آماده باش برای بحران سالمندی در ایران!/ سالمندان ایرانی هر روز «تنهاتر «می‌شوند
گروه جامعه خبرگزاری فارس _ مهدی امیری پور: حسام‌الدین علامه، رئیس سابق دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور و عضو هیأت علمی گروه پژوهشی پزشکی مبتنی بر سبک زندگی سازمان جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران است، اخیراً در گفت‌وگو با فارس با اشاره به وقوع پدیده سالمندی جمعیت ایران گفت: «ایران در سال 1355 یک‌میلیون و 700 هزار سالمند، معادل 5 درصد از جمعیت کشور، سالمند داشته است، 43 سال طول کشیده تا در سال 1398 جمعیت سالمند کشور به 2 برابر یعنی 10 درصد رسیده و پیش‌بینی می‌شود از سال 1398 تا 1421 در مدت 23 سال جمعیت سالمندی دو برابر شده و به 20 درصد برسد.» اینها تنها بخشی از گفت‌وگوی «رئیس سابق دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور» با خبرگزاری فارس است که اهمیت به صدا در آمدن خطر سالمندی جمعیت در کشور را دو چندان می کند.
با «حسام‌الدین علامه» درباره محورهایی مانند بررسی مقایسه وضعیت سالمندی ایران نسبت به دیگر کشورها، سن امید به زندگی، ورود ایران به دوره ابر بحران سالمندی و فشار بحران سالمندی بر صندوق‌های بازنشستگی به گفت‌وگو نشستیم، این گفت وگو را در ذیل می توانید بخوانید:
فارس: وضعیت ایران از نظر سالمندی چگونه است، آیا جمعیت ایران در حال گذر از دوران سالمندی است و اساساً می‌توان گفت وضعیت سالمندی ایران نسبت به دیگر کشورها متفاوت‌تر است؟
پدیده سالمندی منحصر به کشور ما نیست و در گزار مراحل 4 گانه جمعیتی، کشورهای جهان به‌ویژه کشورهای توسعه‌یافته به صورت روزافزون به سمت سالمندی حرکت می‌کنند و این پدیده در 2 قرن اخیر رخ داده و ناشی از پیامدهای مثبت و منفی مدرنیته است. از پیامدهای مثبت مدرنیته می‌توان به موضوعاتی مانند ارتقاء سطح سلامت و تغذیه و رفاه اقتصادی و برقراری بیمه ها و از پیامدهای منفی آن به تحصیلات طولانی مدت و مدرک گرائی، اجتناب یا تأخیر در ازدواج و کاهش فرزندآوری و... اشاره کرد.
حقیقت آن است که بنده اعتقاد ندارم ما در ایران با یک پدیده عجیب و منحصر به فرد ناشی از توطئه خارجی در مسئله جمعیت روبرو هستیم، این اتفاق ناشی از گزار جمعیتی در دنیا رخ داده است وبرخی از کشورهای توسعه‌یافته و یا در حال توسعه از نظر وضعیت سالمندی، وضعیت بدتری نسبت به ما دارند.
سن آغاز دوران سالمندی در ایران؛ 60 سال
فارس: سن امید به زندگی در ایران در مقایسه با سایر کشورها چگونه است، در کشور ما سن ورود به دوران سالمندی نیز چقدر است و این آمار را با کشورهای اروپایی مقایسه بفرمایید.
میزان سالمندان فردی با تعداد سالمندان تقویمی (بالای 60 سال) مطرح می‌شود، چرا که شاخص سازمان ملل متحد، سازمان بهداشت جهانی و شاخص وزارت بهداشت و درمان کشور نیز هست. دانشمندان در دو دهه اخیر با نگاهی شاخص مند‌تر یک شاخص قراردادی را پیشنهاد کرده‌اند به‌طوری‌که اگر ما در خصوص یک جمعیتی، سن امید زندگی آن جامعه را محاسبه کنیم و 15 سال از آن عدد، کم کنیم، این می‌تواند مبنای شناوری برای تعیین سن شروع دوران سالمندی آن جامعه باشد. در کشور ژاپن که سن زندگی حدود 84سال است می‌تواند سن شروع سالمندی حتی از 69 سال به بعد باشد، در کشورهای توسعه‌یافته سن شروع سالمندی 65 است. در کشور ما در آخرین سرشماری سال 1395 سن امید به زندگی حدود 75 سال بوده و 60 سال را می‌توان سن آغاز دوران سالمندی مناسبی برای ایران دانست.
ایران تا سال 1445، 35 میلیون سالمند دارد!
