استیضاح وزیر صمت از اینجا آب می خورد!

دیروز هیأت رئیسه مجلس پس از مدتها گمانه زنی اعلام کرد که به دلیل عدم مدیریت صحیح صنعت خودروسازی و محقق نشدن وعده‌های وزیر صمت، استیضاح فاطمی امین در صحن مجلس اعلام وصول می‌شود.

مروری بر وعده‌های وزیر صمت در حوزه خودرو نشان می‌دهد که فاطمی امین در هفت محور، به صنعت خودرو ورود و آنطور که بارها تاکید کرده در یک برنامه میان مدت 2 ساله و یک برنامه بلندمت 4 ساله قصد اصلاح رویه‌های غلط صنعت خودروسازی کشور که یادگار بیش از 4 دهه است را دارد.

اولین قول وزیر؛ افزایش تیراژ تولید

بر این اساس، یکی از اصلی ترین وعده‌های خودرویی وزیر صمت که و از تریبون‌های مختلف به آن اشاره کرده مساله افزایش تیراژ تولید است. وی بارها تاکید کرده که تا وقتی تولید افزایش نیابد، نمی‌توان انتظار ساماندهی بازار را داشت زیرا بازار با یک شکاف در سطح عرضه و تقاضا مواجه است که این خلأ با افزایش تیراژ تولید داخل و واردات پر می‌شود.

فاطمی امین اولین بار در مرداد ماه سال 1400 و پیش از تکیه زدن بر کرسی وزارت این وعده را داده و گفته بود که افزایش مقیاس تولید از مهم‌ترین برنامه‌های وی خواهد بود. البته او به این مساله هم اشاره کرده که یک شبه نمی‌توان مقیاس تولید را بالا برد بلکه ابتدا باید تولید خودروهای ناقص به حداقل برسد و در ادامه تیراژ تولید بالا رود که در همین رابطه برای سال جاری تولید 1.5 تا 1.6 میلیون دستگاه خودرو برنامه ریزی شده و تا پایان سال 1404 تولید به 3 میلیون دستگاه خواهد رسید.

باید اشاره شود که سال گذشته وعده‌های وزیر صمت در مورد به حداقل رسیدن تولید خودروهای ناقص و افزایش تیراژ تولید محقق نشد و طبق آمار کمتر از 900 هزار دستگاه خودرو در کشور تولید شد؛ اما با توجه به آمار مربوط به تولید خودرو از ابتدای سال تا هجدهم خرداد ماه، به نظر می‌رسد که وعده‌های وزیر تا حدودی در حال تحقق است زیرا تولید خودروی ناقص نسبت به مدت مشابه پارسال 71 درصد کاهش یافته و از حدود 137 هزار دستگاه به حدود 40 هزار دستگاه رسیده و از آن طرف نیز تولید خودروی کامل از حدود 36 هزار دستگاهِ پارسال به حدود 121 هزار دستگاه در سال جاری رسیده است.

دومین قول وزیر؛ بهبود کیفیت تولید

محور بعدی وعده‌های خودرویی وزیر صمت که بیش از هر مورد دیگری به آن اشاره می‌کند، مساله کیفیت خودروهاست؛ فاطمی امین ضمن تاکید بر برنامه ریزی برای بهبود کیفیت خودروها، اعلام کرده که از دی ماه سال 1401، بهبود کیفیت خودروها برای مردم ملموس خواهد شد اما در بلندمدت و تا سال 1403، با ارتقای کیفیت دیگر تولید خودروهای یک ستاره و دو ستاره ممنوع می‌شود.

همچنین وی در یکی از اظهارات خود گفته بود که «به مردم اطمینان می‌دهیم از اواسط سال آینده بسیاری از مسائل در زمینه قرعه کشی، کیفیت و موضوعات دیگر یک به یک حل خواهد شد ولی یک دوره 2 ساله نیاز دارد تا به طور کامل بتوانیم این مسائل را حل کنیم.»

سومین قول وزیر؛ حذف قرعه کشی و ساماندهی بازار

سومین وعده‌ای که فاطمی امین بارها به آن اشاره کرد و همین وعده تبدیل به یکی از انتقادات بزرگ به وی شد، موضوع قرعه کشی خودرو و وعده حذف این فرایند بود. البته گرچه قرعه کشی خودرو از دولت قبل برای فاطمی امین به ارث مانده است اما با توجه به اینکه وزیر بارها وعده حذف این فرایند را داده بود، همگان انتظار فروش بدون قرعه کشی خودرو در سال 1401 را داشتند اما با ورود به سال جدید وزارت صمت اعلام کرد که به یک بار نمی‌توان قرعه کشی را حذف کرد بلکه ابتدا با تجمیع قرعه کشی و سپس با حذف تدریجی خودروها از فرایند قرعه کشی و افزایش تیراژ تولید، می‌توان این سفره را به طور کامل جمع کرد که به همین دلیل حذف قرعه کشی خودرو به احتمال زیاد تا پاییز یا زمستان امسال به طول خواهد کشید.

