احتراق سوخت؛ مهم‌ترین عامل آلودگی هوا
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران گفت: مهم‌ترین نقش بنزین در آلایندگی، مرحله احتراق است که کمتر به آن توجه می‌شود و عامل اصلی آلودگی هواست.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، احتراق بنزین در موتور‌ها حتی بنزین با کیفیت یورو 5، علاوه بر گازکربنیک، تولید گاز اکسیدهای ازت، هیدروکربن‌های نسوخته، مونوکسید کربن و همچنین بنزن می‌کند و همین گاز‌ها باعث آلودگی هوا می‌شوند.
مجری: مقصر اصلی آلودگی هوا آیا بنزین بی‌کیفیت است که موجب این حجم از آلودگی شده یا اینکه بنزین اصلا هیچ نقشی در آلودگی هوا ندارد و باید به سراغ مؤلفه‌های دیگر رفت؟
رضا پدیدار رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق بازرگانی تهران: به طور اصولی بنزین در آلودگی هوا در دو مرحله می‌تواند در جریان آلایندگی نقش داشته باشد. یکی قبل از احتراق و در هنگام نگهداری، نقل و انتقال و سوخت‌گیری است که متأسفانه اکنون با این مشکل مواجهیم، حتی وقتی مردم در جایگاه‌ها بنزین می‌زنند حتما باید بنزین سرریز شود که این موضوع آلودگی ایجاد می‌کند، و دیگری پس از احتراق است. و این سوال مطرح است که آیا بنزینی که در موتور‌های درون‌سوز استفاده می‌شود از کیفیت لازم برخوردار است که بتواند آلاینده‌هایی مثل آروماتیک‌ها، بنزن و سایر موارد دیگری که در حقیقت در بخار بنزین شکل می‌گیرد را جبران کند؟
به گفته مقامات مسئول در وزارت نفت و شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی؛ اکنون بنزین‌های مورد استفاده در خودروها بنزین یورو 4 و یورو 5 است که آروماتیک آن کمتر از 35 درصد، بنزن آن کمتر از یک و فشار بخار آن هم کمتر از 10 پی اس آی است.
این موارد در حالی که استانداردهای آن رعایت شود قابل قبول است، اما متأسفانه آنچه اکنون در افکار عمومی و در بین متخصصان مطرح می‌شود این است که با توجه به آنکه اکتان بنزین معمولی 87 و بنزین سوپر 92 است ولی بنزینی که اکنون مورد استفاده قرار می‌گیرد، این استاندارد را ندارند.
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌هایی که یورو 5 نسبت به یورو 4 دارد، میزان گوگرد است. میزان گوگردی که در سوخت یورو 5 وجود دارد، 10 گرم در میلیون است در حالی که در یورو 4 این مقدار به 50 گرم در میلیون می‌رسد و در صورتی که این استاندارد رعایت شود آلودگی کاهش می‌یابد. به هرحال اکسید گوگرد در هوا یکی از مشکلات بسیار مهم است. علاوه بر کاهش اکسید گوگرد در هوا، جلوگیری از صدمه گوگرد به کاتالیزر تصفیه دود خروجی موتور است. تسریع در نصب سیستم‌های بازیابی بخار در همه جایگاه‌های سوخت کشور و انبارهای بنزین می‌تواند این نوع آلودگی را کاهش دهد.
مجری: راهکار چیست؟ آیا می‌توانیم سیستم‌هایی را در موتور‌ها و کارخانجات خودروسازی، روی بازیابی بخاری که در خودروها و در جایگاه‌ها حاصل می‌شود، تعبیه کنیم؟
پدیدار: در جایگاه‌های فعلی دور نازل بنزین لاستیک وجود دارد که به در باک بنزین می‌چسبد که این اقدام صحیح است، اما بسیاری از نازل‌های بنزین این لاستیک را ندارند و هنگامی که راننده‌ای بنزین می‌زند، بخاری که خارج می‌شود ایجاد آلودگی می‌کند، همچنین جایگاه‌های بنزینی که اکنون سرویس می‌دهند باید استانداردهای زیست‌محیطی را رعایت کنند تا مشکلی ایجاد نکند.
در هر صورت مهم‌ترین نقش بنزین در آلایندگی، مرحله احتراق است که کمتر به آن توجه می‌شود و عامل اصلی آلودگی هواست. احتراق بنزین در موتور‌ها حتی بنزین با کیفیت یورو 5، علاوه بر گازکربنیک، تولید گاز اکسیدهای ازت، هیدروکربن‌های نسوخته و مونوکسید کربن و همچنین بنزن می‌کند و همین گاز‌ها باعث آلودگی هوا می‌شوند، به همین دلیل مقامات مسئول در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی باید در این مورد شفاف‌سازی کند.
