بازخوانی عملکرد سه ساله سازمان فرهنگی هنری شهرداری / گذشته چراغ راه آینده شود
سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در دوره‌ی مدیریت مهرداد باقری دو ماجرای جنجالیِ خروج کتاب‌های آیت الله طالقانی و حراج آثار موزه امام علی (ع) را داشت، اتفاق‌هایی که می‌تواند به عنوان درس عبرتی برای مدیران آتی باشد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، دوران مدیریتِ مهرداد باقری پبدنی در سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران تمام شد. حالا محمدباقر اعلمی بر سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، حاکم خواهد بود.
این تغییر فرصتی مناسب است تا نگاهی به عملکرد سه ساله اخیر این سازمان و چشم‌انداز پیش‌رو داشته باشیم. سازمانی که در بطن تحولات فرهنگی پایتخت، نقشی مهم در شکل‌دهی به سبک زندگی، هویت ملی و ارتقای سرمایه اجتماعی ایفا می‌کند.
عملکرد سه‌ساله مدیریت پیشین: رکود و اندکی هم کار
دوره مدیریت مهرداد باقری، هم‌زمان با رویدادهایی چون ناآرامی‌های سال 1401، شهادت رئیس‌جمهور، و بحران‌های منطقه‌ای، شرایط پیچیده‌ای را برای پیشبرد اهداف فرهنگی رقم زد. با این حال، برخی اقدامات در این دوران صورت گرفت و البته بسیاری اقدامات هم هرگز در این دوره به سرانجام نرسیدند. در ادامه
ضعف‌ها و کاستی‌ها: مدیریت فرهنگسراها در سراشیبی
با وجود تلاش‌های ستادی و ساختاری، مدیریت فرهنگسراها که خط مقدم مواجهه با مردم و کنشگران فرهنگی است، در این دوره با چالش‌های جدی همراه بود.
عدم ارتباط مؤثر با هنرمندان و اهالی فرهنگ و کاهش تعاملات با فعالان فرهنگی و رسانه‌ای، باعث تضعیف جایگاه اجتماعی فرهنگسراها شد.
مدیریت ناکارآمد و بدهی‌های انباشته: بسیاری از فرهنگسراها با بدهی‌های استهلاکی نظیر هزینه‌های جاری دست و پنجه نرم می‌کردند که عملاً مانع از انجام مأموریت فرهنگی آنها می‌شد.
لزوم تغییر برخی مدیران: ضعف مدیریتی در برخی مراکز به‌گونه‌ای بود که برای احیای کارکرد فرهنگی، تغییر مدیران ضروری به نظر می‌رسد.
نفس تنگ آموزشگاه‌های موسیقی زیر بار مالیات / خانه موسیقی خواستار بازنگری شدکتابهای آیت‌الله طالقانی به بازار سیاه رفت؛ پرونده‌ای جنجالی در سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران
همه‌چیز از یک توئیت شروع شد؛ رسول جعفریان، مورخ شناخته‌شده، با انتشار تصویری از کتاب‌هایی با مُهر کتابخانه آیت‌الله طالقانی در بازار کهنه‌فروشان، زنگ خطری برای یک غفلت تاریخی را به صدا درآورد. او پرسیده بود: «چطور این کتاب‌ها به بازار راه یافته است؟ آیا کسی توضیحی دارد؟»
این پرسش که در نیمه‌های سال گذشته مطرح شد، جرقه‌ای بود برای افشای وضعیت تأسف‌بار خانه‌ای که زمانی محل رفت‌وآمد مبارزان انقلابی، روشنفکران و مردم علاقه‌مند به اندیشه‌های آیت‌الله طالقانی بود. خانه‌ای در بن‌بست درخت‌دار پیچ‌شمیران که در دهه 40 توسط خانواده طالقانی خریداری شد، پس از انقلاب به مکانی فرهنگی و بعدها در سال 1374 به کتابخانه‌ای عمومی زیر نظر شهرداری تهران (سازمان فرهنگی هنری) تبدیل شد.
در آن روزها طاهره طالقانی، فرزند مرحوم آیت‌الله طالقانی، با انتقاد شدید از عملکرد شهرداری نوشت: «مدت‌هاست بر در خانه پدری قفل زده‌اند. شهرداری مسئول مستقیم نگهداری از خانه بوده و باید درباره تخریب و غارت کتاب‌ها پاسخ‌گو باشد.»