فارس: پیش بینی‌ها از وضعیت سالمندی در ایران چه می‌گویند؟
پیش بینی می‌شود در اوج سالمندی جمعیت ایران در دهه 1435 تا 1445 حدود 35 میلیون نفر سالمند داشته باشیم که از آن گریزی نیست؛ اما سالمندی جمعیت مرتبط با درصد جمعیت سالمندان نسبت به‌کل جمعیت است که با میزان نرخ باروری جامعه نسبت معکوس دارد و می‌تواند متناسب با عکس آن تغییر پیدا کند.
ایران در سال 1355 با یک‌میلیون و 700 هزار سالمند، معادل حدود 5 درصد از جمعیت کشور، سالمند داشته است، 43 سال طول کشیده تا در سال 1398 جمعیت سالمند کشور به 2 برابر یعنی 10 درصد رسیده برسد و پیش‌بینی می‌شود از سال 1398 تا 1421 در مدت 23 سال جمعیت سالمندی دو برابر شده و به 20 درصد برسد.
دردسرهای دوره بیش زایی جمعیت برای ایران / سال 1410 ایران یک کشور سالمند است
فارس: اشاره کردید جمعیت سالمندان ایران طی سالهای آینده 2 برابر می‌شود و دوره ابر بحران سالمندی ایران در چه سال‌هایی خواهد بود؟
دو برابر شدن جمعیت سالمندان ایران از 10 به 20 یک شاخص مقایسه‌ای است، در عمده کشورهای توسعه‌یافته دنیا بین 70 تا 120 سال و به‌طور متوسط 80 سال به‌طور انجامیده است اما در ایران در طول 23 سال این رشد دوبرابری را تجربه می‌کند و حتی از سال 1421 شتاب تعداد و درصد سالمندی بیشتر می‌شود.
در هرم جمعیتی ایران، از سال 1358 تا 1370 به مدت 12 سال شاهد دوره بیش زایی جمعیتی بودیم، جمعیت این دوره از متولدین، به هر دوره سنی که رفته‌اند، پیامدهای خاص خودش را داشته است، در سال 1418 که متولدین سال 1358 به سن 60 سالگی و ابتدای سالمندی می‌رسند دوره ابر بحران سالمندی ایران شروع می‌شود.
اما به نظر بنده، بحران سالمندی ایران با دلایل زیر از سال 1410 شروع می‌شود، اولاً جمعیت سالمندان ایران که در برآورد اول مهرسال 1401، حدود 9 میلیون و 200 هزار نفر، معادل 10.7 درصد از جمعیت ایران است، در سال 1410 از 14درصد عبور می‌کند و طبق شاخص ها، ما رسماً به یک کشور سالمند تبدیل می‌شویم.
اگر سالمندان یک کشور زیر 7 درصد باشند کشوری جوان به شمار می‌آید، اگر بین 7 تا 14 درصد باشد در دوران گذار و میان‌سالی قرار دارد و اگر آمار سالمندان بیش از 14 درصد باشد سالخورده و اگر بیش از 21 درصد باشد، آن کشور، بسیار سالخورده خواهد بود.
صندوق‌های بازنشستگی برای بحران 1410 آماده باشند
فارس: بحران سالمندی چه فشاری را به صندوق‌های بازنشستگی وارد می‌کند؟
متولدان سال 1358 که در دوره بیش زایی جمعیت ایران به دنیا آمده‌اند در سال 1410 با سن متوسط 52 سالگی که متوسط سن بازنشستگی فعلی در ایران است، بازنشسته می‌شوند و یک فشار مضاعفی را به صندوق‌های بازنشستگی کشور وارد می‌کنند.
ما به صورت مستمر و روزافزون شاهد افزایش تعداد شاغلان بازنشسته هستیم و در دهه های اخیر مدت بقای سالمندان در دوران سالمندی نیز افزایش پیدا کرده است. در سال 1358 شاغلان ایرانی با متوسط حدود 27 سال خدمت، بازنشسته می‌شدند و با توجه به میزان امید زندگی، بطور متوسط حدود 13 سال حقوق بازنشستگی می‌گیرند. این در حالی است که در حال حاضر، شاغلان بطور متوسط، 28 سال خدمت می‌کنند و به‌طور متوسط 27 سال حقوق بازنشستگی می‌گیرند.
ایران در سالهای اخیر شاهد تورم بوده‌است که این باعث شده تا با وجود اصلاح و افزایش حقوق بازنشستگان، طبق گفته‌های معاونت رفاه وزارت کار، در حال حاضر مستمری پرداختی ماهانه صندوق‌های بازنشستگان، حدود 25 تا 33 درصد از سبد معیشتی بازنشسته سالمند را تأمین می‌کند و این بیانگر کاهش توان پرداختی‌های صندوق‌های بازنشستگی به نسبت خط فقر است.
