ابررخداد کرونا و جایگاه فرهنگ در صورتبندی نوین معرفتی
تهران - ایرنا - وقوع بحران کرونا، جهان را با چالشی نوظهور روبه‌رو ساخت و متاثر از آن دگرگونی‌های شگرفی در ساحت‌های اندیشه و زندگی روزمره انسان به وجود آورده است. در این بین صاحب‌نظران از منظرهای گوناگونی به تحولات رخ داده در جهان عصر کرونا و تبیین شرایط موجود و تحولات ناشی از آن پرداختند.
وقوع بحران کرونا، جهان را با چالشی نوظهور روبرو ساخت و متاثر از آن دگرگونی‌های شگرفی در ساحت های اندیشه، صنعت، حیات اجتماعی، زندگی روزمره انسان و به طور کلی نظم جهانی به وجود آورده است. تحولاتی که بشر تا پیش از این دوره، بدین شدت با آن روبرو نشده بود و تجربه پیشینی نسبت بدان نداشت. در این بین صاحب نظران از منظرهای گوناگونی به تحولات رخ داده در جهان عصر کرونا پرداختند و به تبیین شرایط موجود و تحولات ناشی از آن پرداختند.
تحلیل گران عرصه ژئوپلتیک نیز به تحلیل شرایط موجود پرداخته و چالش ها و مسائل این حوزه را در شرایط فعلی مورد واکاوی قرار دادند. تفسیرهای ژئوپلتیک در خصوص جهان عصر کرونا، بر سه محور اصلی استوار شده است. نخست اینکه نظام سرمایه داری در ابعاد مختلف آن پس از کرونا بیش از پیش ناکارآمدتر خواهد شد و نظامی مبتنی بر مولفه های انسانی جایگزین آن خواهد شد. به بیان دیگر ساختارهای سرمایه داری متزلزل خواهد شد و نظام های مبتنی بر روابط انسانی و فرهنگی جایگزین آن می شود. ساختارهای نوینی که بیشتر به توسعه مبتنی بر مولفه های انسانی تمایل دارند و مبناهایی مثل فرهنگ برای آنها اولویت خواهد بود.
اصل دوم ناظر بر این مسئله است که مردم دنیا هر روز بیش از قبل، تحت نظارت و کنترل دولت های خود قرار می گیرند و به واسط ضرورت ثبت و مستندنگاری شرایط فعلی، این رویه با شدت بیشتری ادامه خواهد داشت. در واقع از منظر این تحلیل، کنترل و نظارت جریان زندگی روزمره مردم توسط دولت ها، رشد چشمگیری پیدا خواهد شد.
سومین محور که اتفاقا بسیار هم مورد توجه قرار دارد، به جایگاه محیط زیست در دوران کرونا می پردازد. به عبارتی گفته می شود که نظام صنعتی حاکم بر دنیا درخواهد یافت، که باید به محیط زیست و طبیعت پیرامون احترام بگذارد و با مداخله های یکسویه و بی رویه، موجب تخریب محیط زیست نشود و حیات انسان را در معرض بحران های عالم گیری همچون کرونا قرار ندهد.
این تجربه جهانی نشان داد که انسان باید از مصرف گرایی دوری کند و از آسیب به طبیعت دست بردارد. مقوله ای که به نظر می رسد ضرورت آن پیش از وقوع کرونا نیز در دنیا احساس شده بود و برنامه ریزی ها در مسیر توسعه پایدار با هدف حفاظت بیشتر از محیط زیست و منابع تجدید ناپذیر طبیعی انجام می گرفت. اما با شیوع فراگیر کرونا، این تلنگر بسیار جدیتر و آهنگین تر به گوش رسید. به عبارت دیگر این ابررخداد جهانی موجب شده تا نوع بشر احترام و اهمیت بیشتر برای طبیعت قائل شوند و هنجارهای زیادی در خصوص اخلاق محیط زیست مورد توجه ساختارهای آموزشی قرار گرفته و در این بستر گسترده است که امکان مناسبی برای فرهنگ سازی و نهادینه کردن این هنجارها مهیا می شود.
همچنین باید افزود که ابررخداد کرونا موجب شده تا صورتبندی های معرفتی بشر دستخوش تغییرات پیدا و پنهان زیادی شوند. شاید ارزیابی تاثیرات واقعی آن، مقوله ای است که به زمان بیشتری نیاز داشته باشد، اما آنچه مسلم است دولت ها و ساختارهای مدیریتی دنیا به این سمت و سو پیش خواهد رفت که بر مبانی مانند فرهنگ بیشتر تاکید کنند که ارتباط عمیق تری با نهاد و اندیشه بشری دارد و بر آن تاثیر بیشتر می گذارد.
فرهنگ و پدیده های فرهنگی از این حیث که برآمده از ذهن و باورهای انسانی هستند، در شرایط بحران هم این ارتباط و تاثیرگذاری را خواهند داشت. تجربه نشان داد در این برهه زمانی هم پدیده ها و محصولات فرهنگی جایگاه پر رنگی در معنابخشی به زمان انسان ها داشت و شهروندان به کمک آنها زندگی در قرنطینه را با کیفیت و آرامش بیشتری تجربه کردند. حال باید دید در جهان پساکرونا تا چه میزان این تجربیات در عرصه صورتبندی های معرفتی بشری جایگاه خواهد داشت.
*س_برچسب‌ها_س*