مجری: در کشورهای دیگر به موضوع کیفیت بنزین چه اندازه توجه می‌شود؟
پدیدار: به گفته مقامات مسئول، طبق استاندارد یورو 5 حداکثر حجمی اروماتیک 35، الفین 18 و بنزن یک درصد است ولی اینکه آیا این موارد رعایت می‌شود یا خیر نمی‌دانیم و عمدتا به دلیل نقصانی که وجود دارد این آلودگی را ایجاد می‌کند، البته گردش هوا و سایر مکانیسم‌های دیگر مکمل‌هایی هستند که به این فرآیند هیدروکربنی کمک می‌کند.
در هر صورت اگر در پالایشگاه‌ها که سیستم‌های نوینی دارند، بتوانیم به جای سوخت یورو 4 یورو 5 را تولید کنیم و مقدار گوگرد را کاهش دهیم، این امر می‌تواند در کاهش آلودگی هوا مؤثر باشد. به عنوان مثال در بنزین یورو 5 حداکثر وزنی گوگرد 10 در میلیون (ppm) و در یورو 4، برابر 50 در میلیون است و در صورتی که این امر محقق نشود در شهرهای پرترافیک مانند تهران، خراسان، تبریز آلودگی شدت می‌یابد.
مجری: به چه دلیل؟
پدیدار: به این دلیل که هم‌اکنون تراکم خودرو در تهران چهار برابر استاندارد جهانی است و این آلودگی هوا حاصل این موضوع است، همچنین فرهنگ عمومی مردم به شدت تغییر کرده، مردم حاضر نیستند از خطوط حمل‌ونقل عمومی استفاده کنند و باید در زمینه آگاهی افزایی مردم در خصوص استانداردهای سوخت فرهنگ‌سازی صورت گیرد.
استانداردهای یورو برای کاهش آلایندگی بنزین در انواع مختلف آن تعریف شده است. در صورت رعایت نکردن، انواع آلایندگی مانند اکسیدهای نیتروژن و گوگرد و ریزگردهای کربنی و هیدروکربنی و بنزن در هوا افزایش می‌یابد. به‌ویژه آنکه طرح‌های مرتبط با نصب سیستم‌های بازیابی بخار بنزین در جایگاه‌ها بسیار با اهمیت است.
در جایگاه‌ها بخار بنزین نباید وجود داشته باشد، یعنی نازل را وقتی شما وارد خودروی خود می‌کنید باید این لاستیک دورش باشد که بخار بنزین نتواند بیرون بیاید در غیراین‌صورت، گوگرد را در هوا منتشر می‌کند و این موجب آلودگی می‌شود.
البته کاتالیست‌های تصفیه دود خودروها را هم باید مدنظر داشته باشید، کاتالیست‌هایی که در خودروسازی‌ها استفاده می‌شود با کیفیت پایین است و عمر کوتاهی دارد و بعد از مدتی باید کاتالیست تعویض شود.
مجری: شایعه‌ای مطرح است در این خصوص که بسیاری از خودروها یا کاتالیست‌شان از بین رفته و یا حتی خودروهای نو کاتالیست روی آنها نیست یا کاتالیست مؤثری ندارند، نظر شما در این‌باره چیست؟
پدیدار: متأسفانه ما هم این موضوع را رصد نکردیم که ببینیم آیا کاتالیست روی خودروها استفاده می‌شود یا خیر.
پالایشگاه‌های داخلی با توجه به هزینه زیاد افزایش آرام سوزی از اکتان 92 به 95، تمایلی به استفاده از اکتان افزا در بنزین ندارند در صورتی که اگر اکتان افزا به بنزین اضافه کنیم، آلایندگی را کاهش می‌دهد، به عنوان مثال در برخی از جایگاه‌های سوخت‌گیری، اکتان افزا‌ها را به شکل غیررسمی از صد راننده خودرو به یک راننده می‌فروشند که اگر استانداردها رعایت شود و این موضوع در مسیر صحیح قرار گیرد موجب کاهش آلودگی می‌شود.
باید در کوتاه مدت شرایطی را فراهم کنیم که بتوانیم از بالاترین ظرفیت استانداردهای مواد اکتان افزا در تولید و مصرف بنزین در جایگاه‌ها استفاده کنیم همچنین باید هرچه سریع‌تر پالایشگاه‌هایمان را با استانداردهای روز تطبیق دهیم تا با این عارضه اجتماعی مواجه نشویم.