چهارمین قول وزیر؛ کاهش قیمت تمام شده خودرو

فاطمی امین البته مانند وعده‌هایی که ذکر شد، چندان مساله کاهش قیمت را در دفتر وعده‌های خود ننوشت اما چند باری موضوع کاهش 15 درصدی قیمت تمام شده خودرو تا پایان سال 1401 و البته کاهش قیمت خودرو تا پایان سال 1400 و قطع ارتباط قیمت خودرو با دلار را مورد اشاره قرار داده بود.

وی که پارسال چند باری گفته بود «سال آینده قیمت تمام شده خودرو دستکم 15 درصد کاهش خواهد یافت.» امسال این جمله خود را اصلاح کرد و گفت که «قیمت تمام‌شده تولید خودرو در کشور 15 درصد کمتر از افزایش نرخ تورم خواهد بود، اما برداشت درستی از این صحبت انجام نشد و گاهی مورد بازخواست قرار می‌گیریم که کاهش 15 درصدی قیمت خودرو چه شد؟!»

با این حال قابل کتمان نیست که وزیر وعده کاهش قیمت را داده بود اما هنوز هیچ اتفاقی در حوزه قیمت به ویژه در بخش کنترل بازار و خروج دلالان نیفتاده است.

پنجمین قول وزیر؛ اصلاح ساختار مدیریتی

فاطمی امین که از همان ابتدا نحوه مدیریت و مشکلات ساختاری صنعت خودرو را مورد انتقاد قرار داده و وعده داده بود که به عنوان یکی از برنامه‌های اصلی، واگذاری سهام دولت در مجموعه‌های ایران خودرو و سایپا را دنبال خواهد کرد، اسفند سال گذشته با همکاری مرکز کانون وکلای قوه قضائیه موضوع قیمت گذاری اموال این دو گروه خودروسازی را آغاز کرد که آنگونه که اعلام کرده این فرایند تا یکی دو هفته دیگر پایان می‌یابد و همزمان واگذاری آغاز می‌شود.

بنابراین باید منتظر ماند و دید این وعده وزیر در همین بازه زمانی که ذکر کرده، محقق می‌شود یا خیر.

ششمین قول وزیر؛ آزادسازی واردات

مساله بعدی که البته اوایل وزیر به دلیل مشکلات تراز ارزی کشور با آن مخالفت می‌کرد و بعد جزو برنامه‌های خود اعلام کرد، موضوع آزادسازی واردات خودرو بود.

فاطمی امین که اعتقاد دارد میزان تقاضا در بازار خودروی کشور 1.5 میلیون دستگاه است و از این رو شکاف عمیقی میان عرضه و تقاضا وجود دارد، وعده داده بود که از خرداد 1401 واردات آزاد می‌شود؛ البته این وعده وزیر تا حدودی محقق شده اما هنوز آئین نامه واردات در دولت به تصویب نرسیده است، بنابراین به احتمال زیاد واردات خودرو تا شهریور یا مهر به طول انجامد.

هفتمین قول وزیر؛ مجموعه سازی در صنعت خودرو و قطعه

محور بعدی اظهارت وزیر که البته چند باری به آن اشاره کرده رابطه نادرست خودروساز و قطعه ساز است؛ آنطور که فاطمی امین گفته این رابطه موجب پیچیده شدن مدیریت، سخت شدن کنترل کیفیت قطعات و قیمت‌ها شده است. بنابراین وی وعده داده بود که به دنبال مجموعه‌سازی در صنعت خودرو است تا از این طریق به جای اینکه هر خودروساز با 700 تا 800 قطعه‌ساز کار کند، با 70 تا 100 مجموعه‌ساز کار خواهد کرد.

البته قطعه سازان و فعالان صنعت خودرو این اظهارات وزیر صمت را مصداق دخالت و اجبار دانسته و اعتقاد دارند که در صورت اصلاح رویه‌های مدیریتی و افزایش تیراژ تولید، خود به خود مجموعه سازی نیز در این صنعت شکل می‌گیرد.

نکته قابل توجه آنکه فاطمی امین اگرچه وعده‌های بی شماری در مورد صنعت خودروسازی داده و در این گزارش فقط به محورهای اصلی آن اشاره کردیم اما وی برای تحقق این وعده‌ها، برنامه‌های 2 ساله و 4 ساله هم ارائه کرده است؛ در واقع آنطور که فاطمی امین می‌گوید صنعت خودروی ما بیمار است و این بیماری طی 4 دهه گذشته تشدید شده، بنابراین یک شبه نمی‌توان آسیب‌های این صنعت را رفع کرد و نیاز به برنامه‌های میان مدت و بلندمدت است.

همچنین آنطور که وزیر صمت گفته صنعت خودروسازی کشور درگیر مافیای گسترده است؛ طبق اظهارات فاطمی امین «مافیا وجود دارد اما در جاهایی که شاید با تصور مردم متفاوت باشد؛ یعنی ما یک شبکه‌هایی داریم که منافع اینها اجازه نمی‌دهد که اتفاقات خوبی بیفتد و یک منافعی شکل گرفته است.»