اثر خشکسالی بر میزان تولیدات کشاورزی چگونه قابل کنترل است؟

استفاده از ارقام مقاوم به خشکی، توسعه روش های نوین آبیاری، تاکید بر بهره وری و تغییر الگوهای کشت از جمله مواردی است که می تواند اثر خشکسالی بر میزان تولیدات کشاورزی را کاهش دهد.

به گزارش خبرنگار مهر، در سال‌های اخیر رهبر انقلاب تاکید ویژه‌ای بر بحث خودکفایی در محصولات استراتژیک کشاورزی داشتند و همواره این موضوع را پیگیری کرده‌اند. ایشان امسال نیز در سخنرانی نوروزی خود بر این مساله تاکید و عنوان کردند: «مسئله کشاورزی و دامداری بسیار مهم است و کشور باید در محصولات پایه غذایی همچون گندم، جو، ذرت، خوراک دام و دانه‌های روغنی به امنیت کامل و خودکفایی لازم دست پیدا کند.»

ایشان دستیابی به این هدف را با توجه به وسعت سرزمینی و فراوانی دشت‌های حاصلخیز در کشور ممکن دانستند و گفتند: «متأسفانه بخش کشاورزی جزو وابسته‌ترین بخش‌های کشور به واردات است که این وضع حتماً باید تعدیل شود.» با توجه به تأکیدات رهبر انقلاب، شرایط تحریم و جنگ اقتصادی و همچنین وضعیت جهان و جنگ روسیه و اوکراین و افزایش شدید قیمت جهانی مواد غذایی کشور چاره‌ای جز دستیابی به این سیاست‌ها ندارد هر چند که طی سال‌های گذشته اهمال کاری‌های گسترده‌ای در این حوزه نیز انجام شده اما باید با شناخت ظرفیت‌ها و توانمندی‌های داخلی و با بهره گیری از روش‌های نوین کشت و تولید در این مسیر حرکت کرد. در این زمینه بسیاری بر تولیدات پایدار تاکید دارند و عنوان می‌کنند که یکی از مهم‌ترین ارکان خودکفایی، پایداری تولید است. در همین راستا کامبیز عباسی، رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون وزارت جهاد کشاورزی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه وزارتخانه اهداف تولیدی و خوداتکایی بخش کشاورزی را مانند سابق پیگیری می‌کند، گفت: محوریت کار وزارت جهاد، طرح‌های اقتصاد مقاومتی، توسعه درون محور و اتکا به صنعت داخل است و ما باید طوری عمل کنیم که بتوانیم امنیت غذایی کشورمان را تأمین کنیم.

ما باید بتوانیم تولید پایداری داشته باشیم که منجر به تأمین امنیت غذایی کشور شود و نوسانات اقلیمی حداقل تأثیر را در این حوزه داشته باشد

وی با اشاره به اینکه تمام این اهداف و محورها در صدر کار ما در حوزه مکانیزاسیون کشاورزی است، افزود: قطعاً بزرگترین وظیفه بخش کشاورزی تأمین امنیت غذایی کشور است با حفظ پایداری در این امنیت و حفظ منابع پایه و عوامل تولید.

عباسی تصریح کرد: به عبارتی ما باید بتوانیم تولید پایداری داشته باشیم که منجر به تأمین امنیت غذایی کشور شود و نوسانات اقلیمی حداقل تأثیر را در این حوزه داشته باشد.

این مقام مسئول ادامه داد: شاید بتوان گفت یکی از محورهایی که در این اهداف باید مدنظر باشد این است که به سمت ارتقای بهره وری برویم و با عوامل و نهاده‌های کمتر تولید بیشتری را در کشور داشته باشیم.

افزایش بهره وری از محورهای مهم است

عباسی با بیان اینکه در کنار این مساله اهداف دیگری مانند کاهش مصرف آب را هم باید پیگیری کنیم، اضافه کرد: به عبارتی باید بتوانیم با آب کمتر محصولات شیلاتی، دامی و زراعی بیشتری را تولید کنیم و قطعاً در بین محصولات مختلف آنهایی که سهم بیشتری در سبد امنیت غذایی دارند مثل گندم و کلزا، اهمیت بیشتری هم پیدا می‌کنند.

هدف گذاری ها باید به سمت دانش بنیان برود

این مقام مسئول با بیان اینکه بنابراین بسیاری از هدف گذاری‌های باید به سمت دانش بنیان و دانش محور شدن برود، گفت: با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری باید به سمت تولیدی برویم که هم مبنای آن دانش بنیان است و هم می‌تواند اشتغال آفرین باشد به امنیت غذایی کشور را فراهم کند.

