از ماشین دودی تا ماشین برقی

روزنامه جهان اقتصاد یکشنبه 27 مهر یاداشتی به قلم دکتر هاشم اورعی استاد دانشگاه صنعتی شریف منتشر کرد که در گزیده ای از آن می خوانیم: در پی سفرهای ناصرالدین شاه به اروپا، او شیفته راه آهن شد و در نهایت اولین قطار ایران بین تهران و شهر ری در سال 1261 راه اندازی و به ماشین دودی معروف شد. اعتمادالسلطنه در خاطرات خود از قول میرزا جواد آقا مجتهد تبریزی می نویسد «...... کشیدن راه آهن برای اسباب و معاش خیلی خوب است، ولی به جهت مذهب و دین خوب نیست....». در آغاز کسی جرأت نداشت سوار ماشین دودی شود و ناصرالدین شاه برای ریختن ترس مردم همراه با جمعی از مقامات مملکتی با ماشین دودی به حضرت عبدالعظیم رفتند. برخی از همراهان وی زیر لب ذکر می گفتند و برخی کفن به گردن انداخته بودند! خیلی جالب است. امروز هم پس از گذشت 140 سال هنوز وقتی می خواهیم سوار محصول صنعت خودروی کشورمان یعنی پراید شویم همان حس ترس را داریم و ذکر می گوییم.

بررسی های جامع در مورد تحولات پیش رو در صحنه انرژی جهان حاکی از آن است که از سال 2026 میلادی، تقاضای جهانی نفت رو به کاهش خواهد نهاد و کارشناسان انرژی دلیل اصلی آن را تحولات شگرف در حمل و نقل جاده ای می دانند. استفاده از خودروی برقی به سرعت در حال افزایش است بگونه ای که در سال 2019 با ورود 2.1 میلیون خودروی برقی جدید، تعداد کل خودروهای برقی جهان به 7.2 میلیون رسید و رشد 40 درصدی نسبت به سال قبل داشت. به گزارش آژانس بین المللی انرژی، تا پایان دهه جاری میلادی تعداد خودروهای برقی جهان به 245 میلیون یعنی بیش از 30 برابر امروز خواهد رسید.

یکی از موانع اصلی توسعه استفاده از خودروهای برقی محدودیت ظرفیت ذخیره سازی انرژی در باطری است که در واقع گران ترین قطعه بوده و حدود 30درصد هزینه تولید خودروی برقی با اندازه متوسط را به خود اختصاص می دهد. تحقیقات گسترده در زمینه ذخیره سازی انرژی به محصول نشسته و باطری های دو میلیون کیلومتری در راهند. غول باطری سازی چین، شرکت تسلا معروف ترین سازنده خودروی برقی جهان و شرکت جنرال موتورز همه اعلام کرده اند که از سال آینده تولید باطری خودروی برقی با قابلیت پیمایش بیش از دو مسافرت رفت و برگشت به کره ماه و طی کردن مسافت 650 کیلومتر با هر شارژ را آغاز خواهند کرد.

تحول چشمگیر دیگری که در آینده نه چندان دور شاهد خواهیم بود این است که دارندگان خودروی برقی قادر خواهند بود وسیله نقلیه خود را به شبکه برق متصل کرده و در ساعات اوج تولید نیروگاه های بادی و خورشیدی انرژی الکتریکی ذخیره شود. در ساعات اوج مصرف، باطری خودرو انرژی ذخیره شده را به شبکه تحویل داده و از این طریق مالک خودرو کسب درآمد خواهد کرد.

خلاصه اینکه تحولات چشمگیر در صنعت خودرو در جهان از جمله تسخیر بازار توسط خودرو های الکتریکی، حتی معادلات بازار انرژی را به هم ریخته است. ماشین های برقی از قابلیت اطمینان بالا برخوردار بوده و ضمن عدم ایجاد آلایندگی از مزایای دیگری چون امنیت بالا برخوردارند و لذا بعید است که نیازی به ذکر گفتن و همراه داشتن کفن باشد.

خوب، از ماشین دودی دیروز رسیدیم به ماشین برقی امروز. اما محصول ملی مان یعنی پراید در کجای این طیف گسترده قرار دارد. خودروسازان ما که چند دهه است ادعا می کنند قراردادهای تولید مشترک و انتقال فناوری با رنو، پژو، تویوتا، نیسان و حتی مرسدس منعقد کرده اند.

در چنین شرایطی چطور می توان نام مافیا بر آن ننهاد و آن را «خودرو خوانده» به جای «پدرخوانده» ننامید. در واقع صنعت خودرو از جیب مردم ارتزاق می کند ولی دریغ از اندکی پاسخگویی. مالکیت شرکتهای بزرگ خودروسازی و ارتباط آن با شبکه قطعه سازی به صورت پیچیده ای طراحی و اجرا شده که هیچکس از آن سر در نمی آورد. صنعت نفت و گاز در جهان و به ویژه در ایران رو به افول است. تکیه بر توسعه فعالیت های کشاورزی نیز به دلیل محدودیت های اقلیمی از جمله کمبود آب و فرسایش خاک سرابی بیش نیست. بخش خدمات که امروز حدود نیمی از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می دهد به دلیل قطع ارتباط کشور با جهان نمی تواند توسعه یابد. از طرفی مساله اشتغال جوانان به ویژه فارغ التحصیلان دانشگاهی به ابر بحران تبدیل شده و باید برای آن چاره ای جست. بدین ترتیب قراردادن بار توسعه اقتصاد کشور بر بخش صنعت تنها راه است که با ایجاد اشتغال مولد، بحران بیکاری را نیز کاهش خواهد داد. اما آیا صنعت خودروی ما که به جای حرکت به جلو و در مسیر ماشین برقی به عقب و در جهت ماشین دودی در حال حرکت است می تواند ما را به هدف برساند؟

• شهرستان ری
• خودرو
• ایران
• بانک مرکزی