اصلاحات «مسعود»؛ پیدا و پنهان اقدامات پزشکیان در ریاست جمهوری / نوبت به اقتصاد و معیشت مردم رسید
اقتصادنیوز: پزشکیان گام‌های مثبتی برای تحقق وفاق با جامعه برداشته است؛ اما این‌قدر مطالبات جامعه انباشته شده و مسائل بر هم بار شده که نتایج این اقدامات کوچک برای عموم جامعه ملموس نیست.
به گزارش اقتصادنیوز، آیا اقدامات مسعود پزشکیان اثربخش بوده است؟ این پرسشی است که با گذشت بیش از چهار ماه از ریاست‌جمهوری او مطرح می‌شود. از آن جهت که مردم ایران، پزشکیان را با یک ایده مشخص و چند وعده اساسی می‌شناسند. او با شعار وفاق بر سرکار آمد و مدام در اظهاراتش تاکید می‌کند که اگر «با هم دعوا داشته باشیم هیچ مشکلی حل نخواهد شد».
به نظر می‌آید که حاکمیت نیز با ایده او همراه شده و اگر کارشکنی‌های پایداری‌چی‌ها را در نظر نگیریم، محمدباقر قالیباف با همه بدقلقی‌ها فعلاً پای کار است. به همین دلیل است که هفته گذشته شاهد رفع فیلتر واتس‌اپ و گوگل‌پلی بودیم، اقدامی که هرچند حداقلی است اما گام‌های ابتدایی مسعود پزشکیان برای برخی اصلاحات و البته عمل به وعده خود است. از همان ابتدای دوره ریاست‌جمهوری او نیز خبری از برخوردهای خشن و نادرست گشت ارشاد با زنان بر سر حجاب نیست و بعد از غائله قانون عفاف و حجاب، حضور پرقدرت رئیس‌جمهور به عنوان رئیس شورای عالی امنیت ملی در توقف اجرای این قانون، نشانه‌های اثربخش بودن اصلاحات دوره پزشکیان را بیش از پیش، نشان می‌دهد.
بازگشت استادان اخراجی و دانشجویان پرونده‌دار سه سال گذشته دولت سابق نیز از آن اقدامات مثبتی بود که نمی‌شود آن را نادیده گرفت. تلاش برای ترک نکردن میز مذاکره با غرب و آمریکا آن هم با شدت گرفتن اوضاع وخیم اقتصادی و دادن مجوز به فیلم‌های توقیف‌شده دولت قبل و تسهیل بازگشت بازیگران ممنوع‌الکار، همه اصلاحاتی بود که تفاوت دولت پزشکیان را با دولت سیزدهم به وضوح نشان می‌دهد. اما آیا کافی است؟ احتمالاً نه! آن چیزی که بیشتر از همه بر دید مردم از دولت پزشکیان اثرگذار است، وضعیت اقتصادی و معیشت آنهاست، که آن هم زیر سایه دلار 82 هزارتومانی، رنگ باخته است. البته که دولتی‌ها بارها تاکید کرده‌اند که زمین سوخته‌ای از دولت گذشته تحویل گرفته‌اند و با توجه به شرایط، اگر توفیقی در ارتباطات خارجی اتفاق نیفتد، احتمالاً با آمدن ترامپ اوضاع بدتر هم خواهد شد، اما باز هم مردم مسبب شرایط موجود را جز مسئولان و دولتی‌ها کس دیگری نمی‌دانند و اگر گشایش‌های جدی اقتصادی ایجاد نشود، قطعاً اصلاحات مسعود پزشکیان، هرچند به‌موقع و درست، اما کافی نخواهد بود.
