«ایران استوار، 44 سال افتخار»| جنبش دانشجویی قبل از پیروزی انقلاب / ازدستور برای اخراج دانشجویان تا تروریستی دانستن فعالیت سیاسی

حوزه تشکل‌های دانشگاهی خبرگزاری فارس:‌ به مناسبت فرارسیدن ایام الله دهه فجر قصد داریم در سلسله گزارشاتی مبارزات سیاسی جنبش دانشجویی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی را بررسی کنیم.

با سقوط رضاشاه و باز شدن فضای سیاسی در ایران، احزاب و گروه‌های سیاسی مختلفی تاسیس شدند و نقطه عطفی در تحریک و فعال کردن دانشجویان بود. از منظر جریان دانشجویی مذهبی وقت، فضای باز سیاسی بعد از سقوط رضاشاه سبب شکل‌گیری فعالیت‌های حزب توده و افرادی با مرام مارکسیستی و ضد دین شده بود که جریان مذهبی آن‌ها را دشمن خود می‌دانست و این‌چنین دین و مذهب مردم را در خطر می دیدند.

تاسیس انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران

این امر سبب شد تا دانشجویان مذهبی با اهداف نه چندان سیاسی و بیشتر فرهنگی وارد جامعه شوند و در راستای تقویت اسلام از منظر خود کوشش کنند، در این زمینه نیز انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران تاسیس شد.

اهداف انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران عبارت بودند از اصلاح جامعه بر طبق دستورات اسلامی، کوشش در ایجاد دوستی و اتحاد بین افراد مسلمان، مخصوصا جوانان روشنفکر، انتشار حقایق اسلامی به وسیله اتحاد موسسات تبلیغاتی و نشر مطبوعات و مبارزه با خرافات بود.

بعد از وقایع 15 خرداد سال 1342 اعضای انجمن اسلامی دانشجویان و دانشجویان مذهبی و مسلمان به تدریج وارد فعالیت‌های سیاسی و مبارزه علیه حکومت شاهنشاهی پهلوی شدند.

انجمن اسلامی همزمان با تاسیس نهضت آزادی مسیری نو در فعالیت‌های خود نسبت به سیاست حاکم در ایران اتخاذ کرد. در سال های 40 تا 44 دو عامل منجر به صحنه آمدن انجمن اسلامی دانشجویان و دانشجویان مذهبی در مسائل سیاسی به صورت عملی شد. ابتدا تشکیل نهضت آزادی ایران در سال 1340 و دو سال بعد واقعه 15 خرداد 1342 بود.

 جریان دانشجویی تحت تاثیر حزب توده

با سقوط رضاشاه راه برای فعالیت جریان فکری مارکسیست باز شد. اعضای گروه موسوم به «53 نفر» از زندان آزاد شده و درصدد تاسیس حزب توده برآمدند، این حزب برای گسترش فعالیت های خود در میان جوانان در فروردین 1322 «سازمان جوانان حزب توده» را تشکیل داد.

ترور شاه در 15 بهمن 1327 منجر به سرکوب فعالین دانشجویی توده‌ای شد ولی به تدریج فضای باز فعالیت سیاسی دوباره به ایران برگشت و به ترتیب در سال 1328 و 1329 سازمان دانشجویان کوی دانشگاه و سازمان دانشجویان دانشگاه تهران تاسیس شد.

یکی از بزرگترین اعتصابات دانشجویی سازمان دانشجویان دانشگاه تهران در سال 1329 برپا شد که بزرگترین اعتصاب دانشجویی دهه بیست بود. دانشجویان توده‌ای دانشگاه تهران در جریان ملی شدن صنعت نفت نیز پیرو سیاست‌های حزب توده بودند.

جریان دانشجویی متاثر از جبهه ملی

با پایان یافتن مجلس پانزدهم مکی و بقایی، از مصدق خواستند که از «بازنشستگی سیاسی» دست بردارد و رهبری نهضت ملی را به دست گیرد.

پیش از سال‌های 1328 و 1329، فضای سیاسی حاکم بر دانشگاه به جریان چپ مارکسیستی تعلق داشت. تعداد دانشجویان ملی یا اسلامی فعال چندان چشمگیر نبود. اما جنبش ملی این مناسبات درون دانشگاه را برهم زد و روز به روز بر تعداد دانشجویان ملی افزوده شد.

تنش و فعالیت سیاسی درون دانشگاه تهران از زمانی به اوج خود رسید که دانشجویان ملی در مقابل دانشجویان توده‌ای قد علم کردند و کار آنها به زد و خورد فیزیکی نیز منجر شد.