ابوالحسن طالقانی نیز در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام کرد: «خانه به‌جای کتابخانه، حالا به رهاخانه تبدیل شده است؛ دری آهنی، شیشه‌های شکسته، و بی‌توجهی که دل هر دلسوزی را به درد می‌آورد.»
بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال 1401، شورای شهر تهران بودجه‌ای برای مرمت این خانه اختصاص داده و سازمان فرهنگی هنری شهرداری نیز پیمانکاری را برای این امر به کار گرفته، اما پس از اجرای فاز اول مرمت، به دلیل عدم تایید ناظر، کار متوقف و خانه پلمب می‌شود. کتاب‌ها برای نگهداری به انباری منتقل می‌شوند و اموال به امین اموال سپرده می‌شود. اما ماجرا زمانی پیچیده می‌شود که حراست شهرداری متوجه ناپدید شدن برخی از این کتاب‌ها می‌شود.
پیگیری‌ها نشان داده که 83 جلد کتاب توسط خانواده طالقانی به این کتابخانه سپرده شده بود؛ کتاب‌هایی شامل تفاسیر قرآن، مفاتیح و نسخه‌هایی معمولی اما دارای ارزش نمادین. حالا برخی از این کتاب‌ها سر از بساط فروش درآورده‌اند و پرونده‌ای در آگاهی تهران برای پیگیری تخلف احتمالی امین اموال باز شده است.
نجفی‌منش، مدیر امور کتابخانه‌های سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، نیز تأیید کرده که بازرسی و حراست سازمان وارد عمل شده‌اند و پرونده با شکایت رسمی به جریان افتاده است. به گفته او، یک فرد در این ماجرا اعترافاتی داشته و تحقیقات در حال انجام است.
اما سؤال این‌جاست: آیا باید این موضوع را صرفاً به‌عنوان یک «سرقت اداری» یا «نقص در نگهداری اموال دولتی» دید؟ یا اینکه با یک میراث فرهنگی، تاریخی و حتی انقلابی روبه‌رو هستیم که هرگونه تخریب یا غفلت از آن، معنایی فراتر از یک اشتباه ساده دارد؟
مسئولیت خانه آیت الله طالقانی برعهده سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران است و این ماجرایِ پیش آمده برای خانه آیت الله طالقانی تبعات بسیار منفی برای شهرداری تهران داشت. این اتفاق در زمان مدیریت باقری در سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران رخ داد.
بازخوانی ماجرای خروج برخی آثار از موزه امام علی (ع)
موضوعِ دویست و شصت و پنجمین جلسه شورای شهر تهران ماجرای جنجالی خروج 30 تابلو از موزه امام علی (ع) بود. موزه‌ای که زیر نظر سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران اداره می‌شود و ماجرای خروج 30 تابلو از این موزه در سال گذشته، جنجال‌های بسیاری را ایجاد کرد.
در ادامه مروری اجمالی به جلسه‌ی شورای شهر با محوریت آثار خارج شده از موزه امام علی می‌پردازیم:
در ابتدای این جلسه مهرداد باقری رئیس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، توضیحاتی برای اعضای شورا ارائه کرد که متاسفانه این توضیحات برای آنها قابل قبول نبود.
سوده نجفی، ناصر امانی، مهدی اقراریان و چند عضو دیگر با اشاره به ابهامات قیمتی، بی‌پاسخ‌ماندن مکاتبات و صدور بیانیه‌های تند، خواستار شفاف‌سازی کامل و بازگشت آثار به موزه‌ها شدند.
اقراریان با انتقاد از عملکرد سازمان، بودجه 4 برابر شده‌ی آن را زیر سوال برد و گفت: «اگر مشکلی هست، ناشی از سوء‌مدیریت داخلی است». عباسی نیز از شورا خواست درباره صلاحیت فروش آثار هنری و قیمت واقعی آنها ورود جدی‌تری داشته باشد.