در این گزارش با مشورت مریم زارعیان، جامعه‌شناس با جزئیات بیشتری به این پرسش پاسخ می‌دهیم که اصلاحات مسعود پزشکیان تا چه اندازه اثربخش بوده و برای ادامه کار، دولتی‌ها باید چه اقداماتی انجام دهند؟
من می‌خواهم با جامعه آشتی کنم
به گزارش تجارت فردا، مریم زارعیان، جامعه‌شناس، می‌گوید؛ پزشکیان ایده اصلی دولت خود را وفاق ملی مطرح کردند و تلاش کردند با استعانت از این ایده بتوانند مشکلات کشور را حل‌وفصل کنند. در این راستا وفاق را در دو سطح دیدند؛ در سطح حاکمیت تلاش کردند تا در تشکیل کابینه و انتصابات استانی از افراد با گرایش‌های سیاسی متنوع استفاده کنند و این را در سر جمع انتصابات ایشان هم می‌توانیم ببینیم که از جناح پایداری گرفته تا اصلاحات، افرادی در کابینه ایشان حضور دارند و این نوع ورود سلایق مختلف به کابینه غلظتش به قدری بالا رفته که طرح می‌شود اگر هر کدام از رقبای دیگر ایشان هم رئیس‌جمهور شده بودند، انتخاب غالبشان همین افراد بود.
در مورد وفاق با جامعه، دولت آقای پزشکیان تلاش کرده اقداماتی انجام بدهد تا به جامعه نشان دهد، من به نمایندگی از حاکمیتی که به گواه پیمایش‌های مختلف که در کشور انجام شده از جمله پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌ها، تاکنون رابطه خوبی با آن نداشته و به آن اعتماد ندارید و از دستش ناامید و ناراحت هستید، من به نمایندگی از این حاکمیت می‌خواهم با جامعه آشتی کنم تا در پرتوی این آشتی بتوانیم اصلاحاتی برای بهبود شرایط داشته باشیم. برای مثال در برخی استان‌ها، استاندارانی با گرایش‌های مختلف منصوب شده یا با تلاش فراوان رفع فیلتر از فضای مجازی را کلید زدند و تلاش کردند مسئله فیلتر حل شود.
با این حال حجم مسائل و چالش‌هایی که کشور در این شرایط حساس با آن مواجه است، به گونه‌ای است که با این بده‌بستان‌هایی که در سطح پایین تصمیم‌گیری در حاکمیت رخ داده، مسائل و چالش‌ها قابل حل نیست و گرچه دولت فرصت‌ها و امتیاز‌هایی در کابینه خود به جناح رقیب داده، اما کارشکنی‌هایی برای اینکه دولت نتواند در مسیری که در پیش گرفته موفق شود در حال انجام است؛ به همین دلیل لازم است که دولت با بالاترین سطح حاکمیت برای حل مسائل پیش‌رو توافق کند؛ چراکه زمان و اوضاع کلی کشور و منطقه به زیان کل مجموعه کشور در حال جلو رفتن است و اگر آقای دکتر پزشکیان تکلیف خود را با وفاق ساختاری درون حاکمیت روشن نکند، خود و دولتش در چاه ویل مشکلات می‌افتند و نمی‌تواند برای حل مسائل اصلی که جامعه با آنها دست‌به‌گریبان است اقدام و حرکتی کند.
به عبارتی می‌توانیم بگوییم آقای دکتر پزشکیان گام‌های مثبتی برای تحقق وفاق با جامعه برداشته است؛ اما این‌قدر مطالبات جامعه انباشته شده و مسائل بر هم بار شده که نتایج این اقدامات کوچک برای عموم جامعه ملموس نیست و موفقیت این رویکرد به توانایی دولت برای اجرای اصلاحات عمیق‌تر در حوزه‌های کلیدی بستگی دارد.
به معنای شکست همه است
آقای دکتر پزشکیان در دوران تبلیغات انتخاباتی خود وعده داد که گشت ارشاد را جمع می‌کند و شیوه برخورد با موضوع حجاب را تغییر می‌دهد. پس از آغاز به کار دولت، در این مدت گزارش‌هایی که از جامعه دریافت می‌شود مبتنی بر کاهش یا توقف فعالیت گشت ارشاد است؛ مثلاً در واکنش به اظهارات یک خبرنگار درباره ادامه فعالیت گشت ارشاد، ایشان گفتند قرار نبود ادامه بدهند، من پیگیری می‌کنم. با این حال همزمان با این اقدامات و فعالیت‌های دولت برای کاهش حضور گشت ارشاد، لایحه حمایت از خانواده تحت عنوان لایحه عفاف و حجاب که در دولت قبلی تهیه شده بود تصویب و از سوی شورای نگهبان تایید و قرار شد برای اجرا ابلاغ شود.
