آیا پیامبر (ص) و امیرالمومنین (ع) نسبت به بی‌حجابی سکوت می‌کردند؟

خبرگزاری فارس 1402/01/27 - 00:21 مشاهده در مرجع

حجت‌الاسلام حجت‌الله ذاکر، مدرس حوزه و دانشگاه و امام جماعت مسجد جامع امام سجاد (ع) تهران در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه مسجد و هیأت خبرگزاری فارس اظهار داشت: «پوشش» یکی از شاخصه‌های وجودی انسان و وجه ممیز او از دیگر موجودات است. بنابراین جزء نیازهای فطری انسان به شمار می‌رود. این امر مهم در منطق وحی از چنان جایگاه رفیعی برخوردار است که قرآن کریم ضمن هدیه الهی خواندن نعمتِ پوشش، به کارکردهای مختلف آن اشاره دارد؛ چنانچه می‌فرماید: «ای فرزندان آدم، برای شما لباسی فرو فرستادیم که اندام شما را می‌پوشاند و مایه زینت شما است.... این از آیات خداوند است؛ باشد که متذکر شده، پند گیرید.» (اعراف /27)

حجت‌الاسلام حجت‌الله ذاکر، کارشناس دینی

اقدام عملی ائمه اطهار (ع) در خصوص حجاب

وی در پاسخ به شبهه‌ای که این روزها برخی مطرح می‌کنند و می‌گویند در زمان پیامبر (ص) و امیرالمومنین (ع) نیز بدحجابی وجود داشته است و آنان برخورد و اقدامی علیه آن نداشتند، گفت: در منظومه فکری و سیره عملی معصومین (علیهم‌السلام)، نوع مواجهه با این پدیده در دو مقام «تبلیغ و ترویج فرهنگ پوشش» با رویکرد ایجابی و «مقابله و مبارزه با بدپوششی» با رویکرد سلبی کاملاً مشهود است.

شرح وظایف والی منصوب پیامبر برای مقابله با بدحجابی

ذاکر با اشاره به اینکه در سیره نبوی و علوی به موارد متعددی برخورد می‌کنیم که در اعلامیه‌ها و بیانات رسمی و حکومتی، پدیده بدپوششی مورد تقبیح و مذمت قرار گرفته و در مواردی از عمال و کارگزاران حکومتی خواسته شده که با این امر مقابله کنند، گفت: پیامبر اکرم (ص) هنگامی که عمروبن حزم را به عنوان والی نجران در یمن منصوب کرد، شرح وظایفی برای او نگاشت؛ حضرت در بخشی از این آیین نامه کاری، او را مسئول پاکدامنی و حجاب مردم می‌داند و از او می‌خواهد به اقدامات عملی در این زمینه همت گمارد: «عهد من محمد النبی رسولالله لعمرو بن حزم حین بعثه الی الیمن، أمره بتقوی الله فی أمره کله... و ینهی الناس أن یصلی أحد فی ثوب واحد صغیر، الا أن یکون ثوبا یثنی طرفیه علی عاتقیه، و ینهی الناس أن یحتبی أحد فی ثوب واحد یفضی بفرجه الی السماء. و ینهی أن یعقص أحد شعر رأسه فی قفاه؛ ترجمه این است که مردم را از نماز خواندن در یک لباس کوچک (بدن نما) نهی کند، مگر اینکه پوششی باشد که بتواند دو طرف آن را به دو شانه خود گره بزند. مردم را از اینکه لباس کوچکی بپوشند که عورتشان (بخش‌هایی از بدن که در شرع پوشاندنش واجب دانسته شده است) آشکار شود، باز دارد و از اینکه کسی موهایش را پشت سرش انباشته کند، نهی کند. (مکاتیب‌الرسول / ج2/ ص528).

این کارشناس دینی گفت: در این فرمایش که در واقع وظایف حکومت را بازگو می‌کند؛ با صراحت، گسترش حجاب و عفاف و برخورد با پدیده بدپوششی به عنوان کارویژه حکومت اسلامی معرفی می‌شود.