نخست وزیر وقت: فعالیت‌های دانشجویان تروریستی است

با شکل‌گیری طیف دانشجویی ملی‌گرا در دانشگاه تهران به تدریج فعالیت سیاسی دانشجویان بالا گرفت. نخست‌وزیر وقت نیز با ارسال نامه ای به رئیس دانشگاه تهران فعالیت‌های دانشجویان را عملیات تروریستی خواند و گفت: «دانشجویان می خواهند محیط دانشگاه را تبدیل به یک محیط ترس و هراس و بی‌نظمی نمایند»

کودتای 28 مرداد نقطه اوج فعالیت‌های سیاسی دانشجویان

روزها و ماه‌های بعد از کودتای 28 مرداد را می توان نقطه اوج فعالیت دانشجویانِ سیاسی دانست. دانشجویان، دانشگاه را همچون سنگری در مقابل دولت و نظام شاهنشاهی پهلوی برای خود می‌دانستند و شروع به دادن شعارهای سیاسی ضد شاه و دولت کودتا می‌کردند و تنش در دانشگاه را به نقطه اوج خود رسانده بودند.

این امر بعدها منجر به وقایع 16 آذر 1332 می شود که در پی آن سه دانشجو کشته شده و برخی از دانشجویان از دانشگاه اخراج و به نقاط بد آب و هوا برای خدمت سربازی اعزام شدند.

وقتی کمیته دانشگاه، فعال ترین بخش جبهه ملی شد

پرداختن دانشجویان به فعالیت‌های سیاسی در اوایل سال 1340 به اوج خود رسیده بود و در واقع کمیته دانشگاه جبهه ملیِ دوم فعال‌ترین بخش این حزب محسوب می‌شد و فضای فکری حاکم بر دانشگاه در این دوره زمانی نیز در دست آن‌ها قرار داشت.

انتقاد جبهه ملی به دولت امینی سبب شد تا در کمیته دانشگاه این حزب، تدارک یک اعتصاب دانشجویی در دانشگاه تهران داده شود و ابوالحسن بنی صدر نیز مسئول برگزاری این اعتصاب شد.

فعالیت سیاسی دانشجویان؛ واکنش مسئولین دانشگاه و رژیم حاکم

اعتصابات و تشنجاتی که در دانشگاه صورت می گرفت مورد توجه مسئولین دولتی و شخص نخست وزیر بود. مامورین دولتی با دقت فعالیت‌های دانشجویی را رصد می‌کردند و به دلیل حضور فعالین توده ای در بین دانشجویان به شدت به مسئولین دانشگاه تذکرات لازم را می دادند.

نخست وزیر وقت خطاب به رئیس دانشگاه تهران: دانشجویان سیاسی را اخراج کنید

در این زمان نخست‌وزیر وقت طی نامه‌ای به ریاست دانشگاه تهران با لحنی تند به وی خاطر نشان می‌کند که دانشگاه محل علم‌آموزی و تولید علم است نه مرکزی برای فعالیت‌های سیاسیون و منحرفین، وی در ادامه از ریاست دانشگاه می‌خواهد که هرکدام از دانشجویان که برخلاف این رویه عمل نمایند را از دانشگاه اخراج کند.

با توجه به بررسی اسناد، می‌توان گفت از سال 1313 تا 1320 دانشگاه همانند یکی از ادارات دولت اداره میشد و درواقع استقلالی از خود نداشت و دولت نیز چند حرکت سیاسی یا اعتصاب دانشجویی را سرکوب کرده بود و مجالی به دانشجویان برای ابراز مطالبات سیاسی داده نمیشد و دولت به صورت مستقیم به تنبیه دانشجویان سیاسی میپرداخت.

اما با سقوط رضاشاه و شروع ریاست 13 ساله علی‌اکبر سیاسی در مسند ریاست دانشگاه تهران فصلی نو در تاریخ دانشگاه تهران به وجود آمد که وی در سال 1321 توانست دانشگاه را به استقلال رسانده و در واقع دست رژیم و دولت را از سر دانشگاه کوتاه کند.

این مسئله در دهه بیست به نفع دانشگاه و استقلال دانشگاه رقم خورد ولی از سال 30 تا اواخر سال 1332 به دلیل شدت فعالیت‌هایی دانشجویی و عدم توان کنترل آن‌ها از جانب مسئولین دانشگاه منجر به دخالت‌های تدریجی و پیمان نامه‌های همکاری بین دانشگاه و نیروهای نظامی در راستای کنترل دانشجویان شد که بالاخره بعد از کوتای 28 مرداد و در پی حوادث 16 آذر این دخالت در دانشگاه به نقطه اوج خود رسید و با برکناری علی اکبر سیاسی به تدریج بر نفوذ نیروهای نظامی و دولتی در دانشگاه افزوده شد.

در اوایل دهه چهل و در پی حوادث اول بهمن 1340 و همچنین دیگر فعالیت‌های سیاسیِ ضدرژیم حاکم به وسیله دانشجویان، به صورت قانونی و آیین نامه ای ساختار مدیریتی و کنترل نظم دانشگاه تغییر پیدا کرد و رئیس دانشگاه به وسیله شاه انتخاب می شد و نظم دانشگاه نیز به وسیله نیروهای وابسته به ساواک و گاردی منتخب از جانب ساواک اداره می شد.

پایان پیام /

شما می توانید این مطلب را ویرایش نمایید

این مطلب را برای صفحه اول پیشنهاد کنید

44 سال افتخار

دانشجویان اخبار دانشگاه مبارزات انقلاب اسلامی دانشگاه تهران مصدق جبهه ملی جریان چپ این خبر توسط افراد زیر ویرایش شده است