بارورسازی ابرها؛ یک راه حل موقت یا راهکار پایدار؟
باروری ابرها روشی برای تأثیرگذاری روی ابر‌های طبیعی است که آب بیشتری از ابر به شکل باران یا برف گرفته می‌شود.
باشگاه خبرنگاران جوان؛ کیمیا قلی‌پور - در سال‌های اخیر، بحران آب به یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی در ایران تبدیل شده است. کاهش بارش‌های سالانه، افزایش دما و تغییرات اقلیمی باعث شده‌اند که منابع آبی کشور به شدت تحت فشار قرار بگیرند. در این راستا، استفاده از تکنولوژی‌های نوین برای مدیریت و تأمین منابع آب، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. یکی از این تکنولوژی‌ها، بارورسازی ابرها است که به عنوان یک راهکار برای افزایش بارش و بهبود وضعیت منابع آبی شناخته می‌شود.
بارورسازی ابرها که محمد مهدی جوادیان زاده رئیس سازمان توسعه و بهره برداری فن آوری‌های نوین آب‌های جوی در گفت‌و‌گو با خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود: بارور سازی پیوسته ابرها نیازمند به بررسی چندین جنبه از این تکنولوژی است. باروری ابرها روشی برای تأثیرگذاری روی ابر‌های طبیعی است که آب بیشتری از ابر به شکل باران یا برف گرفته می‌شود. بارورسازی ابرها در روش کلاسیک با افزودن مواد (یدید نقره)به داخل یک ابر، برای زمان‌هایی بکار می‌رود که سامانه ابری بارش‌زایی در منطقه مورد نظر حضور داشته و دارای معیار‌های مورد نیاز اجرای عملیات باشد؛ لذا هر ابری مناسب اجرای عملیات بارور سازی نیست. شرایط و معیار‌های مورد نیاز اجرای عملیات باروری ابرها شامل شرایط دمایی مناسب، ضخامت ابر، میزان محتوای آبی ابر و. می‌باشد که می‌تواند در بارور پذیری یک سامانه ابری تاثیرگذار باشد. بارورسازی ابرها در جهان به عنوان یک روش مقرون به صرفه برای استحصال آب از منابع آب‌های جوی اثبات و درصد تاثیر آن بر افزایش بارش مشخص شده است.
او افزود: در دنیا بارورسازی ابرها علاوه بر افزایش بارش با اهداف مختلفی از قبیل سرکوب تگرگ، مه‌زدایی، تاخیر و جلوگیری از بارش و افزایش آب پشت سد به منظور افزایش توان نیروگاه‌های برق‌آبی نیز استفاده می‌شود. در کشور ما ایران با توجه به قرارگیری در مناطق خشک و نیاز مبرم به منابع آبی تجدیدپذیر، بارورسازی ابرها تنها به منظور افزایش بارش در حوضه‌های مختلف آبریز انجام می‌شود. همچنین در مقایسه با کشور‌های پیشرو در زمینه بارورسازی ابرها با کمبود شدید زیرساخت‌ها از قبیل تجهیزات بارورسازی ابرها شامل هواپیما، پهپاد و ژنراتور‌های زمینی، سنسور‌های هوا برد و زمینی بارورسازی ابرها، رادار‌های هواشناسی، آزمایشگاه‌های مجهز برای تست‌های آزمایشگاهی، آموزش‌های تخصصی به‌روز و... مواجه هستیم.
او افزود: اما با توجه به شرایط تحریمی و اقتصادی کشور در برخی زمینه‌ها مانند ساخت و تامین مواد بارورسازی، ارتقای روش‌های اجرا مانند استفاده از فلر‌های سوزنده در محل، استفاده از پهپاد ساخت داخل و ژنراتور‌های زمینی بارورسازی ابرها پیشرفت‌های خوبی صورت گرفته است. بر اساس گزارش‌های منتشر شده توسط مراجع معتبر جهانی، در دنیا 70 کشورحداقل برای یک بار هم که شده از این تکنولوژی استفاده کرده‌اند و 39 کشور جهان بطور مستمر در حال استفاده از این فناوری هستند.