ابلاغ این قانون می‌تواند به معنای بازگشت برخی محدودیت‌ها و نظارت‌ها در حوزه حجاب باشد و به معنای این است که همه تلاشی که ایشان برای حل موضوع حجاب، یعنی چالشی که بین نگاه جامعه و حاکمیت درباره موضوع حجاب هست، به جای استفاده از زور و قدرت سخت کرده، در حال از بین رفتن است. جناح رقیب در پی بی‌اثر کردن فعالیت‌های دولت است و می‌توانیم این نتیجه را بگیریم که برخی جناح‌های سیاسی با تصویب قانون جدید عفاف و حجاب در شرایط کنونی که کشور و منطقه، وفاق با جامعه و آشتی ملی را تهدیدی علیه خود می‌دانند و در نتیجه به هر دری می‌زنند تا آقای دکتر پزشکیان را در تحقق وعده‌هایش ناکام بگذارند؛ در حالی که این عده فراموش کرده‌اند که همه ما در یک کشتی سواریم و موفقیت دولت چهاردهم در جلب اعتماد جامعه و حل مسائل جامعه موفقیت کل مجموعه حاکمیت و کشور است و ناکامی آن به معنای شکست کل حاکمیت و نقصان برای کل جامعه است.
رفع فیلترینگ واتس‌اپ و گوگل‌پلی یکی از گام‌های عملی دولت آقای دکتر پزشکیان در جهت بهبود ارتباط حاکمیت با جامعه است. این اقدام هر چند با تاخیر انجام شد، ولی حداقل به جامعه نشان داد که آقای دکتر پزشکیان در وعده‌هایش صادق است و تلاش می‌کند برای حل مسائل جامعه از طریق گفت‌وگو با مابقی ارکان حاکمیت، اقدامات عملی انجام بدهد؛ اما می‌توانیم بگوییم این اقدام ناکافی است و اثرگذاری چندانی ندارد؛ چراکه دو پلت‌فرم کلیدی که برای کسب‌وکار آنلاین بازاریابی مطرح‌اند، یعنی تلگرام و اینستاگرام همچنان فیلتر هستند و انتظار عمومی در مسئله فیلترینگ این بود که رفع فیلترینگ از این پلت‌فرم‌ها آغاز شود؛ چراکه اقتصاد دیجیتال ایران به‌شدت تحت تاثیر این محدودیت‌ها قرار گرفته و همچنان اکثر قریب‌به‌اتفاق جامعه به فیلترشکن نیازمندند و فیلترشکن هم بار مالی بیهوده‌ای بر افراد جامعه تحمیل کرده و نشان‌دهنده عدم اعتماد حکمرانی به افراد جامعه است؛ در حالی که جامعه می‌بیند، مسئولان ارشد نظام همه از سطح تا ذیل در اینستاگرام، تلگرام، توئیتر و همه‌جا حضور دارند و این را حق خود می‌دانند که در آنجا اظهارنظر کنند و بگویند ما اینجا هستیم؛ ولی افراد جامعه مثل یک بچه ناتنی که از خودمان نیست، در شبکه اجتماعی فیلترشده نباید باشند. اما خودش به راحتی می‌تواند با اینترنت بدون محدودیت و با سرعت بالا در این شبکه‌ها اعلام حضور کند و به او هم پوزخند بزند و بگوید او نباشد و خودش هست.
فیلترینگ نماد ناخودی بودن مردم است
زارعیان معتقد است که؛ این‌قدر مسائل درهم‌تنیده در جامعه‌مان داریم که در حال حاضر دیگر دغدغه اصلی افراد جامعه فیلتر شبکه‌های اجتماعی نیست، فیلترینگ نماد است؛ نماد بی‌اعتمادی حاکمیت به جامعه و اینکه حاکمیت جامعه را از خودش نمی‌داند و رفع فیلتر می‌تواند یک نماد و نشانه باشد که جامعه‌ای که تاکنون با او چنین تعاملی داشتند و او را به رسمیت نشناختند، حالا مجموعه حکمرانی می‌خواهد جامعه را به رسمیت بشناسد و به او اعتماد کند، برای حل مسائلی که همه زندگی او را تحت تاثیر قرار داده، برای ناترازی‌هایی که به معنای واقعی در زندگی تک‌تک مردم رخ نشان داده، ورود کرده و آنها را حل کند.