عباسی با اشاره به اینکه شاید در خیلی جاها بتوان امنیت غذایی را هم تراز امنیت ملی در نظر گرفت، افزود: هر چقدر بتوانیم غذای سالم و مورد نیاز جامعه را با قیمت مناسب تأمین کنیم این منجر به ثبات و امنیت ملی هم خواهد شد.

وی ادامه داد: خوشبختانه از سال گذشته کل فرآیند تولید و عرضه محصولات کشاورزی بر عهده وزارت جهاد قرار گرفته و علاوه بر اینکه ما در حال حاضر متولی تولید غذا هستیم، کنترل مسائل بازرگانی و بازار و قیمت‌ها هم به این وزارتخانه سپرده شده که البته وظیفه بسیار خطیری است و در واقع نیازمند فعالیت دو چندان در این حوزه است.

عباسی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه ایران از جمله کشورهایی است که در منطقه خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد، افزود تولید محصولات کشاورزی در این کشورها، شکننده و تحت تأثیر اقلیم است بنابراین باید به سمتی برویم که تولید شکنندگی نداشته باشد و بتوانیم تأثیر اقلیم و ناملایمات آن را در تولید کم اثر کنیم، به طوری که اگر میزان تولید متناسب با میزان بارندگی کم و زیاد نشود و این تلورانس کمتر باشد.

تاکید بر افزایش بهره وری آب

این مقام مسئول تاکید کرد: بنابراین ما باید به سمت روش‌هایی حرکت کنیم که چالش آب را حل کند. بنابراین در قدم نخست باید از شیوه‌هایی بهره بگیریم که آب کمتری مصرف می‌کنند و دوم اینکه این آب عیناً به محصول برسد و سوم، تبخیر و تعرق سطحی را کاهش بدهیم و بتوانیم با آب کمتر، کیلوگرم محصول بیشتری تولید کنیم.

عباسی توضیح داد: به مقدار محصولی که بتوانیم با مصرف یک متر مکعب آب تولید کنیم، بهره وری آب گفته می‌شود و هر چقدر با آب کمتر محصول بیشتری تولید کنیم شاخص بهره وری را در آب بالا برده‌ایم.

این مقام مسئول با بیان اینکه محصولات سبزی و صیفی را درون محیط‌های کنترل شده مانند گلخانه‌ها برد، گفت: در گلخانه‌ها و محیط‌های کنترل شده می‌توان مداخله کرد و تبخیر و تعرق را کاهش داد و میزان مصرف آب را مدیریت کرد.

این مقام مسئول اضافه کرد: همچنین می‌توان کشت‌هایی مانند هیدروپونیک و ایروپونیک یعنی کشت‌هایی که به سمت مدیریت مصرف نهاده‌ها می‌رود انجام داد. ضمن اینکه روش دیگر توسعه کشت نشایی است. عباسی در بخش دیگری از سخنان خود توسعه روش‌های نوین آبیاری را از جمله سیاست‌ها و برنامه‌های وزارت جهاد در این راستا عنوان کرد و گفت: باید به سمت سیستم‌های کم فشار، آبیاری قطره‌ای، آبیاری تیپ و آبیاری زیر سطحی حرکت کرد به این صورت که آب زیر زمین و کنار ریشه باشد و به صورت قطره‌ای به گیاه داده می‌شود تا رشد یابد.

وی اضافه کرد: سیاست دیگر این است که محصولات زراعی بهاره را منتقل به پاییز کنیم، کشت‌های بهاره به پاییز برود و ما از بارندگی‌ها استفاده کنیم، مانند اتفاقی در کشت چغندر قند رخ داد.

عباسی اضافه کرد: سیاست دیگر در حوزه زراعی رفتن به سمت واریته ها و ارقام مقاوم به خشکی است.

این مقام مسئول با بیان اینکه باید کاهش تقاضای آب و ارتقای بهره وری را در دستور کار قرار داد، افزود: همه این موارد سیاست‌های کلانی است که در بخش کشاورزی کماکان و با تاکید وزیر جهاد ادامه و استمرار دارد.

وی درباره اینکه واقعیت این است که ما در بحث مدیریت آب نتواستیم آنطور که در برنامه‌ها بود، عمل کنیم و همه چیز تقریباً در حد شعار مانده است؟، توضیح داد: کاهش تقاضای آب پدیده‌ای نیست که یک یا سه ساله بتوان آن را انجام داد، کاهش تقاضای آب علاوه بر اینکه نیاز به تکنیک و روش دارد یک تغییر رفتار را هم در جامعه کشاورزی می‌طلبد.

عباسی اضافه کرد: در حوزه آب نیازمند آن هستیم که از تجارب بین المللی استفاده کنیم. اکثر کشورهای دارای شرایط مشابه ما نیز دچار نوساناتی در این حوزه هستند و باید از نکات مثبت آنها استفاده کنیم.