او در پاسخ به این سوال که بسیاری باور دارند، بارورسازی ابرها سبب ایجاد سیل در مناطق مختلفی از کشور می‌شود. این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ بیان کرد: یکی از معیار‌های تعلیق عملیات‌های بارورسازی ابرها سامانه‌های بارشی هستند که با احتمال وقوع سیلاب همراه هستند. در یک منطقه زمانی تصمیم به اجرای عملیات بارورسازی ابرها گرفته می‌شود که ریسک رخداد سیل در آن منطقه برای سامانه بارشی مورد نظر وجود نداشته و یا خیلی پایین باشد؛ در برنامه ریزی و اجرای عملیات باروری ابرها نیز به هشدار‌های سازمان هواشناسی با درجات مختلف اهمیت مبنی بر احتمال وقوع سیل در یک منطقه نیز توجه کافی می‌شود
گفتنی است، باروری ابرها در ایران از آبان‌ماه آغاز و تا اردیبهشت سال آینده در بسیاری از استان‌ها اجرایی می‌شود همچنین باید اشاره کرد نتایج عملیات‌های باروری ابرها نشان داده است که می‌توان تا 15 تا 20 درصد افزایش در بارندگی مؤثر ایجاد کرد.
بارورسازی ابرها که البته نمی‌توان به آن به عنوان یک راه‌حل جدی و قطعی برای حل مشکل بحران آب یا خشکسالی نگاه کرد و در این راستا ابراهیم اسعدی اسکویی رئیس پژوهشکده اقلیم‌شناسی و تغییر اقلیم گفت: این طرح موضوع تازه‌ای نیست و حدود 80 سال است که در جهان مورد بررسی قرار گرفته، اما نتایج آن در اغلب کشور‌ها قابل اتکا نبوده است. کشور‌هایی مانند آمریکا و برخی کشور‌های اروپایی که از نظر فناوری در سطح بالایی قرار دارند، سال‌هاست این روش را آزمایش کرده‌اند، ولی هیچ‌کدام به نتیجه قطعی یا اثر چشمگیری دست نیافته‌اند. بر اساس مطالعات جهانی، تنها در موارد بسیار محدود، اثرات مثبت این طرح مشاهده شده که آن هم مورد بحث کارشناسان است.
اسعدی اسکویی گفت: حتی در مواردی که بارورسازی موفق بوده، میزان افزایش بارش بسیار ناچیز بوده است. برای مثال، اگر منطقه‌ای در شرایط طبیعی 200 میلی‌متر بارندگی سالانه دارد، بارورسازی در خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن است تنها 5 تا 10 درصد افزایش ایجاد کند، یعنی حدود 10 تا 20 میلی‌متر؛ در حالی که هزینه اجرای این طرح بسیار بالا و نتایج آن محدود است؛ به همین دلیل، در اکثر نقاط دنیا بارورسازی ابرها به عنوان راه‌حل جدی بحران آب یا خشکسالی مطرح نیست و بیشتر در حد آزمایش‌های علمی و پروژه‌های محدود منطقه‌ای اجرا می‌شود.
اسعدی اسکویی تأکید کرد: در هیچ کشوری از جهان، حتی در ایالات پیشرفته یا مناطق خشک، هیچ تجربه موفقی وجود ندارد که نشان دهد با بارورسازی ابرها توانسته‌اند کم‌آبی یا خشکسالی را جبران کنند. این طرح تنها در قالب پروژه‌های تحقیقاتی کوچک و محدود دنبال می‌شود و تاکنون هیچ کشوری اعلام نکرده که از طریق بارورسازی توانسته است مشکل کم‌آبی خود را برطرف کند؛ بارورسازی ابرها نباید به عنوان یک سیاست پایدار یا راه‌حل بلندمدت در نظر گرفته شود، زیرا مشکل کم‌آبی در ایران ریشه در تغییر اقلیم، افزایش دما و سوءمدیریت منابع آب دارد و با چنین اقدامات مقطعی نمی‌توان بر بحران‌های ساختاری غلبه کرد
در نهایت گفتنی است، کارشناسان بر این باورند که روش بارورسازی ابرها به‌تنهایی نمی‌تواند راه‌حل کاملی برای بحران آب باشد و باید در کنار سایر راهکار‌ها مانند مدیریت بهینه منابع آب و افزایش بهره‌وری در کشاورزی مورد استفاده قرار گیرد.