پس می‌توان گفت این رفع فیلتر اقدام مثبتی است، ولی پاسخگوی مطالبات نیست و شروع رفع فیلتر مابقی شبکه‌های اجتماعی بیشتر در حوزه اعتمادسازی و برقراری ارتباط گسسته‌ای است که بین حاکمیت و مردم اتفاق افتاده، اما این اقدام به تنهایی کافی نیست اما یک شروع است و می‌تواند شروع سلسله اقداماتی باشد که به سیاست‌های بهتر و جامع‌تر دولت برای مسائلی که در کشور وجود دارد، بینجامد. در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس گاهی این صحبت پیش می‌آید که چرا با اینکه حکومت‌های اقتدارگرا و پادشاهی بر سر کار هستند، اما شکافی که در کشور ما وجود دارد، بین مردم و حاکمیتشان نمی‌بینیم؛ یکی از پاسخ‌هایی که می‌توانیم بدهیم این است که حاکمان این کشورها ذهنیتشان این است که قدرت داریم برای اینکه وضعیت مردم را بهبود ببخشیم و مسائلشان را حل کنیم.
امارات توانسته برای 173 کشور ویزا را بردارد و در حال مذاکره با مقامات آمریکایی است تا ویزای آمریکا را نیز بردارند تا مردمشان به راحتی به آمریکا سفر کنند. این نوع برنامه‌ریزی در یک دولت به شهروند جامعه نشان می‌دهد که مسائل و راحتی آنها در اولویت حکمرانی است تا نگاهی که شهروند یک جامعه را به اشکنه‌خوری دعوت می‌کند و به دنبال این است که زمین و اموال بیشتری داشته باشد و باعث شود شکاف خیلی زیادی بین شهروند و حاکمیت ایجاد شود.
به هر حال نمی‌توانیم انکار کنیم که شروع رفع فیلترینگ و بازگشت استادان و دانشجویان برای جامعه خوشایند است و پالس مثبتی است که قرار است جامعه از این تنش‌ها دور شود و حاکمیت به سمت رفع مسائل و چالش‌های اصلی جامعه حرکت کند؛ اما مسئله اصلی که جامعه یک دهه گذشته به‌شدت درگیر آن بوده تورم و مسائل اقتصادی است که در پیمایش‌های مختلف نیز خود را نشان داده و مهم‌ترین مسئله 90 درصد مردم، مسائل اقتصادی و تورم است.
در نتیجه دولت باید فرآیند رفع فیلتر تمام شبکه‌های اجتماعی را دنبال کند زیرا رفع فیلتر دو پلت‌فرم هنوز مردم را اقناع نکرده که کار اثرگذاری انجام شده و در درجه دوم باید برخلاف آنکه برخی می‌خواهند مسئله حجاب، حل‌ناشده میان حاکمیت و جامعه بماند، آن را از حالت مسئله بودن خارج کرده و تلاش کند مسائلی را که جامعه واقعاً با آنها درگیر است و حیات افراد جامعه را تحت فشار قرار می‌دهد حل کند تا فشار اقتصادی را که به مردم جامعه وارد می‌شود و آنها را در یک وضعیت ناایمنی قرار داده، کم کند. پس این اقدامات برای شروع مثبت بوده، ولی اگر این اقدامات یعنی رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی همانند تلگرام و اینستاگرام را که افراد جامعه از طریق آنها امرارمعاش می‌کنند پوشش ندهد، خیلی زود این اقدامی که دولت انجام داده به فراموشی سپرده می‌شود؛ مثل عطر خوش‌بویی که خیلی زود رایحه‌اش از بین می‌رود، می‌آید مشام جامعه را خوشبو می‌کند و می‌رود و اثر آن موقتی و محدود است.
حاکمیت برای دستیابی به نتایج ملموس‌تر لازم است که به دنبال اصلاحات گسترده‌تر و تغییر رویکرد و هم‌افزایی بیشتر باشد؛ تغییر رویکرد برای حل مسائل اصلی جامعه و تعامل با کشورهای دیگر و تلاش برای حل کردن مسئله تحریم که موجودیت جامعه ایرانی را نشانه می‌گیرد.
همچنین بخوانید ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید