ایرج راد: تئاتری‌ها از جان خود گذشتند و مدیران تماشا کردند!

مهدی یاورمنش: کرونا 19 ماه است در ایران ریشه دوانده، تا کنون شش بار اوج گرفته و ده‌ها هزار نفر از هم میهن‌های ما را به کام مرگ کشانده است.

کرونا، جدا از زیان وارده به جان و روان مردم کشورمان، اقتصاد و زندگی آن‌ها را هم هدف گرفته و سفره‌های کوچک شده از تحریم‌ها را، کوچک‌تر کرده است.

زیان ویروس کووید19 به همه کارها و شغل‌ها، یکسان نیست؛ برخی را کامل تعطیل کرده و تعدادی دیگر را به پایین‌تر از حد فعالیت رسانده است.

بر این اساس، در پهنه هنرها، تئاتر، بدترین آسیب را از کرونا دیده و فعالیت‌هایش به نسبت پیش از همه‌گیری، 85 درصد کاهش یافته است. خیلی بخواهیم خودمانی صحبت کنیم، تئاتر کشور به خاک سیاه نشسته است.

در این شرایط سخت کرونایی، مدیران اداره‌کل هنرهای نمایشی، تنها کاری که کردند، برگزاری جشنواره پشت جشنواره بود و توجیه‌شان هم این بود که اگر چنین نکنند، بودجه این بخش را نمی‌توانند جای دیگر خرج کنند (بگذریم که بسیاری از مدیران نمایش کشور، جدا از حقوق ثابت‌شان، همیشه قاچی بزرگ از کیک بودجه جشنواره‌ها را هم نوش‌جان می‌کنند). اینک همین بزرگواران نمی‌آیند توضیح دهند، چرا با بودجه چند ده میلیارد تومانی که زیر فصل حمایت از تولید نمایش است، به یاری هنرمندانی که تن به دریای خطرناک اجرا در شرایط کرونایی زدند، نیامدند؟

قادر آشنا، مدیرکل هنرهای نمایشی، 10 روز پیش، اعلام کرد «پیشنهاد از سرگیری فعالیت سالن‌های دولتی تئاتر را به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین ستاد ملی مقابله با کرونا ارائه داده و پیگیر آن است». ولی ایشان توضیح نداد اگر باز شدن تالارهای زیر نظر اداره‌کل هنرهای نمایشی نیاز به اجازه مخصوص دارد، چرا سالن‌های خصوصی تئاتر، فعال هستند و اجراهایی را روی صحنه می‌برند؟ مگر کرونا بین سالن دولتی و خصوصی تفاوتی قائل است؟ مگر می‌شود در یک پهنه هنری چون تئاتر، یک بام باشد و دو هوا؟

اتفاقا، این سالن‌های دولتی هستند که به دلیل بزرگی، بلند بودن سقف‌ها و امکانات تهویه بهتر و داشتن صندلی‌های بیشتر، وضعیت و امکانات بهتری برای اجرا در شرایط کرونایی دارند.

همچنین سالن‌های دولتی، کارمندهای حقوق‌بگیر ثابت دارند، پول آب و برق و گازشان را بودجه عمومی می‌دهد و از این جهت هم، باز شدن‌شان، باری بر دوش هزینه‌های اداره‌کل هنرهای نمایشی نمی‌گذاشت. ولی به نظر می‌آید مدیران اداره‌کل هنرهای نمایشی، ترجیح دادند سری را که درد نمی‌کند دستمال نبندند و با بستن درهای سالن‌های دولتی، خیال‌شان و کارشان را راحت و آسوده کنند.

برای بررسی و تحلیل موارد بالا، به سراغ ایرج راد، بازیگر پیشکسوت تئاتر و تلویزیون و سینما رفتیم و نظر او را جویا شدیم؛ به‌ویژه که با توجه به ریاستش بر هیات مدیره خانه تئاتر، از نظر صنفی، بهترین فرد برای ابراز نظر در این‌باره است.

ایرج راد درباره هنرمندانی که در این شرایط دست از تئاتر نکشیده و همچنان در حال کار هستند، می‌گوید: «دوستانی که این روزها نمایش روی صحنه می‌برند، دارند از خودگذشتگی می‌کنند. چون در کار تئاتر، چه روی صحنه یا پشت صحنه، نمی‌شود فاصله اجتماعی را رعایت کرد و ماسک زد. بازیگران حتی در هنگام گریم هم در خطر انتقال ویروس هستند، چون فاصله گریمور با بازیگر کم است و وسایل چهره‌پردازی هم شخصی نیست و برای همه استفاده می‌شود. در یک کلام بگویم که در تولید تئاتر، نمی‌شود پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کرد. یعنی کسی که در این شرایط در حال کار تئاتر است، دارد فداکاری می‌کند و خودش را به‌خطر می‌اندازد.»