ناصر امانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران، نیز با انتقاد از ناکافی بودن توضیحات باقری در خصوص تابلوهای خارج شده از موزه امام علی، افزود: با وجود تشکر آقای باقری از بنده بابت مطرح شدن این موضوع، وی در بیانیه‌ای تند صحبت‌هایی علیه بنده مطرح کرد. او همچنین یادآور شد که مکاتبه‌ای در تاریخ دهم مردادماه در خصوص خروج تابلوها با باقری انجام داده، اما پاسخی دریافت نکرده است.
مهدی اقراریان؛ رئیس کمیته حقوقی شورا نیز با بیان اینکه آثار هنری متعلق به تمام ملت ایران است، به فروش دو اثر به مبلغ 80 میلیون تومان اشاره کرد و خواستار شفافیت در این زمینه شد.
اقراریان گفت: کل بودجه اختصاص‌یافته به سازمان فرهنگی و هنری در ابتدای دوره ششم 417 میلیارد تومان بوده که 300 میلیارد تومان آن صرف حقوق و دستمزد شده است. این بودجه نسبت به سال 1400 تقریباً چهار برابر افزایش یافته و اگر مشکلاتی وجود دارد، ناشی از سوء عملکرد معاونت‌های داخلی شهرداری است.
برخی نکات مثبت در دوران مدیریت پیشین
سامان‌دهی به وضعیت منابع انسانی: تعیین وضعیت استخدامی پرسنل و پرداخت سنوات، یکی از اقداماتی بود که ثبات نسبی به ساختار سازمان داد.
رفع مشکلات زیرساختی: تعیین‌تکلیف برخی اموال و دارایی‌های مهم مانند اردوگاه‌ها و دریاچه شهدای خلیج‌فارس، تثبیت بودجه‌های عمرانی و فرهنگی، و به‌روزرسانی سامانه‌های اداری از جمله این دستاوردها بود.
توسعه فعالیت‌های فرهنگی در حوزه نوجوانان: ایجاد حلقه‌های هویتی نوجوانان و گسترش اردوهای فرهنگی تا سطح 22 اردوگاه.
بازگشایی و توسعه خانه‌های کودک: پس از وقفه ناشی از کرونا، فعالیت خانه‌های کودک دوباره آغاز شد.
آینده چه می‌طلبد؟ پیشنهادهایی برای مدیریت جدید
اکنون که محمدباقر اعلمی سکان سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران را در دست گرفته، مطالبات بسیاری از جامعه فرهنگی برای ارتقای کیفیت و عدالت فرهنگی در شهر تهران وجود دارد. موارد زیر، برخی از الزامات دوره جدید مدیریتی است:
احیای هویت اجتماعی فرهنگسراها: با انتخاب مدیران کارآمد، فرهنگسراها باید به پایگاه واقعی فرهنگ‌سازی محله‌محور بدل شوند.
تعامل گسترده با هنرمندان و نخبگان فرهنگی: بازگرداندن اعتماد بدنه فرهنگی جامعه نیازمند گفت‌وگو و مشارکت مؤثر با فعالان این عرصه است.
شفافیت و پاسخ‌گویی در موضوعات حساس: مواردی نظیر وضعیت کتابخانه‌ها، آثار موزه‌ها و اموال فرهنگی باید با شفافیت به اطلاع عموم برسد.
تمرکز بر عدالت فرهنگی: سازمان باید به نقاط کم‌برخوردارتر شهر نگاه ویژه داشته باشد و دسترسی عادلانه به امکانات فرهنگی را فراهم کند.
بهره‌گیری از فناوری‌های نوین: استفاده از ابزارهایی مانند هوش مصنوعی برای تحلیل مخاطب، تولید محتوا و افزایش کارآمدی، یک ضرورت است نه انتخاب.
تدوین سند رشد و تعالی سازمان: داشتن برنامه‌ای مدون با شاخص‌های قابل اندازه‌گیری، راهنمایی روشن برای یک سال باقیمانده از دوره ششم خواهد بود.
جمع‌بندی
مدیریت جدید سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، هم فرصت دارد و هم وظیفه؛ فرصت دارد تا مسیر نیمه‌تمام گذشته را با نوآوری ادامه دهد و وظیفه دارد با جلب اعتماد عمومی، فرهنگسراها را از انفعال خارج و به قلب تپنده فرهنگ شهری تبدیل کند. افق پیش‌رو روشن است، به شرطی که عمل، هم‌پای شعار پیش برود.