد ترویج مهربانی انجام دهد. شعار او این بود؛ آری شاد بودن به همین آسانی است.

این مراسم، با اجرای برنامه آئینی تیرگان: زرتشتیان ایران، نی‌نوازی استاد دیوسالار: لله‌نوازی، تقدیر از برگزیدگان جشنواره آرش کمانگیر، پیشکسوتان حوزه کودک و میراث‌فرهنگی و مطالعات آئین‌های ایرانی و همسر و دختر مرحوم استاد فرهود جلالی، اجرای قصه گویی توسط لیلا کفاش زاد و افتتاح نمایشگاه آرش کمانگیر همراه بود.