او سپس به وظیفه مدیران در حمایت از این تلاش و کار هنرمندان می‌پردازد و تاکید می‌کند: «اینک برای پشتیبانی از این هنرمندان که ریسک کرده و خطر را به جان خریده‌اند، مدیران باید با همه امکانات به میدان بیایند. اول از همه، سالن‌های دولتی با شرایط و امکانات خوب در اختیار هنرمندان قرار بگیرد که متاسفانه این‌طوری نشده است.»

رئیس هیات مدیره خانه تئاتر ادامه می‌دهد: «حتی تا پیش از تیر ماه که سالن‌ها باز بودند، قرار بود اداره‌کل هنرهای نمایشی، کمک‌هزینه‌ای برای خالی ماندن 50 درصد صندلی‌ها پرداخت کند که نمی‌دانم چرا انجام نشده است.»

راد تاکید می‌کند: «در شرایط کرونایی، همه موارد بازدارنده پیشین از جمله کسر 20 درصد از فروش و گرفتن مالیات هم باید حذف شوند.»

این بازیگر پیشکسوت، درباره وضعیت سالن‌های تئاتر در این شرایط کرونایی می‌گوید: «خصوصی‌ها هم هزینه‌های خاص خود را دارند و نمی‌توانند مجانی، سالن را در اختیار گروه‌ها قرار دهند. امیدوارم سالن‌های دولتی هم با یک برنامه مسنجم باز شوند و حمایت‌های مالی وعده داده شده هم صورت بگیرد.»

ایرج راد درباره هزینه‌های سنگین اجرای تئاتر توضیح می‌دهد: «به صحنه بردن یک کار، چند ماه تمرین می‌خواهد، ساخت دکور دارد، طراحی بروشور و پوستر هم هست و... که همه هزینه‌بر است، آن هم در این شرایط که سالن ها قرار است با ظرفیت نیم یا یک سوم صندلی‌ها باز باشند و درآمد بلیت فروشی به شدت کاهش می‌یابد.»

او می‌افزاید: «برای همین، باید کمک‌های مادی به هنرمندان صورت بگیرد که بودجه‌اش هم هست. در اصل، بیشتر بودجه تئاتر کشور، برای تولید و پشتیبانی از آن است که اگر سالن‌ها تعطیل باشند، این بودجه برگشت می‌خورد که در دوره‌ای که هنرمندان نمایشی تنگدست‌تر از هر وقت دیگر هستند، بسیار تاسف‌بار است.»

رئیس هیات مدیره خانه تئاتر، در همین زمینه می‌پرسد: «در چند ماه گذشته این کمک‌های مالی انجام نشد، چون اجراها تداوم نداشتند. خب کسی فکر کرد جوانان تحصیل کرده‌ای که کارشان تئاتر است و حاضر به ریسک کردن روی صحنه رفتن هم هست، برای چرخاندن زندگی‌اش چه باید بکنند؟»

او خودش بی‌درنگ، پاسخ پرسش خود را می‌دهد: «چه ایراد داشت سالن‌های دولتی درشان را برای هنرمندانی که ریسک و فدکاری می‌کنند، باز می‌کردند؛ حتی اگر تنها مجبور بودند اجازه دهند یک سوم صندلی‌ها پر شوند. در این صورت، آن بودجه چند ده میلیاردی برای تولید، می‌توانست کمک کننده باشد و بخشی از زندگی هنرمندان تئاتر را که جایی دیگر کار نمی‌کنند، تامین کند.»

این بازیگر تئاتر و سینما، در ادامه، مسئله‌ای دیگر را مطرح می‌کند: «چرا برخی توقع دارند هنرمندان تئاتر باید از جیب خودشان برای کارشان، خرج هم بکنند؟ قبلا شاید کاری دیگر بود و می‌توانستند، ولی الان همه کارها خوابیده است. از سوی دیگر، بسیاری از تئاتری‌ها، راهی به سینما و تلویزیون ندارند که فکر کنید از راه دیگر درآمدی کسب می‌کنند. آن‌ها هستند و همین صحنه تئاتر که متاسفانه با کرونا کوچک و کوچک‌تر شد و مدیران هم نتوانستند کاری برای رفع تنگناهای پیش آمده انجام دهند.»

با این حال، ایرج راد به آینده نزدیک خوشبین است و می‌گوید: «در دو سه ماه آینده، فکر کنم شرایط بهتر خواهد شد. واکسیناسیون عمومی در حال سرعت گرفتن است و همان‌طور که در خبری خواندم، می‌توان با شرط تزریق دو دوز واکسن، درهای سالن‌های سینما و تئاتر را به روی مخاطبان بیشتری باز کرد که تماشاگران با آسودگی خیال پای اجراها بنشینند. هنرمندان هم وقتی دو دوز واکسن را دریافت کرده باشند، شرایط بهتری و امن‌تری برای کار دارند.»

با توجه به این که در 19 ماه گذشته، اداره‌کل هنرهای نمایشی و معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اراده و تلاشی از خود برای بهبود وضعیت کار و معیشت تئاتری‌ها انجام نداده‌اند، باید به انتظار نشست و دید آیا خوشبینی ایرج راد، درست از کار درمی‌آید؟

5757