سالمندان ایرانی هر روز «تنهاتر» می‌شوند
فارس: پیامدهای دوران سالمندانی برای جامعه چه خواهد بود؟ چه مؤلفه‌هایی در افزایش پدیده سالمندی نقش مهمی را ایفا می‌کنند؟
کاهش اطرافیان یک سالمند و افزایش پدیده سالمندان تنها و بدون همسر، عارضه بسیار مهم اجتماعی پیش روی ما است، پیامدهای هولناک تغییرات سبک زندگی به صورت چشمگیر از متولدان دهه 1350 به بعد دامن کشور را گرفته است؛ و برخی از تغییرات کیفی در ویژگی‌های جمعیت شناختی، شتاب گرفته است که عمدتاً ناشی از تغییرات سبک زندگی و حرکت در مسیر فرهنگ مدرنیته است که از آن جمله می‌توان به افزایش مهاجرت از روستاها به شهرها، افزایش جمعیت حاشیه‌نشین و پراکندگی فامیل، کاهش شدید خانواده‌های بزرگ ساکن در یک محله، افزایش خانوارهای هسته‌ای پراکنده در آپارتمان‌های کوچک شهرهای بزرگ است.
در سال 1358، آمار طلاق 21 هزار نفر بوده که در سال 1400 به 201 هزار نفر رسیده است، یعنی آمار 10 برابر شده است، در حالی است که جمعیت کشور نهایتاً 2.4 برابر افزایش پیداکرده است.
شروع روند افزایش این آسیب‌های اجتماعی از متولدین دهه 1350 به بعد افزایش داشته است، متولدین 1350 در سال 1410 وارد دوران سالمندی می‌شوند و سالمندان تنها زیاد می‌شوند و به یک پدیده اجتماعی تاثیرگذار در عرصه های مختلف تبدیل می شود.
افزایش آمار تجرد قطعی مهم است، در سال 1395 آمار تجرد قطعی در میان سالمندان 80 هزار نفر بوده است که با توجه به افزایش میزان تجرد در افراد بالای 40 سال، پیش می‌شود در سال 1410 حدود 1 میلیون نفر تجرد قطعی داشته باشیم.
بی‌فرزندها؛ سالمندتر می‌شوند
فارس: نقش کاهش بُعد خانوار بر آینده سالمندی ایران را چگونه می‌بینید؟
اثر کاهش بعد خانوار بر روی آینده سالمندی به ویژه در امر مراقبت از ایشان و نیز تعادل بین نیروی مولد و افراد تحت تکفل و غیر مولد بسیار مهم است، ما در سال 1400 حدود 3 میلیون زوج نابارور را در کشور داریم، همچنین شاهد زوج‌های بی‌فرزند یا تک‌فرزند زیادی در جامعه هستیم. 2 تک‌فرزند را تصور کنید که می‌خواهند با همدیگر ازدواج کنند، اینها در آینده باید 4 پدربزرگ و مادربزرگ خود و همسرشان را سرپرستی کنند و این یک چالش بزرگ است. همچنین در محدوده سالهای 1416 تا 1425 پنجره جمعیتی ایران بسته می شود یعنی تعداد افراد در سن کار (15 تا 64 ساله) کمتر از دو سوم جمعیت کشور و افراد غیر مولد (تحت تکفل و وابسته و غیر مولد از نظر اقتصادی) بیشتر از یک سوم جمعیت کشور می شود؛ و علاوه بر کاهش نیروی کار، باعث به هم خوردن توازن بین افراد شاغل و بازنشسته در تامین منابع مالی صندوق های بازنشستگی خواهد شد.
20 درصد از سالمندان 60 سال به بالا، در یک شغل رسمی مشغول به کارند!
فارس: هزینه‌های تأمین معیشت و سلامت سالمندان چگونه است؟
یک درصد از سالمندان ما از سازمان بهزیستی و 19 درصد از کمیته امداد مستمری ماهانه 415 هزار تومانی می‌گیرند. 40 درصد از سالمندان یا همسرانشان حقوق بازنشستگی می‌گیرند و 40 درصد از سالمندان هیچ گونه مستمری ماهیانه نمی‌گیرند و برخلاف کشورهای توسعه‌یافته در ایران مستمری عمومی سالمندان وجود ندارد و در حال حاضر بیش از 20 درصد از سالمندان 60 سال به بالا، همچنان در یک شغل رسمی مشغول به کار هستند. از پیامدهای پیری جمعیت، بحث افزایش هزینه‌های سلامت است، در حاضر که جمعیت سالمندان تنها 10 درصد از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهد بیش از 60 درصد هزینه کرد صندوق‌های بیمه‌گر صرف هزینه‌های درمان سالمندان می‌شود، شما تصور کنید این هزینه‌ها در سالهای آتی چقدر می‌شود.
پایان پیام /
شما می توانید این مطلب را ویرایش نمایید
این مطلب را برای صفحه اول پیشنهاد کنیدروز ملی جمعیت
رییس سابق دبیرخانه شورای ملی سالمندان پدیده سالمندی این خبر توسط افراد زیر ویرایش شده است