دستورالعمل پوشش زنان و مردان از منظر پیامبر اسلام

وی ادامه داد: از جابربن عبدالله انصاری نقل شده است که پیامبر اکرم (ص) از اینکه زن هنگام خارج شدن از منزل، لباسی بپوشد که مشهور و انگشت‌نما باشد و یا خود را تزیین به زیورآلاتی کند که موقع راه رفتن سروصدای آن‌ها شنیده شود و باعث جلب توجه مردان نامحرم شود، نهی می‌کردند. آن حضرت زنانی را که خود را از لحاظ پوشش و رفتار، شبیه مردان می‌کردند و یا مردانی را که خود را شبیه زنان می نمودند، لعنت می‌کرد. پیامبر اکرم (ص) از اینکه زنان بدون ضرورت در میان نامحرمان حرف بزنند و یا در غیرخانه‌های خودشان، شب را بخوابند، نهی می‌فرمود... (مستدرک‌الوسائل / ج14/ ص 280)

امیرالمومنین عامل بی‌حجابی زنان را چه می‌دانند؟

ذاکر تصریح کرد: امیرالمؤمنین علی (ع) دستورالعمل کیفیت حضور زنان در یکی از مکان‌های عمومی یعنی بازار را تعیین می‌فرماید که این حکم را می‌توان با تنقیح مناط در دیگر مکان‌های عمومی نیز جاری ساخت: «عَن أَبِیعَبدِ اللهِ(علیه السلام) قَالَ: قَالَ أَمِیرالمُؤمِنِینَ یَا أَهلَ العِرَاقِ نُبِئتُ أَنَ نِسَاءَکُم یُدَافِعنَ الرِجَالَ فِی الطَرِیقِ أَمَا تَستَحیُونَ (الکافی / ج 5/ ص537) در حدیث دیگری از امام صادق علیه السلام نقل است که: «أَنَ أَمِیرَالمُؤمِنِینَ قَالَ: أَمَا تَستَحیُونَ وَ لَا تَغَارُونَ نِسَاءَکُم یَخرُجنَ اِلَی الأَسوَاقِ وَ یُزَاحِمنَ العُلُوج»؛ آیا شرم نمی‌کنید و به غیرت نمی‌آیید که زنان شما راهی بازارها و مغازه‌ها می‌شوند و با افراد بی‌دین برخورد (اختلاط) می‌کنند. (الکافی / ج 5/ ص 537)

این کارشناس دینی افزود: سیاق خطاب حضرت نشان می‌دهد که از جایگاه حکومت، چنین سرزنشی را متوجه سهل‌انگاری اهل عراق کرده است و نه امر به معروف و نهی از منکر شخصی؛ خطاب کلی به مردم عراق و گزارش دادن به حضرت گویای این نکته است.

موضع حاکمیت در خصوص بدحجابی از منظر امیرالمومنین

وی گفت: وقتی حضرت در حالی که حاکم است، آن هم با چنین لحن، خطابی را متوجه جامعه می‌کند، اصل این است که این فرمایش از موضع حاکمیت است و نه صرف بیان حکم شرعی یا وظیفه شخصی امر به معروف و نهی از منکر؛ همانند هر فرد دیگر. دیگر اینکه مقصود روایت این نیست که چرا زنان اهل عراق به رفت و آمد در خیابان و بازار مبادرت می‌کنند؛ بلکه مقصود سرزنش اهل عراق از نحوه رفت و آمد زنان است.

ذاکر گفت: با مراجعه به مجموعه روایاتی که درباره پوشش و یا بدپوششی از جانب معصومان (ع) به ما رسیده است، به وضوح روشن می‌شود که ایشان در همه جا به یک شکل عمل نکرده و از شیوه‌های مختلفی برای مواجهه و برخورد با پدیده پوشش و بدپوششی استفاده می‌کرده‌اند. در یک دسته‌بندی کلی این روایات را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: دسته اول مواردی است که معصوم (ع) به‌صورت ایجابی با مسئله برخورد کرده است و به اصطلاح امروز مواجهه ایشان از طریق کار فرهنگی بوده است و دسته دیگر مواردی است که شیوه مواجهه، سلبی و برخورد بوده است.

این کارشناس دینی در پایان خاطرنشان کرد: با مطالعه عمیق و بررسی دقیق می‌توان از فحوای این‌گونه روایات و سایر آموزه‌های دینی و گزاره‌های تاریخی، این مطلب را برداشت کرد که حکومت و دستگاه‌های حکومتی در قبال نحوه پوشش زنان و رفتار مردان در جامعه و حریم عمومی مسئولیت دارند و ضمن استفاده از روش‌های تعلیمی، تبلیغی، روشنگری و کار فرهنگی وظیفه دارند در صورت عدم رعایت پوشش و شکستن حریم عفاف در محافل اجتماعی توسط برخی زنان و مردان، با ایشان برخورد کرده و مانع از حضور «زنان مکشفه» در جامعه شوند.

پایان پیام / ت 603